Rap Việt ‘chuyển mình’

“Cơn bão” nhạc rap

Top 1 Trending YouTube, hàng chục triệu lượt xem, hàng trăm nghìn lượt bình luận... là những phản hồi tích cực từ phía khán giả đối với thể loại nhạc rap. Mức độ ảnh hưởng của các chương trình như Rap Việt hay King of Rap cho thấy thị trường âm nhạc Việt Nam đang đón nhận một “cơn bão” rap với những bản “hit” chất lượng từ các rapper (người chơi rap) đến từ mọi miền đất nước. Các chương trình nhạc rap chuyên nghiệp đã tạo ra sân chơi lành mạnh, có tính cạnh tranh cho các nghệ sĩ, với những tác phẩm gần gũi, đi vào đời sống.

Rap Việt mùa 3 hiện đã đi được 2/3 chặng đường. Qua nhiều vòng đấu, 4 đội thi đã mang đến nhiều tiết mục đã mắt, đã tai và chất lượng từ âm nhạc, hòa âm phối khí đến câu rap đều được thí sinh và các huấn luyện viên chăm chút. Gần đây nhất là vòng đấu loại bảng A Rap Việt chứng kiến những bài thi mang âm hưởng văn hóa Việt Nam. Rapper Hydra (Dương Tiến Thành), Double2T (Bùi Xuân Trường), Mikelodic (Trần Mai Việt) đã sử dụng chất liệu văn học (hình tượng con cò), hay chất liệu âm nhạc dân tộc, nhảy sạp... vào trong câu rap gây ấn tượng mạnh với khán giả. Chất liệu dân tộc luôn là kho tàng quý báu để các rapper khai thác với niềm tự hào về đất nước. Đây là một hướng đi tốt có thể giúp các rapper trẻ vừa khẳng định tài năng, vừa đưa được văn hóa Việt đi xa hơn nhờ những bản nhạc của mình.

Bên cạnh các cuộc thi, nhiều rapper hiện cũng đang dần khẳng định được vị trí. Đó là Binz, JustaTee, BigDaddy, Suboi, Đen Vâu, ICD, Dế Choắt, Pháo, RichChoi, GDucky, Tlinh, Lăng LD, Ricky Star… Thay vì chỉ đóng vai phụ, tham gia góp giọng trong những sản phẩm âm nhạc của các nghệ sĩ thuộc dòng mainstream (chính thống) như trước, nhiều rapper đã cho ra mắt những sản phẩm âm nhạc độc lập, sở hữu vài chục triệu lượt xem trên các nền tảng số. Không ít câu hát ở các bài rap nổi tiếng đã trở thành những trích dẫn được giới trẻ sử dụng một cách phổ biến trên mạng xã hội. Nhiều bài rap Việt liên tục “làm mưa làm gió” ở vị trí tốp đầu trên những bảng xếp hạng âm nhạc cả trong nước và ngoài nước.

Lý giải về sự trỗi dậy mạnh mẽ của rap Việt thời gian gần đây, nhiều chuyên gia âm nhạc cho rằng, điểm mấu chốt nằm ở sự gặp gỡ giữa thế mạnh về loại hình âm nhạc của rap với tư duy, cảm xúc thẩm mỹ của giới trẻ hiện nay. Rap khác với tất cả những dòng nhạc khác ở sự tự do, phóng khoáng, sự rộng mở của biên độ sáng tạo. Rap cho phép người sáng tác được thể hiện cái tôi một cách trực diện, thẳng thắn thông qua những ca từ chân thực, có tính linh hoạt cao nên dễ tạo ra những tác động mạnh tới người nghe, nhất là giới trẻ - đối tượng luôn có nhu cầu được khẳng định bản thân.

Tiết tấu nhanh mang hơi thở thời đại cũng là yếu tố khiến rap dễ tiệm cận sở thích của người trẻ trong nhịp sống số. Thêm nữa, vượt lên những định kiến xấu về rap như là một thứ âm nhạc đường phố, không chính thống, nhiều rapper đã cống hiến cho công chúng những sản phẩm âm nhạc chất lượng.

Không chỉ dừng lại ở đề tài tình yêu, các rapper trẻ của Việt Nam còn nhạy cảm với nhiều đề tài xã hội. Bên cạnh đó, bằng khả năng sáng tạo, các rapper cũng nỗ lực mang đến sắc màu dân tộc đậm nét cho rap thông qua những tác phẩm lấy cảm hứng từ xẩm, đồng dao, truyền thống văn hóa gia đình Việt... Qua đó, tiếp tục khẳng định rap là “lãnh địa” rộng lớn với nhiều tiềm năng để khai thác, sáng tạo.

Phía sau ánh hào quang

Nhìn những thành công của nhạc rap trên thị trường hiện nay, ít ai biết rằng đã từng có khoảng thời gian thể loại âm nhạc này dường như không được ai biết đến và quan tâm. Nhạc rap trước đây còn bị cho là khó nghe bởi tiết tất quá nhanh, lời rap có phần thô tục nên khó tiếp cận công chúng.

Theo nhạc sĩ Giáng Son, thời gian tới, những rapper nên thay đổi mình để phù hợp với văn hóa và tiêu chuẩn của xã hội. Để làm được điều này, nhạc sĩ Giáng Son cho rằng hơn ai hết, những nghệ sĩ trẻ là các rapper nên biết cách tiết chế cái tôi của bản thân để phù hợp với nhu cầu của người nghe. Dẫu biết dòng nhạc rap thường là “ngầm chảy”, thế nhưng khi công chiếu trên các phương tiện truyền thông đại chúng thì việc tiếp cận không chỉ còn là người trong giới với nhau. Để tồn tại, phát triển trong một thị trường âm nhạc đa sắc màu hiện nay, các rapper Việt cần phải nhìn nhận đúng hướng thay vì khư khư phát triển cái tôi cá nhân.

Nhưng thực tế, rap là một hình thức nghệ thuật trong văn hóa Hip hop, xuất phát từ Âu Mỹ. Đã hơn 20 năm, kể từ thời điểm nhạc rap xuất hiện ở Việt Nam (năm 2002), cho đến những năm gần đây thể loại âm nhạc này mới được công chúng biết đến nhiều hơn. Thời kỳ đầu (2003 - 2005), nhạc rap sống trong thế giới underground (bí mật). Cho đến giai đoạn 2006 - 2008, rap không còn xa lạ đối với các bạn trẻ Việt Nam, số lượng người nghe rap đã nhiều hơn. Các rapper có chung lý tưởng trong âm nhạc thường tập hợp thành một nhóm nhỏ để hoạt động.

Những cái tên như: Wowy, Hà Okio, Đinh Tiến Đạt, Mr.T… là những rapper đã xây dựng được tên tuổi vào những năm 2000. Rapper Hà Lê từng chia sẻ: "Khó khăn lớn nhất của thế hệ chúng tôi là việc học, tìm kiếm thông tin và làm sao để có thể tiếp cận được thứ văn hóa này một cách trực tiếp, đúng đắn nhất. Chính điều này đã hạn chế sự phát triển của văn hóa hip hop tại Việt Nam và cũng khiến cho nhạc rap một thời có nhiều dị nghị".

Đồng quan điểm, rapper Wowy cũng bày tỏ: "Trước đây, rất khó khăn để tổ chức các show diễn về rap. Ở Việt Nam, nghệ sĩ rap thường biểu diễn ở bar hoặc một số sự kiện. Họ chưa được công nhận sức lao động. Còn ở nước ngoài, nghệ sĩ rap có thể biểu diễn ở những lễ hội âm nhạc lớn”.

Rap Việt hiện nay đã đổi khác. Sau hơn 20 năm, nhiều rapper đã vượt khỏi khuôn khổ underground để trở nên đại chúng hơn, có nhiều ca khúc "làm mưa làm gió" trên các bảng xếp hạng. Rap Việt đang sở hữu nhiều ngôi sao đúng nghĩa, chinh phục công chúng bằng những bản rap mang thông điệp ý nghĩa.

Những bạn trẻ chơi rap ý thức rất rõ về công việc mình đang làm và thứ âm nhạc này có thể giúp âm nhạc Việt Nam chạm tới thị trường âm nhạc thế giới. Các nghệ sĩ rap đang chuyển hướng tới sự chuyên nghiệp và luôn cố gắng sử dụng những câu từ, chơi chữ tiếng Việt.

Có thể thấy sự thành công của những rapper chọn lối rap thuần Việt là một tín hiệu tích cực với nhạc rap. Rapper Hà Lê bày tỏ cảm xúc: “Đó là một lối rap của người Việt, do người Việt sáng tạo ra và sử dụng thế mạnh là tiếng Việt. Chúng ta là một dân tộc nhiều tình cảm, ước mơ nhưng không phải lúc nào cũng chia sẻ những điều đó ra với mọi người vì người Việt hay bị ngại. Các rapper chọn lối rap thuần Việt đang thay chúng ta làm điều đó: Nói ra những thứ gai góc nhất, độc đáo nhất trong suy nghĩ con người Việt Nam, theo cách rất Việt Nam. Họ giúp chúng ta thấy tiếng Việt đẹp hơn và yêu tiếng nói dân tộc mình hơn. Đó là một con đường đúng nhưng còn rất hẹp và tôi hy vọng các thế hệ tiếp theo sẽ tiếp tục mở rộng, nâng cấp con đường này”.

Cần chạm đến trái tim khán giả

Mặc dù đã có những tín hiệu tích cực nhưng sự phổ biến rộng khắp của nhạc rap vẫn chưa phải là quá rộng. Lý do là bởi bên cạnh những sản phẩm âm nhạc tốt vẫn tồn tại những bài nhạc không đúng với thuần phong mỹ tục của Việt Nam. Thật đáng tiếc khi vẫn còn không ít sản phẩm bị coi là "rác" gây tác động xấu đến xã hội. Sử dụng ngôn từ nhạy cảm, mang nội dung không phù hợp với chuẩn mực văn hóa khiến những tác phẩm bị lên án gay gắt.

Nhạc sĩ, nhà phê bình âm nhạc Nguyễn Quang Long cho rằng, âm nhạc có tác động rất mạnh đến thẩm mỹ, lối sống của giới trẻ. Dù âm nhạc, trong đó có rap là sự tự do sáng tạo, nhưng cái gì cũng có chuẩn mực và phải hướng đến cái đẹp. Sẽ cực kỳ nguy hiểm nếu như những sản phẩm âm nhạc có ca từ thiếu chuẩn mực, nội dung vô bổ được cổ xúy và lan tràn trên các phương tiện nghe, nhìn chính thống. Giới trẻ đang biện hộ rằng, nhạc rap đang nói hộ nỗi lòng, tâm tư, suy nghĩ của mình nhưng rõ ràng nếu như cái gì cũng phô bày một cách trần trụi thì đâu thể gọi là nghệ thuật, thẩm mỹ được.

Có thể thấy, từ thực thế góc nhìn về nhạc rap đã có sự cởi mở, tuy nhiên để có thể chiếm được trái tim của khán giả đòi hỏi các rapper phải làm việc một cách nghiêm túc. Những rapper chân chính muốn đi đường dài phải thể hiện được bản lĩnh của mình trong sử dụng và khai thác ngôn ngữ để chuyển đi những thông điệp có giá trị. Rap vốn không có trường độ hay cao độ, tiết tấu của rap phụ thuộc nhiều vào cách đọc nhanh hay chậm của rapper. Trong khi đó, ngôn ngữ tiếng Việt lại sở hữu hệ thống thanh điệu phong phú với các âm cao thấp khác nhau. Đây là thách thức, nhưng cũng là cơ hội mở ra nhiều tiềm năng sáng tạo để những rapper trẻ thể hiện dấu ấn cá nhân bằng những tác phẩm khai thác vẻ đẹp trong sáng của tiếng Việt, chuyển tải thông điệp ý nghĩa và truyền đi cảm hứng tích cực tới cộng đồng…

PHẠM NGỌC HÀ