Mở rộng đối tượng mua nhà ở xã hội

Nhiều điều kiện khó đáp ứng

Theo quy định của Luật Nhà ở năm 2014, các đối tượng thụ hưởng chính sách nhà ở xã hội (NOXH) bao gồm cả hình thức mua, thuê, thuê mua, phải đồng thời đảm bảo 3 điều kiện.

Về nhà ở: Chưa có nhà ở thuộc sở hữu của mình, chưa được mua, thuê hoặc thuê mua NOXH, chưa được hưởng chính sách hỗ trợ nhà ở, đất ở dưới mọi hình thức tại nơi sinh sống, học tập hoặc có nhà ở thuộc sở hữu của mình nhưng diện tích nhà ở bình quân đầu người trong hộ gia đình thấp hơn mức diện tích nhà ở tối thiểu (dưới 10 m2/người).

Về cư trú: Phải có đăng ký thường trú tại tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương nơi có NOXH; trường hợp không có đăng ký thường trú thì phải có đăng ký tạm trú từ 1 năm trở lên tại tỉnh, thành phố này (trừ học sinh, sinh viên).

Về thu nhập: phải thuộc diện không phải nộp thuế thu nhập thường xuyên theo quy định của pháp luật về Thuế Thu nhập cá nhân.

Quy định như vậy dẫn đến việc xác minh đối tượng, điều kiện... phức tạp, rườm rà, khó khăn cho người dân. Do vậy, tại Điều 75, Điều 90 của dự thảo về điều kiện được hưởng chính sách hỗ trợ về NOXH: Nếu thuê NOXH thì không bắt buộc phải đáp ứng điều kiện về nhà ở và thu nhập. Trường hợp mua, thuê mua NOXH chỉ phải đáp ứng 2 điều kiện (nhà ở, thu nhập). Nếu thuê nhà lưu trú công nhân thì chỉ cần có hợp đồng lao động và xác nhận của doanh nghiệp (DN) sản xuất kinh doanh trong khu công nghiệp.

Luật Nhà ở hiện hành quy định 10 nhóm đối tượng được hưởng chính sách hỗ trợ về NOXH (Điều 49). Về thuê nhà lưu trú công nhân, tại Dự thảo Luật Nhà ở (sửa đổi) đã được Chính phủ trình Quốc hội, theo đó chỉ cần có hợp đồng lao động và xác nhận của DN sản xuất, kinh doanh trong khu công nghiệp; DN kinh doanh hạ tầng khu công nghiệp là đủ điều kiện thuê nhà lưu trú công nhân trong thời gian làm việc (không quy định điều kiện về nhà ở, thu nhập).

Cần điều chỉnh và phân cấp lại đối tượng mua nhà ở xã hội

Theo ông Lê Hoàng Châu - Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TPHCM (HoREA) cần điều chỉnh và phân cấp lại đối tượng mua NOXH và nới một số điều kiện về cư trú, thu nhập để người có nhu cầu tiếp cận được và thực hiện mua NOXH dễ dàng hơn.

Nhiều ý kiến cũng cho rằng, quy định về đối tượng hưởng chính sách về NOXH cần sửa đổi theo hướng mở rộng đối tượng được hưởng chính sách hỗ trợ NOXH (được thuê, thuê mua, mua) với tiêu chí đơn giản, dễ nhận biết, giảm tối đa các yêu cầu về giấy tờ, thủ tục hành chính như tình trạng chỗ ở, mức thu nhập… Cùng đó, cần tính toán kỹ chính sách nhà ở cho các đối tượng khác nhau như người có thu nhập thấp ở đô thị và nông thôn, người thuộc diện tái định cư, lực lượng vũ trang, người lao động, sinh viên…

Một khách hàng mong muốn mua NOXH sau khi nghiên cứu kỹ các quy định cho biết, điều kiện để có thể mua NOXH là mọi thành viên trong gia đình không thuộc diện nộp thuế thu nhập cá nhân, tức thu nhập không quá 11 triệu đồng/tháng. Nhưng với gia đình có 2 con nhỏ, nếu tổng thu nhập 2 vợ chồng không quá 22 triệu đồng thì riêng chi phí thuê nhà, ăn uống sinh hoạt và tiền đóng học cho con cũng đã gần hết. Trong khi đó, nếu mua NOXH khoảng 1,5 tỷ đồng, thanh toán tối thiểu từ 20-30% tương đương từ 300-450 triệu đồng, phần còn lại vay ngân hàng khoảng trên 1 tỷ đồng thì mỗi tháng trung bình trả khoảng 10 triệu đồng. Quá sức chịu đựng so với thu nhập hàng tháng.

TS Cấn Văn Lực (Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam - BIDV) đề xuất, cần xem xét mở rộng đối tượng được thụ hưởng NOXH, đặc biệt là đối tượng thu nhập trung bình thấp. Ngoài ra, dự thảo Luật nên bỏ quy định điều kiện để được mua, thuê mua NOXH là phải thuộc diện không phải nộp Thuế Thu nhập cá nhân đối với các khoản thu nhập từ tiền công, tiền lương.

Theo ông Lực, quy định này phức tạp, gây ra nhiều yêu cầu về giấy tờ, thủ tục hành chính, ảnh hưởng đến người dân. Đơn cử như để mua được NOXH, người mua phải xin xác nhận bên Tổng cục Thuế về tình trạng mình không phải đối tượng nộp thuế thu nhập cá nhân. Điều này sẽ rất phức tạp. Thay vào đó, dự thảo Luật nên quy định theo hướng người được mua, thuê mua NOXH là những người có mức thu nhập dưới mức phải nộp thuế.

Một số chủ đầu tư các dự án NOXH cũng cho biết, thủ tục xác minh đối tượng mua, thuê mua NOXH còn rườm rà. Nhiều trường hợp người lao động ở tỉnh ngoài, có nhu cầu cấp thiết mua NOXH nhưng không đủ điều kiện mua với lý do đã có đất ở quê hoặc khó khăn khi chứng minh thu nhập.

Theo Bộ Xây dựng, tính đến tháng 3/2023, cả nước đã hoàn thành 307 dự án NOXH khu vực đô thị, quy mô xây dựng khoảng 157.100 căn, tổng diện tích hơn 7.950.000 m2; đang tiếp tục triển khai 294 dự án (bao gồm các dự án đang xây dựng và dự án đã được chấp thuận chủ trương đầu tư), với quy mô xây dựng khoảng 288.499 căn, tổng diện tích khoảng 14.425.000m2. Tuy nhiên, Bộ Xây dựng đánh giá, với kết quả như trên vẫn chưa đạt yêu cầu đề ra trong Chiến lược phát triển nhà ở quốc gia. Nguyên nhân chính là do thiếu quỹ đất để xây dựng NOXH, vướng mắc trong thủ tục lựa chọn chủ đầu tư, thiếu nguồn vốn ưu đãi, cơ chế khuyến khích chủ đầu tư chưa thực chất, chưa đủ mạnh để thu hút doanh nghiệp, thủ tục đầu tư phát triển NOXH còn phức tạp, kéo dài...

H.Hương-P.Vân