Thanh Hóa: Đẩy lùi tảo hôn vùng dân tộc thiểu số và miền núi
Tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống (HNCHT) ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe của người mẹ và trẻ em. Không chỉ vậy, chất lượng dân số còn bị suy giảm. Đây cũng là một trong những nguyên nhân rất lớn ngăn cản sự phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội. Nhận thấy được điều đó, những năm qua, các huyện miền núi thuộc tỉnh Thanh Hóa đã có những giải pháp thiết thực, lồng ghép tập huấn và vận động tuyên truyền tới từng dân bản để giúp cho bà con nhận thấy được những hệ quả mà tảo hôn và hôn nhân cận huyết để lại.
Theo số liệu thống kê của ngành chức năng, từ năm 2020 đến hết 4 tháng đầu năm 2022, ở các huyện miền núi, vùng dân tộc thiểu số (DTTS) có 14.700 cặp kết hôn thì có 325 cặp tảo hôn, chiếm tỷ lệ khoảng 2,21%, trong đó có 163 cặp đã bị xử lý vi phạm.
Chỉ tính riêng từ tháng 1 đến tháng 12/2022, ở các huyện miền núi, các địa phương có đồng bào DTTS sinh sống đã có 6.889 cặp kết hôn, trong đó có 153 cặp tảo hôn, không còn hôn nhân cận huyết thống (HNCHT). Các huyện không còn tình trạng tảo hôn là: Bá Thước, Cẩm Thủy, Thạch Thành, Như Thanh. Các huyện có tỷ lệ tảo hôn thấp là: Quan Sơn, Quan Hóa, Ngọc Lặc, Lang Chánh, Như Xuân, Thường Xuân.
Hiện nay, Ban dân tộc tỉnh Thanh Hóa đang triển khai đề án "Giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân có liên quan huyết thống tại các khu vực dân tộc thiểu số trong giai đoạn 2021-2025", với mục tiêu đẩy lùi tình trạng này tại các xã miền núi.
Quyết tâm đẩy lùi tảo hôn
Trung Lý là xã cửa ngõ thuộc huyện Mường Lát (tỉnh Thanh Hóa). Nơi đây có hơn 1.300 hộ, hơn 7.000 nhân khẩu, hiện có 11 bản đồng bào Mông và 4 bản đồng bào Thái đang sinh sống. Được biết, từ năm 2019 trở về trước, tại vùng đất cửa ngõ của huyện Mường Lát này mỗi năm có khoảng 18 – 20 trường hợp tảo hôn diễn ra.
Đây là một trong những xã vẫn còn tỷ lệ hộ nghèo, hộ cận nghèo cao. Nguyên nhân của cái đói, cái nghèo đeo bám, một phần là do nhiều trẻ em đang trong độ tuổi cắp sách đến trường đã bỏ học từ sớm để lập gia đình. Tình trạng tảo hôn nơi đây chủ yếu diễn ra vào dịp hè.
Theo anh Giàng A Lâu - Phó Chủ tịch UBND xã Trung Lý chia sẻ, hiện nay, tình trạng hôn nhân cận huyết thống trên địa bàn xã đã không còn. Để đạt được kết quả này, trước hết phải nói đến sự vào cuộc quyết liệt của cấp ủy, chính quyền, các lực lượng chức năng trong những năm gần đây. Tuy nhiên để chấm dứt nạn tảo hôn vẫn là một chặng đường dài, không phải một sớm một chiều. Công tác tuyên truyền vận động phải thường xuyên với mục tiêu mưa dầm thấm lâu.
Địa bàn xã Trung Lý có 15 bản, thì vấn đề tảo hôn và HNCHT cũng đã được đưa vào hương ước, quy ước của bản. Cùng với đó, UBND xã Trung Lý cũng đã cùng các cơ quan liên quan như phòng dân tộc, phòng tư pháp, lực lượng công an và bên phòng đã phối hợp để tổ chức các buổi tuyên truyền, vận động trực tiếp tại các bản làng nhằm nâng cao nhận thức của người dân về những hệ lụy mà tảo hôn và HNCHT gây ra.
Công tác tuyên truyền còn được đặc biệt trú trọng trong các trường học, đặc biệt là Trường Phổ thông Dân tộc bán trú THCS Trung Lý. Thông qua việc tổ chức Hội nghị tuyên truyền với đối tượng là học sinh nhằm mục đích nâng cao nhận thức, ý thức của các em về tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống; ngăn chặn việc tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống ngay từ khi các em còn trên ghế nhà trường; đồng thời các em sẽ là đội ngũ góp phần đáng kể vào công tác tuyên truyền, vận động tại thôn làng, trong gia đình, dòng tộc...
Với kết quả bước đầu đã đạt được trong những năm gần đây của xã Trung Lý, Phó Chủ tịch Giàng A Lâu cho rằng, để ngăn chặn tình trạng HNCHT và giảm thiểu, hướng tới chấm dứt tảo hôn thì kiên quyết đầu tiên là cần có sự lãnh đạo của Đảng và vai trò của chính quyền địa phương trong vấn đề tảo hôn.
Cùng với đó, nghiêm túc thực hiện các chế tài xử lý, gắn với tăng cường công tác tuyên truyền sâu rộng. Công tác tuyên truyền vào chương trình giáo dục ngoại khóa trong nhà trường, kể cả bậc tiểu học, góp phần nâng cao nhận thức của lứa tuổi học sinh, thanh, thiếu niên và nâng cao một phần trách nhiệm của bố mẹ, phụ huynh học sinh.
Đa dạng hình thức tuyên truyền
Còn tại huyện Bá Thước, đây là một huyện miền núi nằm ở phía Tây tỉnh Thanh Hóa có tổng dân số hơn 100.000 người với 3 dân tộc chủ yếu cùng sinh sống là dân tộc Thái, dân tộc Mường và một số dân tộc khác. Tại đây, công tác tuyên truyền, phổ biến triển khai các chính sách dân tộc trên địa bàn huyện được các cấp ủy, chính quyền quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức triển khai kịp thời, trong đó có Đề án về “Giảm thiểu tảo hôn và HNCHT trong vùng DTTS giai đoạn 2021-2025” (giai đoạn II). Quá trình triển khai đề án đã và đang mang lại những chuyển biến tích cực, góp phần nâng cao chất lượng dân số và nguồn nhân lực vùng DTTS của huyện Bá Thước.
Ngày 24/8/2021, UBND huyện đã ban hành Kế hoạch số 183/KH-UBND về việc Triển khai thực hiện Đề án “Giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng dân tộc thiểu số giai đoạn 2021 – 2025” (giai đoạn II) triển khai đến UBND các xã, thị trấn và các phòng ban, ngành cùng thực hiện các nội dung theo kế hoạch.
Công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức, kiến thức về hôn nhân và gia đình trên địa bàn huyện đã và đang được quan tâm đúng mức; Các ban ngành, đoàn thể có chương trình thực hiện chiến lược Dân số cụ thể cho từng giai đoạn; Công tác truyền thông dân số, chăm sóc sức khỏe sinh sản cho nhân dân là một nhiệm vụ của Trung tâm Dân số - Kế hoạch hoá gia đình, các cấp hội phụ nữ…
Từ năm 2020 đến 2022, đề án trên đã được huyện Bá Thước triển khai rộng rãi, sâu sát đến với bà con vùng DTTS với các hình thức như tổ chức nghị tuyên truyền; tuyên truyền trên đài truyền thanh và truyền hình của huyện; tuyên truyền trên loa đài truyền thanh tại các xã, thị trấn kết với với tuyên truyền trên loa truyền thanh thôn bản; tổ chức mô hình điểm giảm thiểu tảo hôn ở cấp xã và đặc biệt có cả cấp trường trung học cơ sở.
Ngoài ra, hằng năm tại các xã, thị trấn đã tổ chức triển khai lồng ghép nội dung tuyên truyền, giáo dục pháp luật về hôn nhân gia đình, phòng chống bạo lực gia đình, phòng chống tình trạng tảo hôn và HNCHT vào trong các hội nghị của thôn phố, các chuyên đề học tập của trung tâm học tập cộng đồng…
Nhờ việc áp dụng, thực hiện đồng bộ các biện pháp trên toàn địa bàn, từ năm 2020 – 2022, trên địa bàn huyện Bá Thước không còn tình trạng tảo hôn và HNCHT trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số.
Thông tin với báo chí, ông Vũ Đình Hảo, Trưởng Phòng Dân tộc huyện Bá Thước cho biết, công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức, kiến thức về hôn nhân và gia đình trên địa bàn huyện Bá Thước đã và đang được quan tâm đúng mức. Hình thức tuyên truyền được thực hiện đa dạng từ huyện đến cơ sở. Hằng năm, tại các xã, thị trấn đã tổ chức triển khai lồng ghép nội dung tuyên truyền, giáo dục pháp luật về hôn nhân gia đình, phòng, chống bạo lực gia đình, phòng, chống tình trạng tảo hôn và HNCHT trong các hội nghị, các chuyên đề học tập của trung tâm học tập cộng đồng.
Mặc dù đã có được kết quả tích cực nhưng với đặc thù là địa bàn các huyện vùng núi nên công tác giảm thiểu tảo hôn vẫn còn gặp nhiều khó khăn. Trình độ dân trí của đồng bào DTTS trên địa bàn huyện nhìn chung chưa đồng đều, vẫn còn một số phong tục tập quán lạc hậu, hiểu biết về sức khỏe sinh sản hạn chế, khó thay đổi…
Đẩy mạnh tuyên truyền sâu hơn, rộng hơn
Thời gian qua, Ban Dân tộc tỉnh Thanh Hóa đã phối hợp với các sở, ngành liên quan, các địa phương tổ chức các hoạt động tuyên truyền, vận động, nâng cao nhận thức của người dân về tảo hôn và HNCHT. Các hình thức tuyên truyền được thực hiện như mở các hội nghị tuyên truyền cho đồng bào ở các xã biên giới, xã đặc biệt khó khăn và nhóm các DTTS còn gặp nhiều khó khăn; tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng, hệ thống loa truyền thanh cơ sở. Lồng ghép các hoạt động tuyên truyền, vận động với các hoạt động như giao lưu văn hóa, lễ hội, hội thi, sân khấu hóa; hoạt động hòa giải tại cộng đồng; các cuộc họp, hội nghị, sinh hoạt của chính quyền, đoàn thể và thôn bản; các hoạt động ngoại khóa trong trường học; sinh hoạt của các câu lạc bộ, tổ nhóm.
Thực hiện Đề án “Giảm thiểu tình trạng tảo hôn và HNCHT trong vùng DTTS giai đoạn 2021-2025”, năm 2023, Ban Dân tộc tỉnh Thanh Hóa đã xây dựng kế hoạch tổ chức các hoạt động truyền thông, vận động, nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi về tảo hôn và HNCHT.
Từ đầu năm đến nay, Ban Dân tộc tỉnh Thanh Hóa đã phối hợp tổ chức nhiều hội nghị tập huấn, bồi dưỡng kiến thức cho đội ngũ làm công tác dân tộc tỉnh, huyện, đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên cấp huyện với hàng trăm đại biểu tham dự.
Để giảm thiểu tảo hôn và HNCHT trong vùng DTTS và miền núi, tỉnh Thanh Hóa đang tiếp tục thực hiện tốt công tác tuyên truyền, vận động, nâng cao nhận thức, ý thức trách nhiệm của xã hội, cộng đồng và người dân vùng DTTS trong thực hiện các quy định của pháp luật về hôn nhân gia đình; ngăn ngừa, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm Luật Hôn nhân và Gia đình.