Hội thảo: 'Đầu tư công: Những nút thắt và giải pháp từ góc nhìn của Kiểm toán nhà nước'
Rất nhiều giải pháp để nhanh chóng khơi thông dòng vốn, phát huy hiệu quả nguồn vốn đầu tư, tạo đà tăng trưởng, thúc đẩy và phục hồi kinh tế.
Sau một buổi làm việc với tinh thần nghiêm túc, thẳng thắn và trách nhiệm, Hội thảo Chuyên đề 2 “Đầu tư công: Những nút thắt và giải pháp từ góc nhìn của KTNN” trong khuôn khổ Diễn đàn “Thúc đẩy phục hồi và phát triển kinh tế - Những nút thắt và vai trò của KTNN” đã thành công tốt đẹp.
Hội thảo đã nghe 3 tham luận trình bày được trực tiếp, bao gồm: Giải ngân vốn đầu tư công - Thực trạng và giải pháp” của Bộ Kế hoạch và Đầu tư; “Những nút thắt trong giải ngân vốn đầu tư công dưới góc nhìn của Kiểm toán nhà nước” của KTNN chuyên ngành IV; Để đầu tư công thúc đẩy tăng trưởng của Ngân hàng Thế giới (WB).
Tại 2 phiên tọa đàm, Hội thảo đã được lắng nghe rất nhiều ý kiến đa chiều từ đại diện các cơ quan quản lý, hoạch định chính sách, cơ quan kiểm toán, các chuyên gia, nhà khoa học, các đơn vị trực tiếp quản lý, sử dụng vốn đầu tư cũng như các doanh nghiệp - nhà thầu thi công các công trình/dự án tham gia trao đổi, thảo luận.
Tổng kết Hội thảo, Phó Tổng Kiểm toán nhà nước Doãn Anh Thơ cho biết: Qua các ý kiến tham luận, trao đổi, thảo luận tại Hội thảo, những nút thắt chính trong đầu tư công đã được nhận diện, từ đó một số giải pháp trọng tâm, căn cơ đã được gợi mở, đề xuất để tháo gỡ, nhanh chóng khơi thông dòng vốn, phát huy hiệu quả nguồn vốn đầu tư, tạo đà tăng tưởng, thúc đẩy và phục hồi kinh tế trong giai đoạn hiện nay.
Các ý kiến đều khẳng định giữ vai trò dẫn dắt, thúc đẩy và có tác động lan tỏa tích cực đến sự phát triển của các ngành nghề, các doanh nghiệp và nền kinh tế. Trong bối cảnh kinh tế thế giới nói chung, Việt Nam nói riêng còn gặp nhiều khó khăn, thách thức, đặc biệt là ảnh hưởng của đại dịch Covid - 19, việc giải ngân vốn đầu tư công sẽ giúp phục hồi và nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế, thúc đẩy tăng trưởng và phát triển bền vững.
Tuy nhiên, thực tế cho thấy, việc giải ngân vốn đầu tư công những năm gần đầy chưa đạt được như kỳ vọng, ảnh hưởng trực tiếp đến phát triển kinh tế - xã hội, hiệu quả nguồn vốn. Điều này bắt nguồn từ một số khó khăn, vướng vắc, “nút thắt”.
Cụ thể, một số cơ chế, chính sách chậm được ban hành hoặc chậm được nghiên cứu sửa đổi khi đã bộc lộ bất cập; việc phân cấp, phân quyền còn chưa triệt để, rõ ràng.
Do đặc thù triển khai Kế hoạch đầu tư công trung hạn 2021-2025, đồng thời triển khai Chương trình phục hồi và phát triển KT-XH, chưa khi nào nguồn vốn ngân sách dành cho đầu tư công lớn như hiện nay, trong bối cảnh năng lực quản lý và khả năng hấp thu nguồn vốn ở không ít bộ ngành, địa phương còn hạn chế.
Ở khía cạnh khác, nguồn thu tiền sử dụng đất - một trong những nguồn vốn đầu tư chiếm tỷ trọng lớn tại các địa phương thời gian vừa qua lại rất khó khăn do vướng mắc trong công tác đấu giá quyền sử dụng đất, thị trường bất động sản ảm đạm, tính thanh khoản thấp.
Việc lập, phân bổ, giao kế hoạch vốn trung hạn, hàng năm còn có những tồn tại, bất cập như còn dàn trải, chưa có trọng tâm, trọng điểm, chưa phù hợp với tiến độ các dự án, còn có trường hợp bố trí không đúng cơ cấu ngành/lĩnh vực, nguồn vốn, đối tượng sử dụng vốn hoặc bố trí vốn cho các dự án chưa đủ thủ tục đầu tư; việc điều chỉnh kế hoạch vốn còn chưa linh hoạt, kịp thời; việc bố trí vốn đối ứng tại một số địa phương còn chưa kịp thời, đảm bảo cơ cấu theo quy định.
Việc định giá đất, cơ chế đền bù, phương án hỗ trợ tái định cư; việc điều chỉnh, chuyển đổi mục đích sử dụng rừng, … vẫn còn những bất cập về thẩm quyền, trình tự thủ tục; các phương pháp xác định giá đất chưa cụ thể, khó áp dụng trong thực tiễn, tiềm ẩn nhiều rủi ro. Bên cạnh đó, nhiều khó khăn trong công tác giải phóng mặt bằng do hậu quả của công tác quản lý đất đai yếu kém kéo dài nhiều năm trước.
Việc thiếu hụt nguyên vật liệu phục vụ thi công các dự án đầu tư, đặc biệt là các dự án trọng điểm ngành giao thông; giá các nguyên vật liệu có những thời điểm chưa được dự báo, kiểm soát tốt, làm ảnh hưởng đến tiến độ thi công các công trình/dự án, tăng chi phí đầu tư.
Vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu tại một số cơ quan/đơn vị chưa được đề cao, rõ nét; một số cơ quan/đơn vị, tổ chức, cá nhân chưa thực sự vào cuộc, trình độ chuyên môn còn hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu; việc kiểm tra, giám sát còn chưa được thường xuyên, hiệu quả.
Bên cạnh đó, công tác phối hợp giữa các cơ quan quản lý nhà nước chuyên ngành, giữa các cấp chính quyền địa phương còn chưa thực sự tích cực, hiệu quả trong việc tháo gỡ kịp thời những khó khăn, vướng mắc trong quá trình tổ chức thực hiện...
Công tác lập, thẩm định, phê duyệt chủ trương đầu tư, phê duyệt dự án đầu tư; công tác đấu thầu, lựa chọn nhà thầu, ký kết và thực hiện hợp đồng; công tác tạm ứng, thu hồi tạm ứng, nhiệm thu, thanh quyết toán; ... tại nhiều dự án vẫn còn những tồn tại, hạn chế ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện dự án, hiệu lực, hiệu quả vốn đầu tư. Bên cạnh đó, năng lực một số nhà thầu thi công chưa đáp ứng được tiến độ, chất lượng.
Theo Phó Tổng Kiểm toán nhà nước Doãn Anh Thơ, trên cơ sở đánh giá, nhận diện các nút thắt đã, đang và sẽ ảnh hưởng đến tiến độ giải ngân vốn đầu tư công, các đại biểu cũng đã đưa ra rất nhiều giải pháp để nhanh chóng khơi thông dòng vốn, phát huy hiệu quả nguồn vốn đầu tư, tạo đà tăng trưởng, thúc đẩy và phục hồi kinh tế.
Thứ nhất, tiếp tục rà soát để xử lý triệt để những bất cập, hạn chế, những xung đột, chồng chéo cũng như những khoảng trống trong pháp luật về đầu tư công và pháp luật khác có liên quan, trong đó cần tập trung một số vấn đề như việc phân cấp, phân quyền, phân trách nhiệm; công tác định giá đất, chuyển đổi mục đích sử dụng đất; công tác quy hoạch; trình tự, thủ tục; cơ chế, chính sách thực hiện các dự án quan trọng quốc gia, các dự án đầu tư theo hình thức đối tác công tư...
Thứ hai, nâng cao hiệu quả công tác huy động vốn đầu tư công, trong đó cần có những chính sách cụ thể để các doanh nghiệp phục hồi sản xuất, kinh doanh; tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong công tác đấu giá, thu tiền sử dụng đất; thu hút vốn đầu tư nước ngoài, các nguồn vốn vay ưu đãi, tài trợ, viện trợ.
Thứ ba, nâng cao chất lượng công tác dự báo, phối hợp, xây dựng, phân bổ, giao kế hoạch vốn đầu tư công trung hạn, hàng năm đảm bảo có trọng tâm, trọng điểm, không dàn trải, đúng cơ cấu ngành nghế, lĩnh vực, đúng nguồn vốn, phù hợp với tiến độ triển khai thực hiện dự án; điều chỉnh kế hoạch vốn đảm bảo kịp thời, linh hoạt.
Thứ tư, bên cạnh việc hoàn thiện cơ chế, chính sách, cần tăng cường công tác phối hợp giữa các cấp, các ngành, các địa phương để đẩy nhanh công tác giải phóng mặt bằng, chuyển đổi mục đích sử dụng đất rừng, cung cấp đầy đủ nguyên vật liệu để phục vụ thi công các dự án quan trọng quốc gia, các dự án có tính chất liên vùng.
Thứ năm, nâng cao vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu các cơ quan/đơn vị, tổ chức trong việc lãnh đạo, chỉ đạo, kiểm tra, đôn đốc thực hiện các dự án và giải ngân vốn đầu tư công; xác định cụ thể trách nhiệm của từng tổ chức, cá nhân, kiên quyết xử lý các trường hợp năng lực chuyên môn yếu, có biểu hiện nhũng nhiễu, tiêu cực, lợi ích nhóm làm ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện và giải ngân của dự án.
Thứ sáu, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, kiểm toán, giám sát để kịp thời phát hiện, xử lý, tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc đối với công tác giải ngân, ngăn chặn những hành vi tiêu cực, vi phạm pháp luật, bảo đảm đầu tư công được công khai, minh bạch, hiệu quả.
"Những ý kiến tại Hội thảo sẽ là những thông tin quý, hữu ích với những giải pháp, kiến nghị rất rõ ràng, cụ thể sẽ giúp Quốc hội, Chính phủ, các bộ, cơ quan trung ương và địa phương nghiên cứu và có những biện pháp phù hợp để đẩy nhanh giải ngân vốn đầu tư, phát huy hiệu quả tạo đà tăng tưởng, thúc đẩy và phục hồi kinh tế nhanh, bền vững" - Phó Tổng Kiểm toán nhà nước Doãn Anh Thơ nhấn mạnh./.