Lời cảnh báo từ thiên nhiên
Biến đổi khí hậu, thời tiết cực đoan đã sinh ra những hiện tượng thiên nhiên nguy hiểm. Năm 2023 chứng kiến nhiều điều như vậy, trong đó có những trận bão bất thường và hiện tượng “siêu sương mù”.
Bất thường những trận bão
Ngày 3/11, truyền thông Mexico cho biết, bão Otis đã khiến 48 người thiệt mạng và nhiều người mất tích. Tổng thống Mexico Andrés Manuel López Obrador nói rằng thành phố Acapulco (bang Guerrero) đã gặp thảm họa vì trận bão bất thường này.
Theo AP, bão Otis đã mạnh lên thành siêu bão trong thời gian ngắn kỷ lục và các nhà khoa học vẫn đang tìm kiếm câu trả lời cho điều này. Ban đầu, Otis chỉ được phân loại là bão nhiệt đới bình thường nhưng chỉ sau 24 giờ nó đã đổ bộ vào gần thành phố Acapulo với sức gió lên đến 266 km/giờ.
Đây là cơn bão mạnh nhất từng đổ bộ ở Đông Thái Bình dương. Nó đã trở thành “quái vật” khi mà chỉ trong vòng 12 giờ, sức mạnh của bão đã tăng lên hơn gấp đôi, với sức gió từ 113 km/giờ lên hơn 260/giờ. “Đây được coi là một kỷ lục, một kỷ lục mang đến sự tàn phá và chết chóc” - tiến sĩ Kerry Emanuel (Viện Công nghệ Massachusetts, Mỹ) nói và cho biết tất cả các mô hình dự báo bão đã thất bại. Còn theo giáo sư Brian McNoldy - người có nhiều công trình nghiên cứu về bão (Trường Đại học Miami, Mỹ) thì bão Otis khiến mọi người trở tay không kịp, là lời cảnh báo nghiêm khắc từ thiên nhiên khi mà biến đổi khí hậu đã ngày thêm khốc liệt.
Tương tự, tại Trung Quốc, năm nay cũng chứng kiến nhiều trận mưa bão bất thường. Các nhà khí tượng Trung Quốc cho rằng những cơn bão đổ bộ vào Trung Quốc đang trở nên dữ dội hơn và đường đi của chúng ngày càng phức tạp hơn, làm tăng nguy cơ thảm họa. Đáng chú ý là trận bão Haikui sau khi quét vào huyện Bác Bạch (tỉnh Quảng Tây) và suy yếu, thì lại bất ngờ “trỗi dậy” tấn công tỉnh Phúc Kiến, gây ngập lụt nghiêm trọng khi gây ra đợt mưa kéo dài tới 7 ngày liên tục.
Tiến sĩ Sun Shao - nhà khí hậu học Trung Quốc mô tả, tưởng như đã tan nhưng “cơn bão sắp chết” Haikui đã trở lại một cách nguy hiểm với những đợt mưa lớn kéo dài không dứt, và đây là trường hợp vô cùng hiếm hoi vì sau khi đổ bộ vào đất liền - có nghĩa là không được tiếp thêm năng lượng từ mặt biển - thì bão sẽ suy yếu. Nhưng trái lại, bão Haikui vẫn nhận được năng lượng ngay trong đất liền để từ một “cơn bão sắp chết” trở thành “một con rồng gió” mới.
“Vậy, điều gì đang diễn ra ngay trong đất liền của chúng ta?” - tiến sĩ Sun Shao đặt câu hỏi.
“Siêu sương mù” và sự cảnh báo
Không chỉ ở châu Á, mà bên kia đại dương, giới khoa học châu Mỹ cũng băn khoăn tự hỏi điều gì đang diễn ra trong đất liền khi mà sương mù đã biến thành “siêu sương mù”.
Vụ tai nạn liên hoàn do siêu sương mù diễn ra tại thành phố New Orleans (bang Louisiana, Mỹ) mới đây được coi là hình thành từ sự kết hợp giữa khói từ đám cháy đầm lầy và sương mù. Cơ quan Thời tiết quốc gia Mỹ (NWS) cho biết, vụ siêu sương mù đã gây ra tai nạn liên hoàn cho gần 160 ôtô trên đường cao tốc Interstate 55, làm 8 người thiệt mạng, 63 người khác bị thương. Nhân viên Sở Cảnh sát bang Louisiana nói rằng, chưa bao giờ họ thấy nhiều ôtô xếp chồng lên nhau đến vậy. Nhiều chiếc bốc cháy và phát nổ. Còn Thống đốc bang Louisiana, John Bel Edwards nói rằng, sương mù không nên thơ mà đã là một thảm họa đối với những người lái xe trên cao tốc.
Vậy, giải thích hiện tượng siêu sương mù thế nào? Người ta cho là biến đổi khí hậu tạo ra sự bất thường, cộng thêm khói và hơi ẩm thường thoát ra từ những thứ ẩm ướt như lá, bụi cây pha trộn với không khí mát hơn và có độ ẩm cao. Các phân tử trong khói dính vào các phân tử nước, tạo ra lớp sương mù dày đặc hơn và trở nên lạ thường, tầm nhìn dưới 3m. Đáng sợ là trong những trận siêu sương mù, do tính chất tập trung không đều của nó, tầm nhìn có thể thay đổi đột ngột từ mức 3 m xuống mức gần bằng 0.
James, một lái xe thoát chết trong tai nạn liên hoàn trên cao tốc Interstate 55 cho biết, lúc đầu anh lấy làm thích thú khi xe của anh “bơi” trong sương mù. Nhưng rồi, trước mắt cứ dần tối lại và “rầm” - xe của anh bị húc một cú như trời giáng của chiếc xe tải phía sau. “Tôi đã cố gắng đạp phanh nhưng xe của tôi vẫn lao lên rồi húc vào một chiếc xe. Trước khi ngất, tôi chỉ còn nghe những tiếng va chạm như đạn nổ” - James kể lại.
Còn cô Patricia nhớ lại, sáng hôm đó cô lái xe đưa hai con nhỏ về thăm ông bà ngoại. “Cao tốc Interstate 55 như một con sông mờ đục cho dù đèn đường vẫn được mở. Cảnh vật hai bên bị sương phủ kín, không còn nhận ra những ngôi nhà, kể cả những lùm cây. Chúng vụt như biến mất vậy. Thế rồi, trong lúc đang căng mắt cố quan sát đường và đã giảm chân ga, thì thình lình một chiếc xe phía trước hiện ra. Tôi đâm sầm vào nó trong sự hoảng sợ đến tột cùng” - cô Patricia nói và cho biết cả 3 mẹ con đều phải nằm viện vì “một số khúc xương bị gãy”.
Theo Tổ chức Khí tượng thế giới (WMO), năm 2023 là năm bất thường của thời tiết với nhiều hiện tượng cực đoan trên khắp các châu lục. Đáng lo ngại hơn khi tiến sĩ Alvaro Silva - một chuyên gia về khí hậu của WMO cho rằng đây là điều “bình thường mới”. “Nguyên nhân chính gây nên điều này là biến đổi khí hậu bắt nguồn từ khí thải nhà kính do hoạt động của con người gây ra. Chính điều này lại dẫn đến bối cảnh sự xuất hiện ngày càng tăng cùng mức độ ngày càng nghiêm trọng của các hiện tượng thời tiết cực đoan về lâu dài” - ông Silva cảnh báo.