Kinh tế

Ngăn chặn các nguy cơ “rửa tiền”

T.Hằng 27/12/2023 07:46

Cục Phòng, chống rửa tiền Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cho biết, các giao dịch đáng ngờ phát hiện nhiều hơn theo thời gian.

anh-bai-tren(3).jpg
Khoa Khoa học Xã hội - Luật Trường Đại học Hoa Sen (HSU) tổ chức Hội thảo phòng chống rửa tiền, tháng 7/2023. Nguồn: HSU.

Tính từ 2013 với những thông tin mà Cục Phòng, chống rửa tiền cung cấp, các cơ quan chức năng tiến hành điều tra, thanh tra, kiểm tra... Trong đó, có 21 vụ việc đã có quyết định khởi tố, 15 vụ việc được truy thu thuế với tổng số tiền truy thu là hơn 257 tỷ đồng, 159 vụ việc có văn bản đề nghị cung cấp bổ sung thông tin, 1 vụ việc đã có quyết định xử phạt hành chính, 5 vụ việc có kết quả xử lý khác.

Tội phạm che giấu nguồn tiền bất chính

Về cung cấp thông tin theo yêu cầu, Cục Phòng, chống rửa tiền đã nhận và xử lý khoảng 2.297 lượt văn bản, vụ việc từ các cơ quan có thẩm quyền gửi đến, đề nghị rà soát, cung cấp thông tin liên quan tới bị can hoặc đối tượng trong các vụ án. Trong đó, rất nhiều đề nghị liên quan đến các vụ án lớn, có sự chỉ đạo của lãnh đạo các cấp...

Bà Nguyễn Thị Hải Bình - quyền Trưởng ban Ban Nghiên cứu và Điều phối chính sách giám sát, Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia cho hay, trong gần 15 năm qua, tính đến tháng 6/2023, Cục Phòng chống rửa tiền đã tiếp nhận khoảng 19.400 báo cáo giao dịch đáng ngờ từ các đối tượng báo cáo, trong đó đã xử lý xong 16.500 báo cáo, chuyển giao thông tin cho cơ quan chức năng gần 8.694 báo cáo liên quan đến 1.262 vụ việc.

Nguy cơ rửa tiền trong lĩnh vực ngân hàng, bất động sản và kênh chuyển tiền phi chính thức tại Việt Nam được đánh giá ở mức cao. Nguy cơ rửa tiền trong lĩnh vực ngân hàng liên quan chủ yếu đến việc rửa tiền có nguồn gốc từ tội tham ô tài sản (tội phạm chủ yếu liên quan đến những người có chức vụ, quyền hạn), đánh bạc và trốn thuế. Theo đó, để che giấu nguồn tiền thu được, tội phạm thường sử dụng tài khoản ngân hàng dưới tên người khác để nhận và chuyển các khoản tiền có nguồn gốc bất hợp pháp.

Lĩnh vực bất động sản được đánh giá có nguy cơ cao do các giao dịch mua bán, chuyển nhượng bất động sản có thể thực hiện bằng tiền mặt hoặc chuyển khoản và không thông qua sàn giao dịch bất động sản, nên rất khó cho các cơ quan chức năng kiểm tra, xác định nguồn gốc của tiền.

Đáng chú ý trong bối cảnh hội nhập ngày càng sâu rộng trên trường quốc tế, cùng với sự bùng nổ công nghệ thông tin, hình thức, phương thức, thủ đoạn của tội phạm để thực hiện hành vi rửa tiền ngày càng tinh vi, phức tạp, nhất là đối với lĩnh vực tiền kỹ thuật số, tiền ảo (tiền mã hoá) - nơi mà hành lang pháp lý chưa hoàn thiện đầy đủ.

Theo Cục Phòng, chống rửa tiền, với lợi thế dễ dàng trao đổi trên phạm vi toàn cầu, tiền ảo là một kênh hữu hiệu để tội phạm lợi dụng để rửa tiền, vì chúng có thể dễ dàng chuyển đổi các khoản tiền thu được thông qua những hoạt động mua bán, trao đổi đồng tiền ảo ở các quốc gia khác nhau.

Dữ liệu được Phó Chủ tịch Hiệp hội Blockchain Việt Nam Phan Đức Trung đưa ra: tổng giá trị tiền mã hóa Việt Nam nhận về trong giai đoạn từ 10/2021-10/2022 là 90,8 tỷ USD. Trong đó, các hoạt động bất hợp pháp là 956 triệu USD... Việt Nam đứng trong top 5 quốc gia có khối lượng giao dịch cao nhất trên sàn giao dịch Binance, theo báo cáo gần đây của Wall Street Journal.

Nhận diện các phương thức

Theo ông Phạm Tiên Phong - Cục trưởng Cục Phòng, chống rửa tiền, qua công tác đấu tranh, phòng, chống tội phạm rửa tiền và các tội phạm có liên quan, NHNN nhận thấy một số rủi ro rửa tiền qua hệ thống tổ chức tín dụng phổ biến hiện nay gồm: Tổ chức đánh bạc, đánh bạc dưới các hình thức cá độ thể thao, lô đề online, game bài đổi thưởng; trốn thuế, gian lận thuế; tài khoản giả mạo; từa đảo chiếm đoạt tài sản.

Còn ông Nguyễn Huy Công - Cục Điều tra chống buôn lậu (Tổng cục Hải quan) cho hay, các đối tượng có thể lợi dụng việc thanh toán thuế xuất nhập khẩu thông qua tổ chức cung ứng dịch vụ để rửa tiền/tài trợ khủng bố; khai sai trị giá tính thuế, khai tăng hoặc giảm giá trị, số lượng, trọng lượng hàng hóa xuất nhập khẩu… nhằm hợp pháp hóa nguồn gốc của tài sản do phạm tội mà có hoặc huy động, hỗ trợ tiền, tài sản dưới bất kỳ hình thức nào cho tổ chức, cá nhân khủng bố.

Luật Phòng chống rửa tiền số 14/2022/QH15 và các văn bản hướng dẫn đã thiết lập khung khổ pháp lý cho phòng ngừa, kiểm soát, nhận dạng và xử lý nhanh chóng các hoạt động rửa tiền. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, hoạt động kinh tế phát triển, kèm theo sự ra đời của nhiều sản phẩm công nghệ tinh vi trên nền tảng công nghệ số, khung khổ pháp lý chưa kịp điều chỉnh đã dẫn tới hoạt động phòng chống rửa tiền trở nên khó khăn, phức tạp hơn.

Giới chuyên gia bình luận cần có nhiều giải pháp nhằm hoàn thiện các cơ chế, quy định về biện pháp phòng ngừa áp dụng với các đơn vị để hoạt động phòng, chống rửa tiền đạt kết quả cao.

Theo chuyên gia kinh tế Lê Thu Hà (Học viện Tài chính) cần mở rộng khung khổ pháp lý, các đối tượng liên quan đến các dịch vụ tài chính. Theo đó, cả truyền thống như các ngân hàng, hay phi truyền thống như các công ty công nghệ cung ứng dịch vụ fintech mà tiền di động cũng nằm trong số đó, đều cần phải là đối tượng điều chỉnh của các quy định pháp luật liên quan đến hoạt động phòng chống rửa tiền và tài trợ khủng bố.

Theo PGS.TS Đinh Trọng Thịnh, cần tiếp tục theo dõi, giám sát quản lý chặt chẽ việc thực thi chính sách pháp luật của nhà nước về phòng chống rửa tiền, tăng cường cảnh giác đối với các giao dịch tiềm ẩn rủi ro rửa tiền, đồng thời tăng cường cơ chế tuân thủ nội bộ cũng như đào tạo, tuyên truyền nâng cao trách nhiệm cho cán bộ, nhân viên thực hiện các công việc liên quan đến tài chính, ngân hàng…

T.Hằng