Đưa hương ước, quy ước vào cuộc sống

Trong đời sống văn hóa, xã hội truyền thống của người Việt Nam từ xa xưa, “lệ làng” luôn song hành cùng “phép nước”. “Lệ làng” ở đây là những quy định những nguyên tắc ứng xử của cộng đồng nhưng không phải các quy định pháp luật. Tại khu vực nông thôn, đó chính là những hương ước, còn tại khu vực đô thị, đó là những quy ước do cộng đồng dân cư lập ra, cộng đồng cùng nhau tuân thủ và thực hiện. Hiện nay, trên địa bàn TP Hà Nội có 5.404/4.726 thôn, tổ dân phố có quy ước, hương ước. Việc xây dựng và thực hiện hương ước, quy ước của thôn, làng trong thời gian qua đã đem lại những kết quả thiết thực đối với công tác quản lý xã hội tại cộng đồng dân cư, góp phần đưa pháp luật, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước đi vào cuộc sống; nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước; giữ gìn, phát huy truyền thống tập quán tốt đẹp ở cơ sở; bài trừ các hủ tục lạc hậu.

Khi Hà Nội đẩy mạnh xây dựng nếp sống văn minh, hương ước, quy ước càng phát huy tác dụng. Điển hình như quận Bắc Từ Liêm, hiện nay 199/199 tổ dân phố đã có Quy ước tổ dân phố. Các phường và các tổ dân phố đã tổ chức biên soạn, xây dựng quy ước với những nội dung tập trung vào những vấn đề giúp người dân tham gia quản lý xã hội, tuân thủ các quy định pháp luật bảo vệ thuần phong mỹ tục, bài trừ hủ tục, tệ nạn xã hội, mê tín dị đoan, xây dựng gia đình văn hóa, đời sống văn hóa…

Bà Phan Thị Thanh Huyền - Trưởng Phòng Văn hóa - Thông tin quận Bắc Từ Liêm (Hà Nội) cho biết: Các tổ dân phố đã thành lập Ban soạn thảo quy ước gồm lãnh đạo tổ dân phố và người có uy tín trong cộng đồng. Sau khi hoàn thành dự thảo, Quy ước tổ dân phố được lấy ý kiến người dân trước khi trình UBND quận phê duyệt. Các quy ước được đưa vào thực hiện đã có tác động trên mọi lĩnh vực đời sống xã hội của cộng đồng dân cư, góp phần quan trọng vào việc phát huy dân chủ ở cơ sở, xây dựng gia đình văn hóa, tổ dân phố văn hóa, giữ gìn và phát huy những phong tục tập quán, truyền thống tốt đẹp của dân tộc.

Huyện Thạch Thất là địa bàn gương mẫu trong xây dựng, thực hiện hương ước, quy ước. Toàn huyện đã có 122/122 thôn, tổ dân phố có quy ước (đạt 100%). Huyện đã triển khai gắn việc thực hiện hương ước, quy ước với việc bình xét gia đình văn hóa, thôn, tổ dân phố văn hóa và các danh hiệu thi đua khác…

Nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện hương ước, quy ước, đồng thời, để loại bỏ, ngăn ngừa những quy định không phù hợp, ngày 16/8/2023, Chính phủ ban hành Nghị định số 61 về xây dựng và thực hiện hương ước, quy ước của cộng đồng dân cư. Đây là dịp Hà Nội triển khai sửa đổi, bổ sung nhiều hương ước, quy ước để phù hợp với quy định mới. Bởi thực tế cũng cho thấy, tại một số địa bàn, có những hương ước, quy ước ra đời từ lâu, có những quy định không phù hợp với sự phát triển của xã hội; hoặc có những hương ước, quy ước trùng lặp với những quy định pháp luật. Hiện nay, đã có 1.232 thôn, tổ dân phố hoàn thành việc sửa đổi, bổ sung. Nhiều địa bàn đang rà soát để tiếp tục chỉnh sửa, bổ sung cho phù hợp.

Khẳng định vai trò triển khai hương ước, quy ước trong xây dựng đời sống văn hóa cơ sở, song bà Nguyễn Thị Mỹ Linh - Phó phòng Văn hóa và thông tin huyện Đông Anh cho biết: Một số địa phương đang hành chính hóa việc xây dựng hương ước, chưa có sự tham gia tích cực của người dân. Nội dung hương ước thường cứng nhắc, không thể hiện được nét đặc trưng của thôn, cũng như chưa sát với đời sống của người dân, do đó hạn chế tính khả thi của hương ước. Hiện nay, hương ước, quy ước không có chế tài xử phạt. Do đó, để phát huy hết vai trò của hương ước, quy ước, cần phát huy tối đa vai trò chủ thể của cộng đồng; tạo điều kiện cho cộng đồng xây dựng, thực hiện hương ước, quy ước thông qua tập huấn, bồi dưỡng nghiệp vụ cho cán bộ làm công tác quản lý, xây dựng, hướng dẫn thực hiện hương ước, quy ước ở cơ sở; tăng cường tổ chức các hoạt động kiểm tra, giám sát, xử lý vi phạm trong thực hiện hương ước, quy ước đúng theo quy định của pháp luật.

“

Việc xây dựng các khu dân cư văn minh trong thực hiện tốt các quy ước, hương ước sẽ góp phần nâng cao nhận thức và thay đổi hành vi của người dân Thủ đô theo hướng tích cực. Theo Chủ tịch Ủy ban MTTQ TP Hà Nội Nguyễn Lan Hương, việc xây dựng tốt các quy ước, hương ước sẽ giúp cho các khu dân cư văn minh được duy trì thực hiện tốt, thời gian qua đã khẳng định vai trò của cán bộ Mặt trận cơ sở, đồng thời thể hiện sự lãnh đạo sát sao của cấp ủy, chính quyền và MTTQ các cấp. Phát huy kết quả trên, cán bộ Mặt trận cơ sở ở Thủ đô tiếp tục chủ động chọn lựa, xây dựng thêm nhiều mô hình văn minh đô thị, tự quản ở cộng đồng trong thực hiện quy ước, hương ước, qua đó góp phần xây dựng Thủ đô văn minh, hiện đại.

Phương Nguyên