Báu vật sa mu 2.000 năm tuổi
Trong vùng lõi vườn quốc gia Pù Mát có cây sa mu dầu hơn 2.000 năm. Cây cao 70m, đường kính 5,5m. Đây là cây sa mu dầu được công nhận là cây Di sản Việt Nam.
Vườn quốc gia Pù Mát có diện tích 94.804ha. Khu rừng đặc dụng này trải rộng trên 3 huyện Tương Dương, Con Cuông và Anh Sơn, tỉnh Nghệ An. Pù Mát trong tiếng Thái có nghĩa là những con dốc cao. Vườn quốc gia Pù Mát còn được xác định là vùng lõi của Khu Dự trữ sinh quyển miền Tây Nghệ An do UNESCO công nhận năm 2007. Nơi đây có khung cảnh thiên nhiên tuyệt đẹp với những thác nước hùng vĩ. Đặc biệt, vườn quốc gia Pù Mát rất đa dạng sinh học với hàng nghìn loài thực vật và động vật.
Tại nơi thượng nguồn khe Bu có cây sa mu dầu đã sống hơn 2.000 năm. Cây sa mu dầu này được một nhóm chuyên gia điều tra về đa dạng sinh học phát hiện vào năm 1998. Theo ông Trần Xuân Cường - Giám đốc Vườn quốc gia Pù Mát: “Cây sa mu dầu thuộc họ hoàng đàn (cupressaceae). Đồng bào dân tộc Thái tại huyện Con Cuông gọi cây này là cây mậy pẹc. Cây sa mu dầu sống hơn 2.000 năm, hiện cao 70m, đường kính thân là 5,5m. Cây có chu vi thân đo được là 23,7m, được xem là cây sa mu dầu lớn nhất Việt Nam hiện nay”.
“Cây sa mu dầu nằm trong Sách đỏ Việt Nam năm 2007 và được xếp ở cấp độ VU (loài sẽ nguy cấp). Đây là loại cây quý hiếm với phân bố hẹp và đang đứng trước nguy cơ bị đe dọa tuyệt chủng cao, được đưa vào các loài thực vật ưu tiên bảo tồn” - ông Cường cho biết thêm.
Cũng theo ông Cường: Việc tìm thấy cây sa mu dầu và bảo tồn nó, thêm một lần nữa chứng tỏ vùng rừng nguyên sinh của Vườn quốc gia Pù Mát đang có nhiều bí ẩn về giá trị bảo tồn, đồng thời cần phải tiến hành nghiên cứu và bảo vệ nghiêm ngặt. Bởi vậy, cứ 3 tháng 1 lần, chúng tôi lại cử đoàn cán bộ vào vị trí cây sa mu này để kiểm tra, mỗi lần kiểm tra mất tổng 6 ngày cả đi lẫn về.
Sa mu dầu là nguồn gen quý hiếm thuộc nhóm 1A trong Danh mục thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp, quý hiếm và được ghi trong Sách đỏ Việt Nam. Loài cây này không chỉ có ý nghĩa về mặt khoa học mà còn có giá trị kinh tế rất cao. Gỗ sa mu dầu là loại gỗ quý, bền, ít mối mọt, có mùi hương đặc trưng, vân gỗ rất đẹp. Sa mu dầu đang đối mặt với nguy cơ đe dọa tuyệt chủng và cần sự ưu tiên trong công tác bảo tồn. Hiện cây sa mu dầu được Vườn quốc gia Pù Mát bảo vệ rất nghiêm ngặt. Cây sa mu chủ yếu phân bố trong những cánh rừng nguyên sinh chạy dọc biên giới Việt - Lào.
Ông Trần Xuân Cường cho biết: Vào tháng 10/2010, cây sa mu dầu được Hội Bảo vệ thiên nhiên và môi trường Việt Nam (gọi tắt là VACNE) chứng nhận: Cây sa mu dầu tại Vườn quốc gia Pù Mát thuộc “Cây di sản Việt Nam” cần được bảo tồn và phát triển nguồn gen. Cũng theo ông Cường, quần thể cây sa mu dầu đang được bảo vệ một cách tốt nhất để phục vụ công tác bảo tồn và phát triển nguồn gen quý của loài cây này.