Chìa khóa khai thác tiềm năng của châu Phi

Liên minh Châu Phi (AU) đánh dấu năm 2024 là Năm Giáo dục đầu tiên của mình và điều này không thể đến vào thời điểm tốt hơn. Cam kết về giáo dục đã đánh dấu sự tiến bộ của lục địa này kể từ thời kỳ độc lập những năm 1960. Hơn bao giờ hết, quyết tâm này phải biến châu Phi thành cường quốc của thế giới trong thế kỷ 21.

Trong 60 năm, châu Phi đã đạt được tiến bộ đáng kể về giáo dục với nhiều trẻ em tốt nghiệp hơn. Tỷ lệ hoàn thành bậc tiểu học trên toàn khu vực từ năm 2000 đến năm 2022 đã tăng từ 52% lên 67%. Tỷ lệ bỏ học cấp ba cũng chậm lại, với 50% học sinh hoàn thành cấp trung học cơ sở, tăng từ 35%, và 33% ở cấp trung học phổ thông, tăng từ 23%, trong khi số sinh viên đại học đã tăng từ dưới 800 nghìn vào năm 1970 lên trên 17 triệu sinh viên hiện tại.

Nhưng khi bước vào năm giáo dục 2024, phải thừa nhận rằng, bất kỳ thành quả nào cũng không thể đạt được nếu không chuẩn bị cho những cơ hội và rủi ro trong tương lai.

Sau đại dịch Covid-19, hàng triệu trẻ em và thanh thiếu niên trên khắp châu Phi cận Sahara phải nghỉ học. Chỉ 1 trong 5 trẻ em đạt được trình độ đọc hiểu tối thiểu khi kết thúc bậc tiểu học. Các bé gái đặc biệt thiệt thòi ở khu vực duy nhất trên thế giới không đạt được sự bình đẳng giới trong tuyển sinh ở bất kỳ cấp độ nào trong hệ thống giáo dục, với tỷ lệ cứ 3 bé gái thì có 1 bé kết hôn trước 18 tuổi. Xu hướng này tuy đáng lo ngại nhưng không thể đảo ngược.

Tổ chức từ thiện Camfed đã cảnh báo rằng, các chính phủ và các nhà tài trợ cần phải nỗ lực gấp đôi để khuyến khích các bé gái trên khắp châu Phi trở lại trường học sau khi cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt khiến nhiều người từ bỏ việc học để làm những công việc lương thấp hoặc kết hôn sớm.

Bất chấp những nỗ lực này, ở nhiều quốc gia chỉ có một tỷ lệ nhỏ bé gái hoàn thành chương trình giáo dục trung học. Ở Zambia, chỉ có 3% nữ sinh hoàn thành bậc trung học. Các cô gái cũng phải đối mặt với việc cộng đồng của họ ưu tiên hôn nhân.

Theo Tổng thống Ghana Nana Akufo-Addo và ông Jakaya Kikwete - cựu Tổng thống Tanzania và là Chủ tịch Hội đồng quản trị của Hiệp hội Đối tác Toàn cầu về Giáo dục, để xây dựng châu Phi như mong muốn, các chính phủ phải tài trợ cho nền giáo dục có chất lượng nhằm trang bị cho tất cả trẻ em kiến thức và kỹ năng để thành công trên thị trường lao động ngày mai và đảm bảo một tương lai hòa bình, thịnh vượng và ổn định.

Ngân sách quốc gia vẫn là nguồn tài trợ chính cho giáo dục, nhưng thường gặp khó khăn trong việc trang trải các chi phí thiết yếu như đào tạo giáo viên, tiền lương, sách và chi phí hành chính.

Kể từ năm 2020, ngân sách giáo dục ở gần một nửa số quốc gia có thu nhập thấp đã giảm trung bình 14%. Đồng thời, hơn 20% tổng chi tiêu được dùng để trả nợ. Trong khi đại dịch Covid-19 ảnh hưởng đến ngân sách giáo dục, trước cuộc khủng hoảng, chỉ có khoảng 20% chính phủ trên lục địa đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế về chi tiêu trong giai đoạn 2017 - 2019.

Theo Tổng thống Ghana Nana Akufo-Addo, mặc dù việc cắt giảm chi tiêu cho giáo dục có thể làm giảm ngân sách trong ngắn hạn nhưng nó đang tước đi sự thịnh vượng lâu dài của nền kinh tế châu lục. Để hỗ trợ tài chính cho giáo dục trong nước và ngăn chặn tình trạng thụt lùi này, các nhà tài trợ, các tổ chức đa phương và khu vực tư nhân có thể đẩy mạnh, theo đuổi mọi biện pháp có thể, bao gồm cả việc giảm nợ, để giúp tài trợ cho nền giáo dục có chất lượng mà trẻ em châu Phi cần. Đối với các chính phủ châu Phi, chi tiêu thông minh hơn cũng là điều bắt buộc.

Hiện nay, 40% dân số châu Phi dưới 15 tuổi, trong khi 100 triệu trẻ em khác sẽ được sinh ra ở đây vào năm 2050. Với giáo dục, thanh niên châu Phi có thể tiếp sức cho một cường quốc khổng lồ. Tuy nhiên, trong số 1 triệu người châu Phi tham gia thị trường lao động mỗi tháng, chưa đến 25% tìm được việc làm trong nền kinh tế chính thức.

Kể từ Hội nghị thượng đỉnh giáo dục toàn cầu năm 2021, 21 nguyên thủ quốc gia châu Phi đã ký Tuyên bố về tài chính giáo dục, trong đó yêu cầu mức đầu tư mẫu mực. Năm giáo dục của AU có thể tiếp thêm năng lượng cho các thành viên trong việc cam kết cung cấp đủ nguồn tài chính trong nước.

Hiện nay, châu Phi đang khẳng định vị thế của mình trên toàn cầu. Ảnh hưởng này có thể mở rộng với dân số trẻ ngày càng tăng nếu kết hợp với một nền giáo dục có chất lượng giúp khai thác tiềm năng của mọi bé gái và bé trai.

“

Theo Chủ tịch Hội đồng quản trị của Hiệp hội Đối tác Toàn cầu về Giáo dục Jakaya Kikwete, chủ nghĩa đa phương là điều cần thiết để tài trợ cho việc chuyển đổi nền giáo dục, đó là lý do để ủng hộ sự hợp tác giữa nhiều bên liên quan như Đối tác Toàn cầu về Giáo dục (GPE). Trong hơn 20 năm, GPE đã đóng góp 6 tỷ USD để hỗ trợ tài trợ giáo dục ở châu Phi cận Sahara.

Hà Anh