Ô nhiễm không khí, vấn đề của thế giới

Từ một vấn đề ở châu Á

Theo một báo cáo mới của IQAir - cơ quan theo dõi chất lượng không khí trên toàn cầu, 99/100 thành phố có tình trạng ô nhiễm không khí tồi tệ nhất thế giới vào năm 2023 đều nằm ở châu Á, trong đó cuộc khủng hoảng khí hậu đóng vai trò then chốt dẫn đến chất lượng không khí kém, gây nguy hiểm cho sức khỏe của hàng tỷ người trên toàn thế giới.

Theo báo cáo của IQAir, phần lớn các thành phố nằm trong danh sách là ở Ấn Độ và đều vượt quá hướng dẫn về chất lượng không khí của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) hơn 10 lần.

Nghiên cứu đã xem xét cụ thể các hạt mịn (PM2.5) - chất gây ô nhiễm nhỏ nhất nhưng cũng nguy hiểm nhất. Chỉ 9% trong số hơn 7.800 thành phố được phân tích chất lượng không khí ghi nhận trên toàn cầu đáp ứng tiêu chuẩn của WHO, trong đó, mức PM2.5 trung bình hàng năm không được vượt quá 5 microgam trên mét khối.

Giám đốc điều hành IQAir Global Frank Hammes cho biết: “Chúng tôi thấy rằng, ô nhiễm không khí có tác động đến mọi mặt của cuộc sống. Ở một số quốc gia ô nhiễm nhất, nó có khả năng làm giảm tuổi thọ của con người từ 3 - 6 năm”.

Khi hít vào, PM2.5 đi sâu vào mô phổi và có thể xâm nhập vào máu. Nó đến từ các nguồn như đốt nhiên liệu hóa thạch, bão bụi và cháy rừng. Nó có liên quan đến bệnh hen suyễn, bệnh tim và phổi, ung thư và các bệnh về đường hô hấp khác, cũng như suy giảm nhận thức ở trẻ em.

Begusarai - thành phố nửa triệu dân ở bang Bihar phía bắc Ấn Độ, là thành phố ô nhiễm nhất thế giới vào năm 2023 với nồng độ PM2.5 trung bình hàng năm là 118,9, gấp 23 lần so với hướng dẫn của WHO. Theo sau trong bảng xếp hạng IQAir là các thành phố: Guwahati, Assam, Delhi, Mullanpur và Punjab của Ấn Độ.

Theo báo cáo, trên khắp Ấn Độ có 1,3 tỷ người, tương đương 96% dân số của nước này, sống với chất lượng không khí bị ô nhiễm cao gấp 7 lần so với hướng dẫn của WHO. Trung và Nam Á là những khu vực có kết quả hoạt động kém nhất trên toàn cầu, nơi có cả 4 quốc gia ô nhiễm nhất là: Bangladesh, Pakistan, Ấn Độ và Tajikistan.

Ông Hammes cho biết, sẽ không có sự cải thiện đáng kể nào về mức độ ô nhiễm trong khu vực nếu không có những thay đổi lớn về cơ sở hạ tầng năng lượng và hoạt động nông nghiệp. Điều đáng lo ngại ở nhiều nơi trên thế giới là những thứ gây ô nhiễm không khí ngoài trời đôi khi cũng là những thứ gây ô nhiễm không khí trong nhà. Vì vậy, nấu ăn bằng nhiên liệu bẩn sẽ tạo ra mức độ phơi nhiễm trong nhà cao gấp nhiều lần mức độ phơi nhiễm thấy ở ngoài trời.

Đến vấn đề toàn cầu

IQAir nhận thấy rằng, 92,5% trong số 7.812 địa điểm ở 134 quốc gia, khu vực và vùng lãnh thổ nơi họ tiến hành phân tích chất lượng không khí đã vượt quá hướng dẫn về PM2.5 của WHO. Chỉ có 10 quốc gia và vùng lãnh thổ có chất lượng không khí “trong lành”: Phần Lan, Estonia, Puerto Rico, Australia, New Zealand, Bermuda, Grenada, Iceland, Mauritius và Polynesia thuộc Pháp.

Hàng triệu người chết mỗi năm vì các vấn đề sức khỏe liên quan đến ô nhiễm không khí. Theo một nghiên cứu được công bố trên BMJ vào tháng 11/2023, ô nhiễm không khí do nhiên liệu hóa thạch đang giết chết 5,1 triệu người trên toàn thế giới mỗi năm. Trong khi đó, WHO cho biết, 6,7 triệu người chết hàng năm do tác động tổng hợp của ô nhiễm không khí ngoài trời và trong nhà.

Báo cáo của IQAir cho biết, cuộc khủng hoảng khí hậu là con người gây ra do đốt nhiên liệu hóa thạch, đóng vai trò “quan trọng” trong việc ảnh hưởng đến mức độ ô nhiễm không khí. Cuộc khủng hoảng khí hậu đang làm thay đổi các kiểu thời tiết, dẫn đến những thay đổi về gió và lượng mưa, ảnh hưởng đến sự phát tán các chất ô nhiễm. Biến đổi khí hậu sẽ chỉ làm tình trạng ô nhiễm trở nên tồi tệ hơn khi tình trạng nắng nóng cực độ trở nên nghiêm trọng và thường xuyên hơn.

Cuộc khủng hoảng khí hậu cũng dẫn đến các vụ cháy rừng nghiêm trọng hơn ở nhiều khu vực và mùa phấn hoa kéo dài và dữ dội hơn, cả 2 đều làm trầm trọng thêm các vấn đề sức khỏe liên quan đến ô nhiễm không khí.

“Đang có sự chồng chéo giữa những gì gây ra cuộc khủng hoảng khí hậu và những gì gây ra ô nhiễm không khí. Bất cứ điều gì chúng ta có thể làm để giảm ô nhiễm không khí, cũng sẽ có tác động to lớn về lâu dài đối với việc cải thiện lượng khí thải khí hậu của chúng ta và ngược lại” - ông Hammes nói.

Bắc Mỹ bị ảnh hưởng nặng nề bởi cháy rừng hoành hành ở Canada từ tháng 5 đến tháng 10 năm ngoái. Vào tháng 5, mức ô nhiễm không khí trung bình hàng tháng ở Alberta cao gấp 9 lần so với cùng tháng năm 2022. Và lần đầu tiên Canada vượt qua Mỹ trong bảng xếp hạng ô nhiễm khu vực.

Các vụ cháy rừng cũng ảnh hưởng đến các thành phố của Mỹ như Minneapolis và Detroit, nơi mức độ ô nhiễm trung bình hàng năm tăng từ 30% - 50% so với năm trước. Nhưng các thành phố lớn như Portland, Seattle và Los Angeles đã có mức độ ô nhiễm trung bình hàng năm giảm đáng kể.

Ở châu Á, Trung Quốc đã đảo ngược xu hướng giảm mức độ ô nhiễm trong 5 năm qua nhờ một loạt chính sách không khí sạch trong thập kỷ qua. Một nghiên cứu vào năm ngoái cho thấy, chiến dịch này khiến tuổi thọ trung bình của người dân Trung Quốc hiện đã kéo dài hơn 2,2 năm. Tuy nhiên, sương mù dày đặc đã quay trở lại Bắc Kinh vào năm ngoái, khi người dân chứng kiến nồng độ PM2.5 trung bình hàng năm tăng 14%, theo báo cáo của IQAir.

“

Báo cáo của IQAir nhấn mạnh sự bất bình đẳng đáng lo ngại, việc thiếu các trạm giám sát ở các quốc gia Châu Phi, Nam Mỹ và Trung Đông dẫn đến thiếu dữ liệu về chất lượng không khí ở những khu vực đó, chỉ 24/54 quốc gia châu Phi có đủ dữ liệu từ các trạm giám sát của IQAir.

Hà Anh