Bệnh Zona có phòng ngừa được bằng vaccine không?
Bệnh Zona là bệnh nhiễm trùng da gây nên do Varicella zoster virus (VZV) với đặc trưng là các tổn thương da dạng ban đỏ, mụn nước, bọng nước thành đám dọc theo đường phân bố của thần kinh ngoại biên khu trú ở một bên cơ thể.
Bệnh thường gặp ở người cao tuổi, người suy giảm miễn dịch (suy giảm về thần kinh và thể lực, người già yếu, dùng thuốc ức chế miễn dịch, bệnh về máu, đái tháo đường), bệnh tự miễn, stress, điều trị tia xạ, ung thư...
Tuy việc chẩn đoán và điều trị bệnh zona đã có phác đồ cụ thể, nhưng bệnh có thể gây ra một số biến chứng như: viêm não- màng não, hoại tử võng mạc cấp tính, liệt mặt ngoại biên, đau sau zona…
Đau sau zona là biến chứng rất thường gặp, đau dai dẳng kéo dài từ nhiều tháng đến hàng năm với biểu hiện rát bỏng, âm ỉ, đau giật, đau nhói như dao đâm trên vùng da đã lành sẹo, gây ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Chính vì vậy, việc chủ động phòng tránh căn bệnh này đang ngày càng được quan tâm.
Bệnh zona có phòng ngừa được không?
Vaccine phòng zona có thể phòng ngừa mắc bệnh zona với tỷ lệ rất cao. Hiện nay có hai loại vaccine chính: Vaccine sống giảm độc lực và vaccine tái tổ hợp.
Trong đó, vaccine sống giảm độc lực là vaccine sử dụng toàn bộ virus đã được bất hoạt để sản xuất ra, do đó, nó có khả năng kích hoạt miễn dịch mạnh mẽ nhưng thường không được sử dụng cho người bị suy giảm miễn dịch do có khả năng gây bệnh.
Còn vaccine tái tổ hợp là loại vaccine sử dụng kháng nguyên đặc trưng tạo ra đáp ứng miễn dịch đặc hiệu có khả năng phòng ngừa bệnh. Vì vậy, nó thường không tạo ra miễn dịch mạnh mẽ và bề vững ngay từ đầu, thường cần tiêm nhiều mũi và tiêm nhắc lại.
Vaccine phòng thủy đậu có phải là vaccine phòng bệnh zona?
Tuy thủy đậu và zona đều do VZV gây nên nhưng vaccine phòng thủy đậu không có tác dụng phòng ngừa bệnh zona.
Vaccine ngừa thủy đậu là loại vaccine sống sử dụng virus giảm độc lực, vaccine đầu tiên nghiên cứu phòng ngừa zona cũng là vaccine sống giảm độc lực, sử dụng VZV phòng ngừa thuỷ đậu có nồng độ virus gấp từ 60-100 lần so với vaccine thủy đậu thông thường mới có khả năng tạo ra đáp ứng miễn dịch phòng ngừa zona.
Vì sao nên tiêm phòng vacxin Zona?
Vacxin Zona có hiệu lực rất cao trong việc phòng ngừa khởi phát zona và các biến chứng của bệnh zona.
Đối với người có hệ miễn dịch bình thường độ tuổi từ 50-69, khi tiêm vacxin phòng zona có hiệu quả lên đến 97%, độ tuổi từ 70 trở lên thì hiệu quả khoảng 91%. Phòng ngừa biến chứng đau sau zona hiệu quả lên đến hơn 91%. Đối với đối tượng có hệ miễn dịch yếu thì vacxin có hiệu quả trong khoảng 68-91%.
Chỉ định tiêm vaccine phòng zona với: Người lớn tuổi (từ 50 tuổi trở lên); người trưởng thành từ 19 tuổi trở lên có nguy cơ cao mắc zona do có tình trạng suy giảm miễn dịch (dùng thuốc ức chế miễn dịch hoặc mắc các bệnh lý gây suy giảm miễn dịch khác). Với đối tượng này chỉ dùng vaccine tái tổ hợp và chống chỉ định dùng vaccine sống giảm độc lực.
Các phản ứng bất lợi của tiêm vaccine phòng zona bao gồm: Đau, sưng đỏ tại chỗ, sốt, mệt mỏi, đau đầu, đau cơ… Các phản ứng này thường tự khống chế sau khoảng 1-3 ngày.
Năm 2023, Hội Y học Dự phòng Việt Nam đưa ra khuyến cáo trong chương trình tiêm vaccine cho mọi lứa tuổi về việc dự phòng bệnh lý zona bằng vaccine trong đó có tất cả vaccine đã được đề cập. Tuy nhiên với đối tượng có hệ thống miễn dịch suy giảm hay sử dụng thuốc ức chế miễn dịch thì chống chỉ định với vaccine sống.
Hiện nay, vaccine phòng zona có mặt ở nhiều nước trên thế giới, tuy nhiên ở Việt Nam đang trong quá trình hoàn thiện cấp phép để có thể đưa vào sử dụng.