'Miền Tây Bắc tưng bừng vui...'
Tham gia chiến dịch Điện Biên Phủ có nhiều văn nghệ sĩ. Họ vừa chiến đấu vừa sáng tác những tác phẩm kịp thời phản ánh, ngợi ca chiến công của toàn quân toàn dân ta.
Có người viết truyện ngắn, có người viết tiểu thuyết. Lại có người vẽ tranh, ký họa kháng chiến. Nhạc sĩ Đỗ Nhuận là một trong rất nhiều văn nghệ sĩ tham gia chiến dịch Điện Biên Phủ.
Trong kháng chiến chống Pháp, ông đã viết nhiều bài hát như: “Du kích ca”, “Áo mùa đông”, “Nhớ chiến khu”, “Du kích sông Thao”... Đặc biệt là chùm ca khúc: “Hành quân xa”, “Trên đồi Him Lam”, “Chiến thắng Điện Biên”.
Khi sáng tác những ca khúc này, Đỗ Nhuận còn rất trẻ và chưa phải là một nhạc sĩ chuyên nghiệp. Nhưng từ sau năm 1954, ông đã quyết tâm đi học nhạc và từ một nhạc sĩ viết ca khúc ông đã trở thành người viết nhạc kịch đầu tiên ở Việt Nam.
Ngày ấy, ở trận địa Him Lam, tổ sáng tác của Đỗ Nhuận được điều về để tham gia sửa đường cho pháo ta tiến vào trận địa.
Trong nhật ký của mình nhạc sĩ Đỗ Nhuận ghi rằng ông làm ở cung đường Mường Phăng, cách Mường Thanh hơn mười cây số. Khi đó ông đã nung nấu trong đầu về một bài ca chiến thắng. Một bài ca để đánh dấu chiến thắng lịch sử của dân tộc. Vì thế nó phải mang đậm cái hồn của dân tộc và lại phải có chất dân ca của miền Tây Bắc. Suy nghĩ như vậy, lại cộng thêm những động viên, gợi ý của các đồng chí lãnh đạo văn nghệ, và cả lời nhắc của “anh Văn” (tức Đại tướng Võ Nguyên Giáp) nữa, nên bài ca chiến thắng dần dần hình thành trong đầu người nhạc sĩ…
Vào chiều ngày 7/5/1954, khi đang cuốc và rải đá trên đường thì một đồng chí liên lạc đạp xe như bay từ mặt trận về reo to: “Mường Thanh địch đầu hàng rồi, giải phóng Điện Biên rồi!”
Vậy là trong đầu Đỗ Nhuận cứ phảng phất câu “Giải phóng Điện Biên” và tứ nhạc càng lúc càng hiện lên rõ nét. Ngay đêm ấy, ông ngồi bên bếp lửa nhà sàn cùng với mấy củ sắn nướng thơm bùi vùi trong than ấm cùng cây đàn violon và bật ra những dòng nhạc đầu tiên: “Giải phóng Điện Biên/ Bộ đội ta tiến quân trở về/ Giữa mùa hoa nở/ Miền Tây Bắc tưng bừng vui…”.
Giai điệu của bài hát ngay trong đoạn mở đầu đã là một lời hoan ca chiến thắng. Và cứ thế, giai điệu cuồn cuộn trào dâng, người nghe như đang được sống trong ngày chiến thắng năm ấy, như đang mê đi trong một chiến thắng Điện Biên, chấn động địa cầu...
Ngay hôm sau, nhạc sĩ Đỗ Nhuận chép tay, đưa bản đầu tiên cho Đoàn Văn công và tự hát bằng chính cái giọng thuốc lào của mình đã hát cho anh em nghe rồi phổ biến cho cả đại đội pháo binh cùng hát. Lễ mừng công năm ấy được tổ chức trên một bãi rộng, nhạc sĩ Đỗ Nhuận vinh dự được Bộ Tổng tư lệnh trao tặng huân chương chiến công hạng Hai.
Giờ đây, Điện Biên đã tưng bừng trong những mùa hoa chiến thắng, và nhạc sĩ Đỗ Nhuận đã đi xa vĩnh viễn (ông mất năm 1991) nhưng tên tuổi và sự nghiệp của ông thì vẫn được nhiều người nhắc nhớ.