Nở rộ lừa đảo tài chính trên mạng
Bên cạnh những lợi ích mang lại từ giao dịch không dùng tiền mặt thì tình trạng tội phạm công nghệ lừa đảo qua mạng ngày càng diễn biến phức tạp.
Thiệt hại hàng trăm nghìn tỷ đồng
Ông Phạm Anh Tuấn – Vụ trưởng Vụ Thanh toán Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cho biết, đến hết năm 2023, cả nước có hơn 182 triệu tài khoản thanh toán của khách hàng cá nhân, tương ứng 87% người trưởng thành có tài khoản ngân hàng. Nhiều ngân hàng có trên 95% số lượng giao dịch không tiền mặt. Ngoài ra, số lượng giao dịch qua di động và mã quét QR Code cũng có sự tăng trưởng nhanh chóng. Cụ thể, giá trị giao dịch thanh toán không dùng tiền mặt 4 tháng đầu năm 2023 đạt khoảng 87 triệu tỷ đồng với khoảng 4,9 tỷ giao dịch, tăng hơn 57% về số lượng và hơn 33% giá trị. Thanh toán qua phương thức QR code đạt gần 101,2 triệu giao dịch.
Đánh giá cao hiệu quả trong giao dịch không dùng tiền mặt, song không ít ý kiến bày tỏ lo ngại khi tội phạm công nghệ lừa đảo qua mạng ngày càng diễn biến phức tạp và tinh vi. Đã có nhiều trường hợp bị chiếm đoạt tiền và tài khoản ngân hàng với những thủ đoạn khác nhau. Số tiền thiệt hại có thể lên đến hàng trăm tỷ đồng.
Nói về tình trạng lừa đảo tài chính trên mạng, PGS. TS Trần Hùng Sơn - Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển công nghệ ngân hàng, Đại hoc Quốc gia TPHCM cho hay, gian lận không gian mạng của Việt Nam chiếm 3,6% GDP, trong khi tỷ lệ này của thế giới là 1% GDP.
Xây dựng hàng rào ngăn chặn
Theo thống kê của Cổng cảnh báo an toàn thông tin Việt Nam, năm 2023 có khoảng 13.900 vụ tấn công mạng vào các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp. Có gần 16.000 phản ánh lừa đảo trực tuyến, gây thiệt hại hơn 390.000 tỷ đồng (tương đương 3,6% GDP). Đại diện A05 dẫn chứng từng vụ việc cụ thể như: thời gian qua đơn vị này phối hợp với Công an tỉnh Quảng Bình triệt phá ổ nhóm lừa đảo đầu tư tài chính qua sàn RosyStyle, chiếm đoạt hơn 1.800 tỷ đồng do đối tượng gốc Trung Quốc, Malaysia cấu kết với một số đối tượng người Việt Nam. Tháng 7/2023, Công an TPHCM triệt phá ổ nhóm 8 do Trần Văn Xuân cầm đầu, giả danh nhân viên ngân hàng chiếm đọa tài sản hơn 700 người chiếm đoạt 24 tỷ đồng...
Tới nay đã xuất hiện nhiều hình thức lừa đảo trên không gian mạng. Các đối tượng thường yêu cầu nâng cấp sim điện thoại, giả danh cơ quan thuế; kêu gọi tham gia đầu tư tài chính, giả nhân viên ngân hàng; kêu gọi làm cộng tác viên các sàn thương mại điện tử Shopee, Lazada, Tiki,... Trước tình trạng lừa đảo online nở rộ, Bộ trưởng Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết, bên cạnh việc hoàn thiện hành lang pháp lý và cơ chế, chính sách về thanh toán không dùng tiền mặt trong thu – chi ngân sách nhà nước, Bộ Tài chính sẽ nâng cấp hạ tầng thanh toán hiện đại”.
Được biết, thời gian tới Ngân hàng Nhà nước tiếp tục phối hợp với Bộ Công an để đảm bảo an ninh, an toàn giao dịch, thanh toán không dùng tiền mặt và phòng chống tội phạm công nghệ cao.
Một trong các biện pháp là sẽ hạn chế sim “rác”, tài khoản “rác” thông qua định danh, xác thực thuê bao di động, tài khoản ngân hàng với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư. Đồng thời, ngăn chặn, hạn chế giao dịch, chuyển nhận dòng tiền vi phạm pháp luật. Làm việc với Google, Facebook… kiểm soát, ngăn chặn, phối hợp cung cấp thông tin tội phạm lừa đảo qua mạng. Song song đó, Bộ Công an sẽ phối hợp với Hiệp hội An ninh mạng quốc gia xây dựng, cung cấp miễn phí phần mềm giúp phát hiện lừa đảo qua mạng. Dự kiến, phần mềm này sẽ ra mắt trong quý III/2024.
Trong năm 2023, Cục A05 (Bộ Công an) đã xác minh, truy vết, phát hiện tin tặc, gián điệp tấn công, đánh cắp, mã hóa gần 700 GB dữ liệu, hàng chục ngàn tài liệu nội bộ, 62 triệu thông tin, dữ liệu cá nhân. A05 còn phối hợp với các địa phương khởi tố hơn 1.500 vụ án, trong đó chủ yếu là tội phạm lợi dụng thanh toán không dùng tiền mặt để lừa đảo.