Quần thể nhà thờ đá và cầu ngói ở Phát Diệm là 2 công trình trăm tuổi có kiến trúc rất độc đáo, riêng biệt của Ninh Bình. Những năm gần đây, ngoài việc bảo tồn, giữ gìn giá trị của 2 công trình trên, chính quyền huyện Kim Sơn còn khai thác tốt tiềm năng du lịch, biến 2 địa điểm này thành nơi thu hút đông đảo du khách mỗi khi đến với vùng đất mở.
Nhà thờ Chính tòa Phát Diệm (nhà thờ đá Phát Diệm) được khởi công vào năm 1875, đến năm 1898 thì cơ bản hoàn thành. Công trình này tọa lạc trên diện tích 22 ha ở thị trấn Phát Diệm, huyện Kim Sơn, cách Hà Nội khoảng 120 km. Ảnh: Đình Minh.Quần thể nhà thờ Phát Diệm gồm nhà thờ lớn và 5 nhà thờ nhỏ (trong đó có một nhà thờ được xây dựng hoàn toàn bằng đá tự nhiên, được gọi là nhà thờ đá); phương đình (tháp chuông); ao hồ và 3 hang đá nhân tạo... Ảnh: Đình Minh.Điểm nổi bật là toàn bộ nhà thờ được làm hoàn toàn thủ công bằng đá và gỗ lim lấy từ nhiều địa phương, không hề có sắt thép, bê tông... Ảnh: Đình Minh.Trong ảnh là Phương Đình (tháp chuông), được coi là kiệt tác với chiều cao 25 m, dài 17 m, ngang 24 m gồm ba tầng được xây dựng bằng đá phiến, lớn nhất là tầng dưới cùng được xây dựng bằng đá xanh. Tầng cao nhất của Phương Đình có 5 khối tháp, khối tháp trung tâm đặt một quả chuông nặng 2 tấn và có chiều cao tới 1,9 m. Ảnh: Đình Minh.Phần trung tâm và cũng là điểm nhấn của quần thể nhà thờ đá Phát Diệm là nhà thờ chính tòa. với chiều dài 74 m, chiều rộng 21 m có 4 mái được chạm trổ tinh xảo. Gian chính là thánh đường đặt một ban thờ lớn làm bằng đá nguyên khối, mặt trước và sau đều được chạm khắc những hoa văn đặc trưng cho bốn mùa. Ảnh: Đình Minh.Hằng năm, nhà thờ đá Phát Diệm thu hút rất đông khách quốc tế đến thăm quan, khám phá, nhất là trước mỗi dịp Giáng sinh. Ảnh: Đình Minh.Trong ảnh là cầu ngói Phát Diệm. Cầu này được xây dựng từ năm 1902, có phần mái được lợp bằng ngói, nền được lát bằng đá, các bộ phần khác như: cột, kèo, vì, khóa gian, rui, mè... đều được làm bằng gỗ lim. Ảnh: Đình Minh.Cầu này có hình cầu vồng gồm 3 nhịp và 4 gian nằm gần quần thể nhà thờ đá Phát Diệm tạo thành không gian sinh hoạt văn hóa rất độc đáo. Ảnh: Đình Minh.Cùng với cầu ngói Thanh Toàn (Thừa Thiên - Huế), cầu ngói Chùa Lương (xã Hải Anh, huyện Hải Hậu, Nam Định) thì cầu ngói Phát Diệm cũng được lựa chọn in hình và phát hành trên bộ tem bưu chính cầu mái ngói năm 2012. Ảnh: Đình Minh.Theo UBND huyện Kim Sơn, với niên đại hơn 1 thế kỷ, cầu ngói Phát Diệm là một trong những cây cầu ngói có kiến trúc độc đáo và lâu đời nhất ở Việt Nam. Năm 2018, cầu ngói Phát Diệm được công nhận là di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh. Ảnh: Đình Minh.Cùng với quần thể nhà thờ đá Phát Diệm, cầu ngói Phát Diệm là điểm tham quan du lịch nổi tiếng được đông đảo du khách trong nước và quốc tế lựa chọn mỗi khi đặt chân tới Ninh Bình. Ảnh: Đình Minh.
