Gia tăng trẻ mắc đái tháo đường type 1
Số liệu từ các bệnh viện cho thấy bệnh đái tháo đường (ĐTĐ) típ 1 đang có xu hướng ngày một gia tăng, đặc biệt là ở lứa tuổi trẻ em.
Số liệu thống kê từ Liên đoàn ĐTĐ thế giới (IDF) năm 2022 cho thấy, trên thế giới có 8,75 triệu người đang chung sống với ĐTĐ type 1, 1,52 triệu người (17,4%) trong số này là người dưới 20 tuổi. Tại Việt Nam, thông tin mới nhất từ Cục Quản lý khám chữa bệnh (Bộ Y tế) cho biết, hiện chưa có dữ liệu đầy đủ về dịch tễ của ĐTĐ type 1 ở trẻ em. Thế nhưng, dữ liệu từ các bệnh viện tuyến cuối về trẻ em cho thấy có khoảng gần 2.000 trẻ được chẩn đoán ĐTĐ type 1 và có xu hướng gia tăng trong cả nước từ 7 năm gần đây.
Tại Bệnh viện Nhi trung ương, từ năm 2017 - 2023, mỗi năm có từ 60 - 95 trẻ mới được chẩn đoán ĐTĐ type 1 và số liệu này đang ngày một gia tăng. Trong khi đó, theo ghi nhận tại Bệnh viện Nội tiết trung ương cho thấy, tình trạng người bệnh được chẩn đoán ĐTĐ típ 1 nhập viện điều trị khá thường xuyên, chủ yếu là những bệnh nhân trẻ tuổi, nhiều trường hợp chưa thành niên.
Đơn cử, Bệnh viện Nội tiết trung ương hiện đang điều trị một trường hợp bệnh nhi 8 tuổi mắc ĐTĐ type 1 được chẩn đoán lần đầu. Mẹ bệnh nhi cho biết, thời gian gần đây cháu bé có xuất hiện các triệu chứng như mệt, khát nước, uống nhiều, đi tiểu nhiều, gầy sút cân. Gia đình thấy bé có các triệu chứng như vậy nên đưa bé đi khám tại Bệnh viện Nội tiết trung ương.
Bé nhập viện trong tình trạng đường huyết cao 26,1 mmol/l, cao gấp nhiều lần người bình thường kèm theo dấu hiệu mất nước. Sau khi vào viện và được làm các xét nghiệm chẩn đoán xác định, bé đã được điều trị tích cực, bù dịch, kiểm soát đường huyết bằng insulin, tư vấn và điều chỉnh thực hiện chế độ dinh dưỡng. Đây chỉ là một trong số rất nhiều trường hợp ĐTĐ type 1 ở trẻ em đã được điều trị tại Bệnh viện Nội tiết trung ương.
BS Nguyễn Mạnh Tuấn - khoa Nội tiết (Bệnh viện Nội tiết trung ương) cho biết, ĐTĐ type 1 là tình trạng bệnh lý xảy ra khi tuyến tụy không sản xuất được hoặc sản xuất rất ít insulin dẫn đến thiếu hụt insulin nội sinh nghiêm trọng. Chính vì điều này ĐTĐ type 1 thường được gọi là ĐTĐ phụ thuộc insulin.
Bệnh thường được chẩn đoán ở trẻ em và người trẻ tuổi. Bệnh có thể khởi phát từ vài tháng tuổi, độ tuổi hay gặp nhất là 10 - 14 tuổi. Nguyên nhân gây ra ĐTĐ type 1 thì đến 95% trường hợp do cơ chế tự miễn và 5% không rõ nguyên nhân. Do hệ miễn dịch tấn công nhầm và phá hủy các tế bào có nhiệm vụ sản xuất insulin ở tuyến tụy. Một vài yếu tố nguy cơ như nhiễm virus Coxsackie, Rubella, Cytomegalo… hoặc chế độ ăn tiếp xúc sớm với sữa bò cũng có liên quan tới việc khởi phát bệnh.
Cũng theo BS Tuấn, trước đây nhiều người nhầm lẫn rằng ĐTĐ type 1 là một bệnh lý di truyền, điều này không đúng. ĐTĐ type 1 không được xếp vào nhóm bệnh rối loạn di truyền. Tuy nhiên, một người có khả năng mắc bệnh ĐTĐ tuýp 1 cao hơn nếu có người thân trực hệ chẳng hạn như cha mẹ hoặc anh chị em mắc bệnh này.
Do vậy khi thấy xuất hiện các triệu chứng như khát nước, uống nhiều, tiểu nhiều, gầy sút cân, mệt mỏi, mờ mắt, đái dầm mới ở trẻ chưa bị trước đây… đặc biệt, khi xuất hiện kèm theo một số triệu chứng cảnh báo nguy hiểm của ĐTĐ type 1 như đau bụng, nôn, rối loạn ý thức, thở nhanh sâu, hơi thở có mùi trái cây chín (táo chín…) thì người bệnh phải được đưa ngay tới cơ sở y tế để được khám, chẩn đoán xác định và điều trị kịp thời.
Theo các chuyên gia của Bệnh viện Nội tiết trung ương, khác với ĐTĐ type 2 có thể phòng ngừa được bằng lối sống lành mạnh, ĐTĐ type 1 gần như không thể ngăn ngừa được. Đối với bệnh ĐTĐ type 1, quan trọng nhất là cần chú ý các triệu chứng của tăng đường huyết như khát nhiều, uống nhiều, tiểu nhiều, gầy sụt cân, đặc biệt là trẻ em. Trẻ có người thân (bố, mẹ, anh chị em ruột) bị ĐTĐ type 1 có thể xét nghiệm kháng thể để xác định nguy cơ ĐTĐ type 1.
Cục Quản lý Khám, chữa bệnh (Bộ Y tế) vừa công bố và tập huấn triển khai Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị bệnh đái tháo đường type 1 ở trẻ em và thanh thiếu niên. Hướng dẫn chuyên môn bệnh đái tháo đường cho trẻ em và thanh thiếu niên lần đầu tiên được biên soạn tại Việt Nam. Hướng dẫn được xây dựng công phu, cập nhật, dựa trên các tài liệu trong nước và quốc tế, tập trung vào thực hành lâm sàng chẩn đoán và điều trị bệnh đái tháo đường type 1, rất hữu ích cho các thầy thuốc đa khoa, chuyên khoa trong hành nghề khám, chữa bệnh hàng ngày.