Thế giới cần nhiều em bé hơn
Một nghiên cứu mới của Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD) cho biết, tỷ lệ sinh giảm sẽ làm thay đổi vĩnh viễn cơ cấu nhân khẩu học của các nền kinh tế lớn nhất thế giới trong thập kỷ tới.
Áp lực của các nền kinh tế
Nếu dự báo đúng, năm 2064 sẽ là năm đầu tiên trong lịch sử hiện đại mà tỷ lệ tử vong toàn cầu vượt qua tỷ lệ sinh.
Nhưng các nền kinh tế lớn nhất thế giới đều đã ở đó: Tổng tỷ suất sinh ở 38 quốc gia thành viên OECD giảm xuống chỉ còn 1,5 con trên một phụ nữ vào năm 2022, từ mức 3,3 con vào năm 1960. Con số này thấp hơn nhiều so với “mức thay thế” là 2,1 con trên một phụ nữ cần phải duy trì. Điều đó có nghĩa là nguồn cung lao động ở nhiều nước đang giảm đi nhanh chóng.
Theo Diễn đàn Kinh tế thế giới, vào những năm 1960, cứ 1 người về hưu thì có 6 người trong độ tuổi lao động (tỷ lệ 6/1). Ngày nay, tỷ lệ này gần hơn với 3/1. Đến năm 2035, dự kiến sẽ là 2/1.
Một phân tích của Ngân hàng Dự trữ Liên bang St. Louis vào tuần trước, các giám đốc điều hành hàng đầu tại các công ty giao dịch công khai của Mỹ đã đề cập đến tình trạng thiếu lao động gần 7.000 lần trong các báo cáo thu nhập trong thập kỷ qua. Ông Simona Paravani-Mellinghoff - Giám đốc điều hành tại BlackRock từng cảnh báo vào năm ngoái: “Việc giảm tỷ lệ lao động có thể dẫn đến tình trạng thiếu lao động, từ đó người lao động có nhiều cơ hội thương lượng hơn đối với tiền lương được hưởng và tất cả những điều này đều dẫn đến lạm phát”.
Và trong khi lượng nhập cư ròng đã giúp bù đắp các vấn đề nhân khẩu học mà các nước giàu phải đối mặt trong quá khứ thì dân số ngày càng giảm hiện nay là một hiện tượng toàn cầu. Theo ông Paravani-Mellinghoff, điều này rất quan trọng vì nó ngụ ý rằng, các nền kinh tế tiên tiến có thể bắt đầu gặp khó khăn trong việc “nhập khẩu” lao động từ những thị trường trước đây thông qua di cư hoặc tìm nguồn cung ứng hàng hóa.
Chuẩn bị cho tình hình mới
Tập đoàn P&G và Kimberly-Clark đã chứng kiến doanh số bán tã lót trẻ em sụt giảm trong vài năm qua. Nhưng ngược lại, doanh số bán tã dành cho người lớn là một điểm sáng trong danh mục đầu tư của họ.
Giám đốc điều hành của Nestlé Mark Schneider gần đây cho biết, ông đã chuyển các ưu tiên của công ty từ sản xuất sữa bột cho trẻ sơ sinh sang phục vụ nhu cầu dinh dưỡng của những người trên 50 tuổi.
Trong khi đó, các chính phủ khá căng thẳng. Tổng thống Pháp Emmanuel Macron vào tháng 1 đã công bố kế hoạch “tái trang bị nhân khẩu học” ở đất nước của ông thông qua việc kiểm tra khả năng sinh sản và tăng cường nghỉ phép cho cha mẹ.
Trung tâm Kiểm soát dịch bệnh Mỹ (CDC) báo cáo rằng, tỷ lệ sinh ở Mỹ vào năm 2023 đã giảm xuống mức thấp kỷ lục, đảo ngược mức tăng ít ỏi từng thấy trong đại dịch Covid-19. Văn phòng Ngân sách Quốc hội Mỹ (CBO) cũng dự đoán, số ca tử vong sẽ nhiều hơn số ca sinh chỉ sau hơn 15 năm nữa.
Ông Molly Dahl - Cố vấn cấp cao của CBO cho biết, những phát hiện này củng cố cho dự báo kinh tế và dự báo ngân sách của cơ quan. “Những gì chúng ta đang thấy là chi tiêu ngày càng tăng cho các chương trình như Medicare (Chăm sóc y tế) và An sinh xã hội khi thế hệ bùng nổ dân số đang già đi. Và tất nhiên, sẽ có ít hơn so với số người đang nhận trợ cấp An sinh xã hội và Medicare” - ông Dahl nói.
Theo khảo sát của Cơ quan An sinh xã hội, các khoản thanh toán an sinh xã hội vẫn cung cấp khoảng 90% thu nhập cho hơn 1/4 người lớn tuổi ở Mỹ. Nhưng nếu không có sự can thiệp, quỹ ủy thác An sinh xã hội sẽ cạn kiệt vào giữa những năm 2030, nghĩa là chỉ một phần phúc lợi dự kiến của người về hưu sẽ được chi trả.
Một số lãnh đạo doanh nghiệp và nhà công nghệ coi sự bùng nổ về năng suất thông qua trí tuệ nhân tạo (AI) là một giải pháp tiềm năng. Cựu CEO và Chủ tịch điều hành Google Eric Schmidt cho biết tại Hội nghị thượng đỉnh Hội đồng CEO của Wall Street Journal ở London vào năm ngoái: “Chúng ta không có đủ con cái nhưng chưa đủ để xảy ra khủng hoảng nhân khẩu học. Tuy nhiên, tất cả các nhà nhân khẩu học đều dự báo về tương lai thiếu nhân lực cho công việc. Thực sự có quá nhiều việc làm và không đủ người trong ít nhất 30 năm tới”.
Tuy nhiên, theo ông Schmidt, AI sẽ giảm bớt những vấn đề đó một cách đáng kể. Một báo cáo gần đây của Goldman Sachs dự đoán rằng, AI có thể tăng GDP toàn cầu lên tới 7% trong khoảng thời gian 10 năm. Một nghiên cứu gần đây của các nhà phân tích tại Ngân hàng Dự trữ Liên bang Richmond đã kết luận rằng, AI có thể tăng năng suất lao động từ 1,5-18% trong thập kỷ tới.
Dù vậy, một số chuyên gia cho rằng, vẫn còn quá sớm để nói AI sẽ tác động như thế nào đến nền kinh tế toàn cầu.
Ông Stefano Scarpetta - Giám đốc việc làm, lao động và xã hội của OECD cho biết, giải pháp lâu dài để tăng tỷ lệ sinh là thúc đẩy bình đẳng giới và chia sẻ công bằng hơn trong công việc và nuôi dạy con cái. Điều đó cũng có nghĩa là thời gian nghỉ phép của cha mẹ được trả lương nhiều hơn và hỗ trợ tài chính nhiều hơn. Các công ty và chính phủ cần chuẩn bị ngay bây giờ cho “tương lai tỷ lệ sinh thấp”.