Không hoán đổi số năm đóng dư bảo hiểm xã hội để về hưu trước tuổi

Phát biểu tại buổi giao lưu, ông Nguyễn Duy Cường - Phó Vụ trưởng Vụ Bảo hiểm xã hội (BHXH) cho biết, pháp luật về BHXH của Việt Nam và thông lệ của các nước đều không ghi nhận có quy định về việc hoán đổi số năm đóng BHXH để về hưu trước tuổi. Cụ thể, theo quy định của Luật BHXH mới có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2025, để được hưởng lương hưu, người lao động phải đáp ứng đủ 2 điều kiện là đủ tuổi nghỉ hưu và đủ số năm đóng BHXH theo quy định. Luật mới kế thừa quy định của Bộ luật Lao động 2019 về tuổi nghỉ hưu.

Về cách tính tỷ lệ hưởng lương hưu của lao động nam và lao động nữ, theo ông Cường, quy định được kế thừa quy định của Luật BHXH hiện hành (không có sự thay đổi về tính tỉ lệ hưởng lương hưu). Luật mới chỉ bổ sung quy định về tính tỷ lệ hưởng lương hưu đối với lao động nam nghỉ hưu có thời gian đóng BHXH từ đủ 15 năm đến dưới 20 năm để đồng bộ với quy định giảm điều kiện về thời gian đóng BHXH tối thiểu để được hưởng lương hưu từ 20 năm xuống 15 năm.

Lý do, luật hiện hành không có quy định về tính tỷ lệ hưởng lương hưu trong trường hợp lao động nam có thời gian đóng dưới 20 năm. Như vậy, cách tính tỷ lệ hưởng lương hưu cơ bản giữ như hiện hành. Lao động nữ đủ điều kiện hưởng lương hưu thì tỷ lệ hưởng lương hưu sẽ bằng 45% tương ứng với 15 năm đóng BHXH, sau đó cứ mỗi năm đóng thì tính thêm 2%, mức tối đa là 75%.

Lao động nam đủ điều kiện hưởng lương hưu có thời gian đóng BHXH từ đủ 20 năm trở lên thì tỉ lệ hưởng lương hưu sẽ bằng 45%, tương ứng với 20 năm đóng, sau đó cứ mỗi năm đóng thì tính thêm 2%, mức tối đa là 75%. Đối với lao động nam có thời gian đóng 15-20 năm, tỷ lệ hưởng lương hưu tính bằng 40%, tương ứng với 15 năm đóng, sau đó cứ thêm mỗi năm đóng thì tính thêm 1%.

Về căn cứ tính lương hưu, ông Cường cho rằng, một trong những nguyên tắc của BHXH là mức hưởng được tính trên cơ sở mức đóng và thời gian đóng BHXH. Việc quy định mức lương hưu được tính trên cơ sở tỉ lệ hưởng lương hưu và mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng BHXH của toàn bộ quá trình đóng là phù hợp với nguyên tắc nêu trên. Không phải người lao động nào tiền lương đóng BHXH của những năm cuối cũng cao hơn những năm trước đó, đặc biệt là người lao động làm việc trong khu vực ngoài nhà nước. Do vậy, không phải cứ tính theo số năm cuối là được lợi hơn.

Trước đây, người lao động thuộc khu vực nhà nước khi tính mức lương hưu cũng tính trên cơ sở mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng BHXH của một số năm cuối trước khi nghỉ hưu. Tuy nhiên, Luật BHXH hiện hành đã có quy định lộ trình tiến tới tính toàn bộ quá trình đóng BHXH như đối với khu vực ngoài nhà nước.

Về điều kiện để về hưu trước tuổi, theo bà Nguyễn Thị Thúy - Phó trưởng phòng Hưu trí (Ban Thực hiện chính sách BHXH thuộc BHXH Việt Nam), như sau: Người lao động có thể nghỉ hưu ở tuổi thấp hơn nhưng không quá 5 tuổi so với tuổi nghỉ hưu trong điều kiện lao động bình thường và có tổng thời gian đóng BHXH bắt buộc từ đủ 15 năm trở lên khi làm nghề, công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm hoặc đặc biệt nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm thuộc danh mục nghề, công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm hoặc đặc biệt nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm do Bộ trưởng Bộ LĐTBXH ban hành hoặc làm việc ở vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, bao gồm cả thời gian làm việc ở nơi có phụ cấp khu vực hệ số 0,7 trở lên trước ngày 1/1/2021; Có tuổi thấp hơn tối đa 10 tuổi so với tuổi quy định; Người bị nhiễm HIV/AIDS do tai nạn rủi ro nghề nghiệp trong khi thực hiện nhiệm vụ được giao.

Trường hợp người lao động có từ đủ 20 năm đóng BHXH trở lên bị suy giảm khả năng lao động thì điều kiện hưởng lương hưu như sau: Có tuổi thấp hơn tối đa 5 tuổi so với tuổi quy định tại điểm a khoản 1 Điều 64 của Luật này và bị suy giảm khả năng lao động từ 61% đến dưới 81%; Có từ đủ 15 năm trở lên làm nghề, công việc đặc biệt nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm thuộc danh mục nghề, công việc đặc biệt nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm do Bộ trưởng Bộ LĐTBXH ban hành và bị suy giảm khả năng lao động từ 61% trở lên.

“Việc xác định điều kiện hưởng lương hưu hàng tháng căn cứ vào nhiều điều kiện như: nghề, công việc, địa bàn làm việc, sức khỏe và thời điểm đề nghị hưởng lương hưu hàng tháng của người lao động”- bà Thúy cho biết.

Lan Hương