Tài xế taxi trước mối đe dọa từ trí tuệ nhân tạo
Dịch vụ xe taxi tự hành bắt đầu phát triển ở Trung Quốc và một số nước đang khiến cánh tài xế taxi truyền thống lo lắng cho tương lai việc làm của họ.
Cuộc khủng hoảng mới
Anh Liu Yi nằm trong số 7 triệu tài xế taxi của Trung Quốc. Là một cư dân tại thành phố Vũ Hán, anh Yi bắt đầu lái xe bán thời gian vào năm nay khi công việc xây dựng chậm lại do tình trạng dư thừa căn hộ chưa bán được trên toàn quốc. Nhưng theo dự đoán của anh Yi, một cuộc khủng hoảng khác đang tới khi dịch vụ taxi truyền thống phải cạnh tranh với xe taxi không người lái/taxi tự hành.
Các nhà kinh tế và chuyên gia trong ngành cho biết, tài xế taxi là một trong những nhóm người lao động đầu tiên trên toàn cầu phải đối mặt với mối đe dọa mất việc làm từ trí tuệ nhân tạo (AI), khi hàng nghìn xe taxi robot xuất hiện trên đường phố Trung Quốc.
Công nghệ tự lái vẫn đang trong giai đoạn thử nghiệm nhưng Trung Quốc đã có những động thái tích cực để bật đèn xanh cho các thử nghiệm. Có ít nhất 19 thành phố của Trung Quốc đang chạy thử nghiệm xe taxi robot và xe buýt tự hành. 7 thành phố đã phê duyệt các thử nghiệm taxi không có người lái giám sát từ ít nhất 5 công ty hàng đầu trong ngành: Apollo Go, Pony.ai, WeRide, AutoX và SAIC Motor.
Apollo Go cho biết, họ có kế hoạch triển khai 1.000 xe tại Vũ Hán vào cuối năm nay và hoạt động tại 100 thành phố vào năm 2030. Pony.ai - được Toyota Motor của Nhật Bản hậu thuẫn, vận hành 300 xe taxi robot và có kế hoạch mở thêm 1.000 xe nữa vào năm 2026. Phó Chủ tịch của công ty cho biết, xe taxi robot có thể mất 5 năm để có lợi nhuận bền vững, tại thời điểm đó, họ sẽ mở rộng “theo cấp số nhân”.
Trong khi đó, WeRide nổi tiếng với xe taxi, xe tải, xe buýt và xe quét đường tự hành. AutoX - được Alibaba Group hậu thuẫn, hoạt động tại các thành phố như Bắc Kinh và Thượng Hải. Còn SAIC đã vận hành xe taxi robot từ cuối năm 2021.
Tại Mỹ, Waymo là công ty duy nhất của Mỹ vận hành xe taxi robot không người lái thu tiền vé. Công ty có hơn 1.000 xe ở San Francisco, Los Angeles và Phoenix nhưng có thể tăng lên hàng nghìn xe, một người hiểu biết về hoạt động của công ty cho biết.
Cruise - được General Motors hậu thuẫn - đã khởi động lại thử nghiệm vào tháng 4 sau khi một trong những chiếc xe của công ty đâm vào người đi bộ vào năm ngoái. Cruise cho biết, công ty hoạt động tại 3 thành phố với sứ mệnh cốt lõi là an toàn.
Xe taxi tự hành cũng gây ra mối lo ngại về an toàn ở Trung Quốc, nhưng các đội xe ngày càng gia tăng khi chính quyền chấp thuận thử nghiệm để hỗ trợ các mục tiêu kinh tế. Bắc Kinh đã công bố thử nghiệm ở một số khu vực hạn chế vào tháng 6, trong khi Quảng Châu sẽ mở đường trên toàn thành phố để thử nghiệm xe tự lái trong tháng này.
Cân bằng giữa công nghệ và việc làm
Các nhà kinh tế cho biết, việc tự động hóa việc làm có thể mang lại lợi ích dài hạn cho Trung Quốc do dân số đang giảm dần. Tuy nhiên, trong ngắn hạn, phải có sự cân bằng về tốc độ giữa việc tạo ra việc làm mới hủy bỏ việc làm cũ. “Trung Quốc không nhất thiết phải thúc đẩy với tốc độ nhanh nhất, vì đất nước đã ở vị trí hàng đầu” - ông Tang Yao - Phó Giáo sư kinh tế ứng dụng tại Đại học Bắc Kinh cho biết.
Theo dữ liệu chính thức, Trung Quốc hiện có 7 triệu tài xế taxi đã đăng ký so với 4,4 triệu tài xế của 2 năm trước. Các nhà kinh tế cho biết, trong khi xe taxi cung cấp việc làm trong thời kỳ suy thoái kinh tế, thì tác dụng phụ của xe taxi tự hành có thể khiến chính phủ phải phanh lại.
Tại Vũ Hán, anh Liu và những tài xế taxi gọi xe Apollo Go là “củ cải ngu ngốc” - một cách chơi chữ dựa trên tên thương hiệu theo phương ngữ địa phương, vì cho rằng chúng gây ra tình trạng tắc đường. Anh Liu cũng lo lắng về việc hệ thống “tự lái hoàn toàn” của Tesla sắp ra mắt và tham vọng về xe taxi tự lái của hãng sản xuất ô tô này.
Tài xế Wang Guoqiang (63 tuổi) tại Vũ Hán nhìn thấy mối đe dọa đối với những người lao động khó có thể chịu được sự gián đoạn. “Lái taxi là công việc dành cho tầng lớp thấp. Nếu ngành công nghiệp này bị đóng cửa, chúng tôi còn có thể làm gì?” - ông Guoqiang nói khi nhìn một chiếc xe Apollo Go đỗ trước xe taxi của mình.
Không chỉ cánh lái xe taxi mới cảm nhận được sự tác động của AI. Trường dạy lái xe Eastern Pioneer đã giảm hơn một nửa số lượng giảng viên kể từ năm 2019 xuống còn khoảng 900. Tuy nhiên, thay vào đó, trường có giáo viên tại một trung tâm kiểm soát ở Bắc Kinh theo dõi học viên từ xa trên 610 chiếc xe được trang bị công cụ máy tính hướng dẫn.
Máy tính chấm điểm học viên ở mọi lần đánh lái và đạp phanh, trong khi đó, các trình mô phỏng thực tế ảo hướng dẫn họ cách điều hướng trên những con đường quanh co. Màn hình lớn cung cấp phân tích thời gian thực về các nhiệm vụ của học viên, chẳng hạn như việc một học viên đạt tỷ lệ đỗ xe song song 82%.
Ông Zhang Yang - Giám đốc đào tạo thông minh của trường cho biết, máy móc đã hoạt động tốt. Hiệu quả, tỷ lệ đỗ và nhận thức về an toàn đã được cải thiện rất nhiều.
Theo ước tính của Công ty chứng khoán Haitong International Securities, một chiếc xe của Apollo Go lỗ gần 11.000 đô la mỗi năm tại Vũ Hán. Tuy nhiên, một mô hình chi phí thấp hơn có thể mang lại lợi nhuận hàng năm cho mỗi chiếc xe là gần 16.000 đô la. Ngược lại, một chiếc xe taxi truyền thống kiếm được tổng cộng khoảng 15.000 đô la/ năm cho tài xế và nền tảng.