Chính sách hỗ trợ đào tạo nghề: Doanh nghiệp vẫn khó tiếp cận
Chính sách bảo hiểm thất nghiệp hiện nay bao gồm chế độ hỗ trợ đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ kỹ năng nghề để duy trì việc làm cho người lao động. Tuy nhiên, người sử dụng vẫn khó tiếp cận.
Chưa có doanh nghiệp nào được hỗ trợ đào tạo nghề
Theo thống kê của Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội (LĐTBXH), trong giai đoạn 2015-2023, số người tham gia bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) tăng qua các năm, bình quân tăng 6,08%/năm. Tính đến hết năm 2023, số người tham gia BHTN chiếm 31,6% lực lượng lao động lao động trong độ tuổi.
Cũng trong giai đoạn này, bình quân mỗi năm có 826.000 người nhận trợ cấp thất nghiệp (TCTN), cao nhất là năm 2020, có trên 1,087 triệu người hưởng TCTN (chiếm khoảng 6 - 8% số lao động tham gia BHTN). Bình quân mỗi năm chi TCTN khoảng 10.000 tỷ đồng. Xu hướng số tiền chi cho TCTN năm sau sẽ cao hơn năm trước, vì số người tham gia tăng, mức đóng - hưởng tăng.
Theo Bộ LĐTBXH, số chi TCTN cao phần nào có nguyên nhân chính sách BHTN chưa thực sự gắn với thị trường lao động, còn nặng về giải quyết TCTN, chưa chú ý thoả đáng đến các giải pháp phòng ngừa thất nghiệp.
Chính sách BHTN hiện nay gồm một chế độ hỗ trợ người sử dụng lao động, đó là chế độ hỗ trợ đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ kỹ năng nghề để duy trì việc làm cho người lao động. Tuy nhiên, quy định tại Luật Việc làm và các văn bản hướng dẫn về điều kiện hưởng quá chặt chẽ, hiếm khi xảy ra. Do đó, người sử dụng lao động khó khăn trong việc tiếp cận được với chế độ này. Đến nay, chưa có người sử dụng lao động nào được hỗ trợ chế độ này theo quy định của pháp luật hiện hành.
Trong thời gian đại dịch Covid -19, thực hiện theo Nghị quyết 68 của Chính phủ hỗ trợ người lao động và người sử dụng lao động gặp khó khăn do đại dịch Covid-19, với việc nới lỏng các điều kiện, đã hỗ trợ được đối với 66 người sử dụng lao động, để đào tạo cho 8.230 người lao động. Số tiền chi hỗ trợ từ Quỹ BHTN là 38,87 tỷ đồng.
Bổ sung chính sách hỗ trợ doanh nghiệp
Thực tế chính sách BHTN bao gồm 4 chế độ hỗ trợ người lao động, là TCTN, hỗ trợ tư vấn giới thiệu việc làm, hỗ trợ học nghề và bảo hiểm y tế. Song phần lớn người lao động chọn nhận TCTN. Phản hồi từ phía các địa phương cho biết, chế độ hỗ trợ học nghề chủ yếu giải quyết nhu cầu học nghề cho người thất nghiệp, mà chưa có hỗ trợ cho người lao động tham gia đào tạo, phát triển kỹ năng nghề, hoặc nâng cao trình độ kỹ năng nghề. Hơn nữa, hỗ trợ chỉ là học phí học nghề, chưa có các hỗ trợ khác trong thời gian học nghề, dẫn đến khó khăn trong việc tham gia học nghề, nhất là với những người không hưởng TCTN mà có nhu cầu.
Xuất phát từ thực tế này, ông Nguyễn Trọng Bình - Cục trưởng Cục Việc làm (Bộ LĐTBXH) cho biết, lần sửa Luật Việc làm tới, sẽ bổ sung chính sách BHTN, theo hướng hỗ trợ người sử dụng lao động, và người lao động duy trì việc làm, phát huy đầy đủ các chức năng của chính sách này, bảo đảm thực sự là công cụ quản trị thị trường lao động. Luật dự kiến bổ sung thêm biện pháp để hỗ trợ người sử dụng lao động từ Quỹ BHTN, trong vấn đề tuyển và sử dụng lao động, đặc biệt là đối với nhóm lao động đặc thù.
Theo đó, Luật sẽ sửa đổi quy định về điều kiện hỗ trợ người sử dụng lao động đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ kỹ năng nghề để duy trì việc làm cho người lao động, đảm bảo tính khả thi trong thực tế. Đặc biệt, bổ sung chế độ hỗ trợ người sử dụng lao động khi sử dụng người lao động là người khuyết tật.
Về đối tượng, định hướng sửa đổi, bổ sung theo hướng tất cả người lao động có giao kết hợp đồng làm việc, hợp đồng lao động không xác định thời hạn, hợp đồng lao động xác định thời hạn từ 1 tháng trở lên, thuộc đối tượng tham gia BHTN. Luật sửa đổi cũng dự kiến bổ sung một số trường hợp được bảo lưu thời gian đóng BHTN. Bổ sung quy định mức đóng BHTN của người lao động, người sử dụng lao động và mức hỗ trợ của Nhà nước tối đa bằng 1% tiền lương tháng.
Về tiền lương làm căn cứ đóng BHTN, dự kiến quy định tối đa bằng 20 lần mức lương tối thiểu tháng theo vùng tại thời điểm đóng. Với nhiều giải pháp đặt ra, Bộ LĐTBXH tính toán, khi sửa đổi Luật Việc làm, dự kiến số lao động nhận TCTN sẽ giảm còn khoảng 6,5% số lao động tham gia BHTN mỗi năm, tương ứng mỗi năm giảm khoảng 150.000 người nhận TCTN.
Được biết, năm 2023, mức hưởng TCTN bình quân là 3,5 triệu đồng/người/tháng; số tháng hưởng bình quân là 5 tháng. Như vậy, nếu mức hưởng bình quân là 3,5 triệu đồng/người/tháng, số tháng hưởng bình quân khoảng 5 tháng, dự kiến giảm chi từ Quỹ BHTN khoảng 2.625 tỷ đồng, tương ứng khoảng 10% tổng thu BHTN mỗi năm.
Dự kiến, Luật Việc làm (sửa đổi) sẽ trình Quốc hội xem xét, cho ý kiến lần đầu tại Kỳ họp thứ 8, tháng 10/2024.
Bình quân mỗi năm, cả nước chi trợ cấp thất nghiệp khoảng 10.000 tỷ đồng. Xu hướng số tiền chi cho trợ cấp thất nghiệp năm sau sẽ cao hơn năm trước vì số người tham gia tăng và mức đóng - hưởng tăng.