Nắng nóng - 'kẻ giết người thầm lặng'
Từ Philippines đến Ấn Độ và Mali, việc thiếu dữ liệu đáng tin cậy về các ca tử vong liên quan đến nắng nóng đang làm suy yếu các nỗ lực giảm thiểu rủi ro do nắng nóng khắc nghiệt và bảo vệ tốt hơn cho những người dễ bị tổn thương.
Gia tăng số người tử vong
Tài xế giao đồ ăn John Jay Chan không được bảo vệ khỏi đợt nắng nóng kỷ lục tại Philippines trong những tháng gần đây, nhưng anh phải làm việc 9 giờ/ngày để chu cấp cho gia đình.
Một số đồng nghiệp của anh Chan đã bị say nắng nhẹ hoặc tăng huyết áp khi làm việc ở nhiệt độ vượt quá 45 độ C. Nhưng đến nay, họ vẫn chưa được chính phủ theo dõi về các bệnh tật hoặc tử vong liên quan đến nắng nóng, vì vậy việc thiếu dữ liệu khiến họ không phải là đối tượng ưu tiên.
Theo báo cáo tháng 7 của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO), trên toàn cầu, 2,41 tỷ người lao động (70% lực lượng lao động thế giới), đang phải tiếp xúc với nhiệt độ quá cao, trong đó người dân ở châu Phi, các quốc gia Ả Rập và khu vực châu Á - Thái Bình Dương phải đối mặt với tình trạng tiếp xúc nhiều nhất, điều này là nguyên nhân của gần 19.000 ca tử vong mỗi năm.
“Số lượng người lao động phải chịu hậu quả của tình trạng nhiệt độ quá cao đang ở mức báo động, trong khi các biện pháp bảo vệ sức khỏe và an toàn nghề nghiệp phải vật lộn để theo kịp” - báo cáo của ILO cho biết.
Việc thu thập dữ liệu chính xác để cung cấp thông tin phục vụ cho việc ban hành các chính sách của chính phủ về việc giảm tiếp xúc với nhiệt độ cực cao đang trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết khi biến đổi khí hậu đẩy nhiệt độ toàn cầu và số người tử vong do nhiệt độ tăng cao.
Năm 2023 là năm nóng nhất được ghi nhận, trong khi ngày 21/7/2024 là ngày nóng nhất từng được ghi nhận khi các đợt nắng nóng thiêu đốt nhiều vùng rộng lớn của Mỹ, châu Âu và Nga.
“Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, những ngày nắng nóng khắc nghiệt kéo dài hơn vào ban đêm, do đó mọi người sẽ không được nghỉ ngơi. Nhưng các chuyên gia y tế không nhận thức đầy đủ rằng, đây là một vấn đề lớn” - ông Tarik Benmarhnia - nhà dịch tễ học tại Đại học California San Diego, cho biết.
Theo dữ liệu của Bộ Y tế Philippines, đợt nắng nóng kéo dài 2 tuần trong tháng 4 năm nay tại nước này đã buộc các trường học phải đóng cửa, 7 ca tử vong liên quan đến nắng nóng và 77 ca bệnh liên quan đến nắng nóng đã được báo cáo từ tháng 1 đến tháng 5 năm nay. Tuy nhiên, người phát ngôn của Trung tâm Công nhân Thống nhất và Tiến bộ tại Philippines Lucas Ortega cho biết, những con số như vậy không phản ánh được nguy cơ căng thẳng do nắng nóng mà người lao động phải đối mặt.
“Kẻ giết người thầm lặng”
Rất khó để có được dữ liệu chính xác về tỷ lệ tử vong liên quan đến nhiệt vì các cơ quan y tế không quy kết tử vong cụ thể là do nhiệt mà là do các bệnh xuất hiện do nhiệt độ cao, chẳng hạn như các vấn đề về tim mạch và thận.
“Điều này khiến nhiệt trở thành kẻ giết người thầm lặng. Trong phần lớn các trường hợp, nhiệt độ cao gây ra rất nhiều biến chứng và điều đó sẽ xảy ra đối với những người tiềm ẩn bệnh nền hoặc các bệnh mãn tính” - ông Benmarhnia cho biết.
Theo nhà nghiên cứu sức khỏe Barrak Alahmad, giấy chứng tử nêu nguyên nhân trực tiếp là nhiệt còn rất hiếm. Ở nhiều quốc gia thu nhập thấp, dữ liệu về tỷ lệ tử vong thường được báo cáo hàng tuần hoặc hàng tháng chứ không phải hàng ngày. Điều này có nghĩa là số ca tử vong do nắng nóng bị tính thiếu, thường bỏ qua hàng nghìn, nếu không muốn nói là hàng chục nghìn ca tử vong.
“Ngay cả những quốc gia có nguồn lực khổng lồ vẫn phải vật lộn để xác định số ca tử vong do nắng nóng” - ông Alahmad cho biết.
Tại Bệnh viện Gabriel Toure ở thủ đô Bamako của Mali, các bác sĩ cho biết, khoảng 102 bệnh nhân đã tử vong trong 4 ngày của tháng 4 năm nay so với 130 ca tử vong được ghi nhận trong toàn bộ tháng 4/2023. Họ liên kết sự gia tăng này với một đợt nắng nóng chết người và tình trạng mất điện sau đó, đã tấn công Mali và các quốc gia khác thuộc vùng Sahel ở châu Phi, bao gồm: Senegal, Guinea, Mali, Burkina Faso, Niger, Nigeria và Chad.
Theo nhóm Phân bổ Thời tiết Thế giới (WWA), một nhóm các nhà khoa học nghiên cứu mối liên hệ giữa nhiệt độ và biến đổi khí hậu, số người tử vong chính thức do nắng nóng trên khắp khu vực Sahel bị tính thiếu.
“Nhiều nơi không lưu giữ hồ sơ tử vong liên quan đến nắng nóng, do đó, số liệu hiện có có thể là ước tính thấp hơn thực tế” - WWA cho biết trong một tuyên bố sau đợt nắng nóng. Chuyên gia về dịch tễ học và sức khỏe môi trường người Nigeria Tunde Ajayi cho biết, say nắng thường được báo cáo là nguyên nhân tử vong thứ cấp trong hồ sơ bệnh viện và giấy chứng tử tại các cơ sở y tế ở châu Phi.
Hiện tại, hầu hết các nghiên cứu về tử vong liên quan đến nhiệt độ cao đang được tiến hành tại Mỹ, châu Âu và Australia. Tuy nhiên, có một nghịch lý mà ông Benmarhnia đã nhìn ra, hầu hết các ca tử vong liên quan đến nhiệt độ cao thường xảy ra ở những nơi có ít dữ liệu nhất, đặc biệt là vùng cận Sahara và Bắc Phi.
Báo cáo của Viện Y tế Toàn cầu Barcelona (ISGlobal) được công bố hôm 13/8 cho biết, các nhà nghiên cứu đã sử dụng hồ sơ tử vong và nhiệt độ từ 35 quốc gia châu Âu và ước tính rằng, có 47.690 người đã chết vì các nguyên nhân liên quan đến nhiệt độ cao. Trong đó, các quốc gia ở phía nam khu vực chịu ảnh hưởng nặng nề nhất.