Năm học mới, thách thức cũ

Trường học thiếu và quá tải

Thống kê năm học 2023 - 2024, cả nước có 25.900 cơ sở giáo dục phổ thông, giảm 176 cơ sở so với năm học 2022 – 2023, trong đó tiểu học giảm 200 trường, THCS giảm 8 trường, THPT tăng 32 trường. Riêng ở các thành phố lớn, số lượng trường tăng do việc tăng dân số nên địa phương đã xây dựng, thành lập các trường mới trong khi số lượng giảm ở một số địa phương do việc sáp nhập địa giới hành chính dẫn đến việc sáp nhập các trường trung học trên địa bàn.

Bộ Giáo dục và Đào tạo (GDĐT) đánh giá, mạng lưới trường lớp, điều kiện cơ sở vật chất, thiết bị dạy học đã được tăng cường đầu tư nhưng vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển quy mô và nâng cao chất lượng giáo dục, đặc biệt ở một số trường vùng dân tộc thiểu số, miền núi. Tại một số địa phương, vẫn có hiện tượng thiếu phòng học tại các khu vực có mật độ dân cư cao, các vùng miền núi, vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn.

Việc sĩ số lớp vượt quy định của Bộ GDĐT đã và đang xảy ra ở nhiều địa bàn trong những năm qua vẫn là bài toán khó với các địa phương. Đơn cử, năm học 2024-2025, Trường Tiểu học Tứ Hiệp (huyện Thanh Trì, Hà Nội) tuyển sinh 8 lớp 1 với sĩ số 5/8 lớp là trên 50 học sinh/lớp. Các lớp còn lại cũng trên 40 học sinh/ lớp là một thách thức trong việc dạy và học đảm bảo yêu cầu tăng cường tương tác giữa thầy và trò của chương trình GDPT 2018.

Trước tình trạng thiếu trường lớp, ông Trần Thế Cương - Giám đốc Sở GDĐT Hà Nội cho biết, Hà Nội sẽ tiếp tục rà soát bổ sung, quy hoạch lại mạng lưới cơ sở GDĐT.

Bên cạnh đó, hiện việc quy hoạch phát triển các khu công nghiệp không đồng bộ với quy hoạch phát triển hệ thống trường, lớp cho con em công nhân, người lao động; các doanh nghiệp còn khó khăn trong việc đầu tư xây dựng và duy trì hoạt động trường, lớp mầm non trong các khu công nghiệp. Trong khi các địa bàn có khu công nghiệp có dân số cơ học tăng nhanh, luôn biến động do công nhân làm việc chủ yếu theo hợp đồng ngắn hạn, công tác dự báo số trẻ, học sinh đến trường khó chính xác.

Từ đây, Bộ GDĐT đề ra một số giải pháp cùng các địa phương gỡ khó về bài toán trường lớp. Cụ thể, Dự thảo Thông tư sửa đổi, bổ sung và bãi bỏ một số điều của Quy định tiêu chuẩn cơ sở vật chất các trường mầm non, tiểu học, THCS, THPT và trường phổ thông có nhiều cấp học đang được lấy ý kiến. Trong đó có nội dung cho phép các cấp học mầm non, tiểu học, THCS, THPT, phổ thông nhiều cấp học tăng thêm số lượng lớp học, tăng thêm học sinh. Các cấp học này cũng được thay đổi quy định tổng diện tích khu đất xây dựng trường (bao gồm các điểm trường) được xác định trên số lớp, số học sinh…

Nếu dự thảo này được thông qua, ngành giáo dục sẽ có một quy chuẩn mới về cơ sở vật chất theo hướng trường được phép xây to hơn, lớp học nhiều hơn, tiếp nhận được nhiều học sinh hơn. Như vậy, bài toán thiếu trường, lớp sẽ có được lời giải.

Càng tuyển càng thiếu giáo viên

Trước thềm năm học mới, Sở GDĐT tỉnh Quảng Bình cho biết, địa phương đang triển khai giải quyết tình trạng thiếu gần 400 GV tại cơ sở giáo dục mầm non và phổ thông công lập. Các vị trí này chủ yếu tập trung ở những môn học là Tiếng Anh, Tin học, Công nghệ ở cấp tiểu học. Cấp THPT thiếu GV Âm nhạc, Mỹ thuật.

Lý giải việc môn Tiếng Anh đang thiếu nhiều GV, đại diện Sở này cho rằng nguyên nhân chủ yếu là do GV không muốn dạy ở miền núi, vùng sâu, vùng xa và nhiều GV chuyển sang dạy tại các trung tâm Anh ngữ. Đây cũng là tình trạng chung của nhiều địa phương khác. Phó Chủ tịch UBND tỉnh Điện Biên Vừ A Bằng thông tin, đội ngũ GV của địa phương thường có sự biến động khá lớn mỗi khi kết thúc năm học do GV chuyển công tác về miền xuôi, gây khó khăn cho quá trình triển khai năm học mới. Hiện, Điện Biên cũng có những chính sách đặc thù để thu hút tuyển dụng, nhất là với GV các môn Tin học, Tiếng Anh và các môn chuyên biệt nhưng đến nay vẫn không có nguồn tuyển.

Tại TPHCM, hiện nay nhóm GV các môn Tin học, Tiếng Anh, Mỹ thuật, Âm nhạc rất khó tuyển do lương quá thấp. “Với điều kiện mặt bằng lương trung bình tại TPHCM như hiện nay, GV các khối ngành này không thể tuyển được và cũng không thể đề xuất với HĐND TPHCM cơ chế, chính sách về tài chính, hỗ trợ riêng như cách HĐND có cơ chế, chính sách riêng cho GV mầm non” - Phó Chủ tịch UBND TPHCM Trần Thị Diệu Thúy cho biết. Năm học vừa qua, địa phương này tuyển được 3.622 GV nhưng đến thời điểm hiện nay vẫn thiếu 4.708 biên chế GV.

Tại Hội nghị tổng kết năm học 2023 - 2024, triển khai nhiệm vụ năm học mới 2024 – 2025, Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội Vũ Thu Hà cho biết: Năm học 2023 - 2024, Hà Nội tăng thêm 39 cơ sở giáo dục, nâng tổng số lên 2.913 trường với hơn 2,3 triệu học sinh. Quy mô giáo dục hàng năm tiếp tục tăng, so với yêu cầu nhiệm vụ và so với biên chế thì còn thiếu khoảng 16.000 GV.

Tính đến tháng 4/2024, cả nước còn thiếu 113.491 GV các cấp học mầm non, phổ thông. Nguyên nhân chủ yếu là do sức hút vào ngành còn hạn chế; tình trạng GV nghỉ việc vẫn cao; nguồn tuyển GV một số môn học đặc thù còn thiếu; việc tuyển dụng của các địa phương chậm, hiện còn khoảng 72.000 biên chế được giao chưa tuyển dụng. Riêng Hà Nội hiện còn tới hơn 8.000 chỉ tiêu biên chế chưa được sử dụng, lớn nhất cả nước. Điều này sẽ gây khó khăn cho Bộ GDĐT khi kiến nghị Bộ Nội vụ tiếp tục giao biên chế cho ngành.

“

Tính đến tháng 2/2024, tỷ lệ GV tiểu học đạt chuẩn theo quy định mới đạt 88,26%. Ở bậc THCS, tỷ lệ này là 90,32% và ở bậc THPT là 99,83%. So với năm học trước, tỷ lệ này đều tăng lên ở tất cả các cấp học, tiến tới đạt mục tiêu Bộ GDĐT đặt ra đó là các địa phương hoàn thành việc tổ chức đào tạo, bồi dưỡng nâng trình độ chuẩn cho GV theo quy định của Luật Giáo dục mới vào năm 2030. PGS.TS Nguyễn Đức Sơn – Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm Hà Nội thông tin, hiện các cơ sở đào tạo GV đã bám sát Chương trình GDPT mới và coi đây là một trong những căn cứ quan trọng để xây dựng, thiết kế chương trình đào tạo GV, được thể hiện trong chuẩn đầu ra đào tạo GV. Hầu như các trường đại học sư phạm chủ chốt đã mở ngành và thực hiện đào tạo, bồi dưỡng chương trình đào tạo GV dạy các môn mới như Khoa học tự nhiên, Lịch sử và Địa lý… Qua đó, góp phần cung cấp đội ngũ nhà giáo cho các địa phương, từng bước tháo gỡ khó khăn về thừa, thiếu GV cục bộ. Đồng thời, trường đã tích cực mở chương trình bồi dưỡng cho các GV đơn môn để chuyển đổi dạy các môn học tích hợp theo Chương trình GDPT mới.

Thu Hương