Banksy, gã ẩn dật của nghệ thuật

Thường được báo chí mô tả là "bí ẩn", họa sĩ này được nhiều người hâm mộ, trong đó có những nhân vật nổi tiếng, chẳng hạn như diễn viên Brad Pitt.

Là anh hùng trong mắt người này, kẻ phá hoại đối với người khác, các tác phẩm nghệ thuật của Banksy được bán với giá cắt cổ. Tuy nhiên người ta phản ứng trái ngược với các tác phẩm của ông: các hội đồng địa phương hoặc chủ tòa nhà, nơi xuất hiện tác phẩm graffiti (tranh tường) của Banksy hoặc vội vã tìm cách kiếm lợi nhuận từ bức tranh, hoặc lập tức cho tẩy rửa bức vẽ ngay lập tức.

Và cho đến nay, Banksy (nghệ danh), người tự phong là “kẻ thích chơi khăm”, đã liên tục tìm cách giấu danh tính thực.

Banksy bắt đầu phun sơn các thiết kế được in khuôn của mình trên khắp các bức tường, công trình ở Bristol (Anh) từ đầu những năm 1990. Ông được cho là sinh ra tại thị trấn Yate gần Bristol, thế hệ 7X đời đầu. Bức tranh tường lớn đầu tiên của ông - The Mild Mild West - mô tả một chú gấu bông ném một quả bom xăng vào ba cảnh sát chống bạo động, được vẽ tại khu vực Stokes Croft của Bristol vào năm 1999.

Vào đầu những năm 2000, Banksy chuyển đến London và tiếp tục thu hút sự chú ý bằng nghệ thuật đường phố phong cách châm biếm của mình. Giữa những năm 2000, Banksy đã rất nổi tiếng mặc dù ẩn danh. Tác phẩm của ông xuất hiện ở nhiều thành phố trên khắp thế giới.

Sự xuất hiện của Banksy sớm trở thành sự kiện truyền thông. Một nghệ sĩ bí ẩn với phong cách chế giễu đã mang lại cho ông - hoặc ít nhất là thương hiệu Banksy - sự công nhận quốc tế.

Kẻ giễu nhại xã hội

Tranh của Banksy thường chứa đựng những thông điệp mạnh mẽ, đặc biệt là tính giễu nhại. Trong nhiều tác phẩm, Banksy đặt những biểu tượng quyền lực cạnh những hình ảnh trẻ em, động vật, hoặc các nhân vật yếu thế khác. Sự tương phản này làm nổi bật sự phi lý, tạo cảm giác châm biếm. Các tác phẩm của Banksy luôn ẩn chứa thông điệp và sử dụng tính giễu nhại, ông khiến người xem phải suy nghĩ về những vấn đề xã hội một cách hài hước nhưng không kém phần sắc sảo.

Các cuộc triển lãm tác phẩm của Banksy tại Los Angeles và London và một số thành phố khác là những sự kiện bán hết vé. Các tác phẩm thường mang tính chính luận của ông được bán với giá rất cao, với những khách hàng bao gồm những người nổi tiếng như tài tử Brad Pitt, nhà tạo mẫu lừng danh Paul Smith hay danh ca Christina Aguilera.

Một bộ phim tài liệu năm 2010 có tựa đề Exit Through The Gift Shop cho thấy Banksy đang làm việc (dù vẫn giấu mặt) đã được đề cử Giải thưởng Viện hàn lâm và Giải Bafta.

Năm 2018, trong một tác phẩm nghệ thuật trình diễn mang tính sân khấu cao, Banksy đã dàn dựng màn phá hủy tác phẩm Girl with Balloon (Cô bé và bóng bay), trở thành sự kiện nổi tiếng trong thế giới nghệ thuật. Việc này diễn ra ngay sau khi bức tranh vừa được bán đấu giá tại nhà đấu giá Sotheby's ở London với giá hơn 1 triệu bảng Anh. Banksy đã lắp đặt một chiếc máy hủy tài liệu bên trong khung của tác phẩm từ nhiều năm trước. Chiếc máy này được thiết kế để cắt bức tranh thành các dải giấy mỏng. Ngay sau khi bức Girl with Balloon được bán, máy hủy tài liệu bí mật bên trong khung tranh được kích hoạt. Khán giả đã chứng kiến một phần của bức tranh bị kéo xuống qua máy hủy và cắt thành từng mảnh. Tuy nhiên, điều bất ngờ là quá trình hủy dừng lại khi bức tranh mới chỉ bị phá hủy một nửa, phần còn lại vẫn nằm trên khung.

Sau sự kiện, Banksy đã đăng tải một đoạn video lên tài khoản Instagram của mình, tiết lộ cách ông lắp đặt máy hủy tài liệu vào khung tranh. Video này còn có những cảnh quay cho thấy quá trình thử nghiệm việc hủy tranh trước đó.

Hành động này được coi là một cách Banksy chỉ trích hệ thống đấu giá nghệ thuật, nơi các tác phẩm nghệ thuật thường được mua bán với giá cực cao. Banksy có vẻ muốn nhấn mạnh rằng nghệ thuật không chỉ là hàng hóa, và việc phá hủy tác phẩm ngay sau khi nó được bán đấu giá là cách để phản đối sự thương mại hóa nghệ thuật.

Sau khi bị hủy, tác phẩm đã được đổi tên thành Love is in the bin (Tình yêu ở trong thùng rác) và thậm chí còn nổi tiếng hơn tác phẩm ban đầu. Nó được coi là một tác phẩm nghệ thuật mới và tăng giá trị đáng kể sau màn phá hủy, dù rằng hành động này của Banksy được cho là để phản đối thương mại hóa nghệ thuật. Màn phá hủy không chỉ là một hành động giễu nhại hệ thống đấu giá mà còn là một khoảnh khắc làm thay đổi cách người ta nhìn nhận về giá trị của nghệ thuật và vai trò của người nghệ sĩ.

Tên thật của Banksy?

Một số cái tên từng được cho là danh tính thực của Banksy: Robert Del Naja, Robin Gunningham, Neil Buchanan... Trong một bài báo được tuyên bố là có thông tin độc quyền trên toàn thế giới, tờ The Mail on Sunday nói Banksy tên thật là Gunningham, "một cựu học sinh trường công lớn lên ở vùng ngoại ô trung lưu".

Tuy nhiên, trong một cuộc phỏng vấn, Banksy dường như xác nhận tên thật của mình là "Robbie". Trong bản ghi âm năm 2003, phóng viên Nigel Wrench hỏi nghệ sĩ rằng ông có phải tên là Robert Banks không, và nghệ sĩ trả lời: "Là Robbie".

Một cuốn sách ảnh do cựu đại diện của Banksy, Steve Lazarides, phát hành, cho thấy hình ảnh được nói là Banksy đang làm việc, mặc dù không có ảnh nào tiết lộ khuôn mặt ông.

Một khả năng khác là Banksy thực sự không phải là một người, mà là nhiều người - hoạt động như một tập thể nghệ thuật. Các đại diện quan hệ công chúng của Banksy từ chối tiết lộ danh tính của ông. Và những người biết chuyện thì giữ im lặng.

Cùng với sự nổi tiếng của Banksy là những kẻ đạo nhái. Các tác phẩm nhái theo phong cách của ông rất phổ biến nhưng chỉ có những tác phẩm Banksy “chính hãng” mới được hợp pháp hóa trên tài khoản Instagram của ông.

John Brandler, Giám đốc Phòng trưng bày nghệ thuật Brandler, tin rằng Banksy vẫn ẩn danh "để ông có thể đi bộ trên phố" mà không bị nhận ra, nhưng cho rằng thương hiệu Banksy sẽ vẫn tồn tại ngay cả khi danh tính của ông bị tiết lộ.

"Đối với thế giới nghệ thuật, điều đó không còn quan trọng nữa. Thương hiệu này rất lớn. Sẽ không có gì thay đổi nếu Banksy bị “lột mặt nạ”. Ông ấy rất thông minh. Ông ấy đã không tung ra quá nhiều tác phẩm khiến chúng tràn ngập thị trường. Ông ấy là một doanh nhân tài giỏi”.

Vì sao Banksy ẩn danh?

Đây là câu hỏi đã được bàn luận khắp nơi. Tựu trung lại, có một số cách lý giải. Việc Banksy giữ bí mật danh tính trong khi thực hiện các tác phẩm ở nơi công cộng là một phần quan trọng tạo nên sự huyền bí và thu hút của ông. Có nhiều lý do khiến Banksy có thể duy trì sự ẩn danh. Graffiti, theo luật pháp ở nhiều nơi, được xem là hành vi phá hoại tài sản công cộng. Việc giữ kín danh tính giúp Banksy tránh bị truy tố và các hình phạt liên quan đến hành vi này.

Ngoài ra, sự ẩn danh cho phép Banksy hoạt động mà không bị giới hạn bởi các yếu tố bên ngoài như danh tiếng cá nhân, áp lực từ công chúng hoặc truyền thông. Điều này giúp ông duy trì sự tự do trong việc chọn chủ đề và cách thể hiện nghệ thuật.

Sự bí ẩn về danh tính của Banksy làm tăng thêm sự quan tâm và tò mò của công chúng đối với tác phẩm của ông. Điều này giúp tạo ra một thương hiệu độc đáo và khác biệt trong giới nghệ thuật. Sự ẩn danh của Banksy không chỉ là một phương tiện bảo vệ bản thân mà còn trở thành một phần của thương hiệu nghệ thuật. Nó giúp tạo ra một hình ảnh biểu tượng, nơi nghệ sĩ và tác phẩm hòa quyện vào nhau trong một thông điệp chung về sự tự do, phản kháng và sáng tạo.

Banksy nổi tiếng với kỹ thuật stencil (khuôn in) giúp ông hoàn thành tác phẩm rất nhanh chóng. Ông có thể chuẩn bị trước các khuôn in và chỉ cần vài phút để hoàn thiện một bức tranh trên tường. Tốc độ này giúp giảm thiểu thời gian ông phải xuất hiện tại hiện trường, từ đó giảm nguy cơ bị phát hiện.

Banksy thường làm việc vào ban đêm hoặc vào những thời điểm vắng người, khi có ít khả năng bị người qua đường hoặc cảnh sát chú ý. Ông cũng chọn các địa điểm ít được giám sát hoặc ở các khu vực không có nhiều camera an ninh.

Khi làm việc, Banksy có thể mặc trang phục ngụy trang, chẳng hạn như áo khoác lao động, mũ bảo hiểm hoặc trang phục thông thường để không bị chú ý. Ông có thể sử dụng các phương tiện như xe tải hoặc xe đạp để di chuyển nhanh chóng.

Mặc dù có thể có những người biết Banksy là ai, nhưng nhờ vào sự phối hợp và hỗ trợ từ nhiều phía, ông đã thành công trong việc giữ kín danh tính trước công chúng, cho phép ông tiếp tục công việc nghệ thuật một cách tự do và không bị ràng buộc bởi danh tiếng cá nhân.

TRÚC MAI