Sức khỏe

Khoảng trống pháp lý trong quản lý thuốc lá mới

PV 17/10/2024 09:10

Ngày 16/10, Báo Tiền Phong tổ chức Tọa đàm “Phòng chống buôn lậu các sản phẩm thuốc lá: Giải pháp chính sách phù hợp”. Ý kiến của đại diện cơ quan chức năng và chuyên gia cho thấy còn khoảng trống pháp lý trong quản lý thuốc lá mới.

Theo Phó Tổng Biên tập Báo Tiền Phong Lê Minh Toản, Luật phòng chống tác hại của thuốc lá đã có hiệu lực 11 năm. Thời gian qua, chúng ta đã làm những gì, các quy định của Luật đã đi vào cuộc sống ra sao; tác hại của thuốc lá như thế nào… là những câu chuyện cần bàn, đặc biệt về ảnh hưởng của thuốc lá đối với thế hệ trẻ, học sinh, sinh viên.

anh-le-minh-toan-6673.jpg
Nhà báo Lê Minh Toản, Phó Tổng Biên tập Báo Tiền Phong phát biểu khai mạc tọa đàm. Ảnh: Mạnh Thắng.

Nhà báo Lê Minh Toản cũng nêu hiện nay có thế hệ thuốc lá mới, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng khiến cơ quan chức năng “gian nan” hơn trong quản lý, giới truyền thông bối rối, bởi chưa lượng hoá được, chỉ mặt đặt tên những loại thuốc lá này, tình trạng buôn lậu rất phức tạp…

Tại tọa đàm, trao đổi về việc đấu tranh với tình trạng buôn lậu thuốc lá, đặc biệt là thuốc lá thế hệ mới, ông Thân Đức Công - Cục trưởng Cục Nghiệp vụ Quản lý thị trường, Tổng cục Quản lý thị trường cho biết: Từ tháng 1/2023 đến nay, cơ quan chức năng đã kiểm tra, xử lý trên 400 vụ. Gần đây, ở Hưng Yên, lực lượng Quản lý thị trường phối hợp với công an kiểm tra 1 vụ có trên 163.000 sản phẩm, gần 10 tấn phụ kiện các loại kèm theo.

Ông Lê Thành Hưng - Trưởng phòng Tiêu chuẩn chất lượng Nông nghiệp Thực phẩm, Viện Tiêu chuẩn chất lượng Việt Nam, Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia, Bộ Khoa học và Công nghệ cho hay, thuốc lá thế hệ mới có 2 nhóm là thuốc lá nung nóng và thuốc lá điện tử.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) có quan điểm rõ ràng với thuốc lá nung nóng từ năm 2018. Hội nghị các bên được tổ chức và đã ban hành văn bản liên quan đến thuốc lá thế hệ mới. WHO công nhận thuốc lá nung nóng là thuốc lá và cần tuân theo quy chuẩn chung về thuốc lá. Ngoài ra, Tổ chức tiêu chuẩn hóa quốc tế (ISO) cũng đã có văn bản liên quan đến sản phẩm này. Qua đó, ISO ban hành một số tiêu chuẩn liên quan đến thuốc lá nung nóng, có khái niệm, định nghĩa các thuật ngữ liên quan.

"Đây cũng là tiền đề để chúng ta đưa ra các biện pháp giám sát thành phần sinh ra từ thuốc lá nung nóng", ông Hưng nói. Vị chuyên gia cho biết, trên cơ sở tài liệu ISO và tiêu chuẩn của các nước Anh, Nga, Trung Đông, Viện Tiêu chuẩn chất lượng Việt Nam đã biên soạn một số tiêu chuẩn Việt Nam liên quan đến sản phẩm thuốc lá nung nóng do Bộ Khoa học và Công nghệ ban hành năm 2020.

anh-le-dai-hai-9800.jpg
Ông Lê Đại Hải, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật Dân sự - Kinh tế, Bộ Tư pháp.

Trao đổi tại tọa đàm, ông Lê Đại Hải, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật dân sự - kinh tế, Bộ Tư pháp cho biết, Bộ Công Thương đã gửi dự thảo sửa đổi Nghị định 67 hai lần về thí điểm hay không thí điểm quản lý thuốc lá thế hệ mới, nhưng chưa có kết quả cuối cùng. Nêu về khái niệm thuốc lá trong Luật, ông Hải thông tin, đã có định nghĩa về thuốc lá, nguyên liệu thuốc lá, nhưng chưa có thuật ngữ “thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng hay thuốc lá thế hệ mới”, tuy nhiên, các nhà làm luật đã đưa cụm từ “và các dạng khác”.

Điều này gây khó khăn trong quản lý thuốc lá thế hệ mới trong thời gian qua, bởi có quan niệm cho rằng, luật chỉ áp dụng cho thuốc lá truyền thống. Theo khuyến cáo của WHO, nếu thuốc lá thế hệ mới nào chứng minh được có nguồn gốc từ thuốc lá… thì có thể quản lý bằng quy định liên quan thuốc lá truyền thống. Nói thêm về một số vướng mắc liên quan quản lý thuốc lá thế hệ mới trong gần chục năm qua ở Việt Nam, ông Hải nêu, nếu muốn chứng minh tác hại của loại này, chỉ cần các nhà khoa học vào cuộc, không quá khó khăn.

Ông Hải cho biết: “Câu chuyện cần quản lý là có thật. Chúng ta loay hoay quá nhiều thời gian”. Về lo ngại thuốc lá thế hệ mới xâm nhập vào trường học, theo ông Hải, ngay cả thuốc lá bình thường cũng không được phép vào trường học. Luật đã quy định, vấn đề là thực thi các quy định. Ông Hải nêu, nếu chúng ta thừa nhận loại hình thuốc lá này thì cần có hành lang pháp lý. Cơ quan chức năng cần tiến hành kiểm nghiệm. Tem thuốc lá mỗi năm cấp có số lượng nhất định, nếu hãng nào không có tem thì là hàng nhập lậu, phải xử lý. Lợi nhuận thuốc lá mang lại cao, nên tình trạng buôn lậu rất nhiều.

Ông Nguyễn Hồng Ngọc - Phó Vụ trưởng Vụ Xã hội, Văn phòng Quốc hội cho rằng, thuốc lá nói chung và thuốc lá thế hệ mới nói riêng là sản phẩm có hại cho sức khỏe. Do thuốc lá là ngành nghề kinh doanh có điều kiện, nên tổ chức, cá nhân buôn bán thuốc lá đều phải có giấy phép. Tuy nhiên, hiện nay chưa có văn bản nào cho phép sản xuất hay nhập khẩu đối với các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới như thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Do đó, đang có khoảng trống pháp lý đối với các sản phẩm này, cũng như biện pháp để giảm thiểu tác hại của các sản phẩm thuốc lá đối với sức khỏe con người.

Ông Ngọc đề xuất sắp tới cần có quy định làm sao thực hiện mục tiêu giảm thiểu tác hại của thuốc lá với sức khỏe con người. Văn bản này phải dựa trên kết quả nghiên cứu trong nước và nước ngoài.

PV