Tham gia nền kinh tế xanh: Doanh nghiệp cần nắm bắt cơ hội
Chuyển đổi sang nền kinh tế xanh là xu hướng tất yếu, nhưng vẫn còn nhiều thách thức. Bằng chứng là có tới 90% doanh nghiệp Việt Nam là doanh nghiệp nhỏ và vừa, thường gặp nhiều khó khăn trong quá trình xanh hóa, từ tài chính, nguồn nhân lực đến công nghệ, cũng như nhận thức.
Khó khăn cấp vốn
Liên quan tới thực trạng chuyển đổi xanh, số liệu mới đây của Mạng lưới không khí sạch Việt Nam (Hội Bảo vệ tài nguyên và môi trường Việt Nam) cho thấy, mặc dù trào lưu chuyển đổi xanh đang phát triển mạnh mẽ, nhưng vẫn còn nhiều thách thức. Số doanh nghiệp mạnh dạn thực hiện chuyển đổi xanh phần lớn là các tập đoàn lớn. Trong khi đó, có tới 90% doanh nghiệp Việt Nam là doanh nghiệp nhỏ và vừa, thường gặp nhiều khó khăn trong quá trình xanh hóa, từ tài chính, nguồn nhân lực đến công nghệ và nhận thức.
Còn đại diện một doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực tư vấn các giải pháp chuyển đổi xanh cho biết, số lượng doanh nghiệp quan tâm đến chuyển đổi xanh tăng mạnh trong những năm gần đây, đặc biệt năm 2024 số lượng doanh nghiệp cần được tư vấn sang mô hình chuyển đổi xanh tăng đến 30% so với năm 2023. Chuyển đổi xanh đang là yêu cầu cấp bách đối với cộng đồng doanh nghiệp hiện nay. Yêu cầu này càng trở nên cấp thiết khi nhiều quốc gia trên thế giới đặt ra những quy định xanh đối với những sản phẩm nhập khẩu. Ngoài những bất cập về vấn đề tài chính, nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa vẫn chưa thực sự hiểu rõ chuyển đổi xanh là gì và làm thế nào để áp dụng vào thực tế.
Theo ước tính của Ngân hàng Thế giới (WB), nhu cầu tài chính tăng thêm để Việt Nam xây dựng khả năng chống chịu và giảm phát thải khí nhà kính giai đoạn 2022-2040 lên đến 368 tỷ USD, trong đó thích ứng chiếm 4,7% GDP mỗi năm và khử Carbon chiếm 2,1%. Trong tổng số 368 tỷ USD cho giảm phát thải nhà kính, nguồn tài chính đến từ khu vực tư nhân chiếm gần 50% với 184 tỷ USD, các nguồn từ khu vực công là 130 tỷ USD, 54 tỷ USD còn lại là nguồn hỗ trợ từ bên ngoài.
Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam Hoàng Dương Tùng cho biết, một trong những nguyên nhân chính là thiếu cơ chế rõ ràng, khiến doanh nghiệp chưa biết nên đầu tư vào lĩnh vực nào, lựa chọn công nghệ nào hay có thể vay vốn từ đâu để thực hiện chuyển đổi. Theo thống kê, khoảng 65% doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc tiếp cận nguồn vốn để thực hiện các dự án xanh. Mặc dù đã có các cơ chế tài chính hỗ trợ nhưng việc đưa nguồn vốn này đến đúng đối tượng vẫn là một bài toán khó. Ngay cả các ngân hàng cũng lúng túng khi chưa có hướng dẫn cụ thể về tiêu chí xanh, dẫn đến khó khăn trong việc cấp vốn cho các dự án thân thiện với môi trường.
Áp lực để tồn tại và phát triển
Về thực trạng nêu trên, PGS.TS Nguyễn Đình Thọ - Phó Viện trưởng Viện Chiến lược, chính sách nông nghiệp và môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho hay: Chuyển đổi xanh không còn là một lựa chọn mà đã trở thành yêu cầu bắt buộc. Nếu doanh nghiệp không thực hiện, nguy cơ bị loại khỏi thị trường là rất lớn. Bài học từ ngành dệt may cho thấy rõ điều này. Trong giai đoạn 2022-2023, do chậm thực hiện các tiêu chuẩn xanh, ngành dệt may Việt Nam đã sụt giảm mạnh, trong khi Bangladesh nhờ chuyển đổi kịp thời vẫn duy trì tăng trưởng ổn định.
Vụ trưởng Vụ Phát triển thị trường nước ngoài (Bộ Công thương) Tạ Hoàng Linh cho biết, áp lực từ thị trường quốc tế cũng là một yếu tố quan trọng khiến Việt Nam phải đẩy nhanh quá trình chuyển đổi xanh. Hiện nay, nhiều mặt hàng xuất khẩu nếu không đáp ứng các tiêu chuẩn môi trường sẽ gặp khó khăn trong việc tiếp cận các thị trường lớn như châu Âu và Mỹ…
Do vậy doanh nghiệp cũng cần chủ động và quyết tâm hơn trong việc chuyển đổi số và chuyển đổi xanh. Các doanh nghiệp cần tự rà soát hoạt động sản xuất, cắt giảm công nghệ lạc hậu, tối ưu hóa quy trình để giảm phát thải. Đồng thời, việc ứng dụng công nghệ số trong quản lý năng lượng, chuỗi cung ứng và sản xuất thông minh sẽ giúp doanh nghiệp nâng cao hiệu quả vận hành, tiết kiệm chi phí và đáp ứng tốt hơn các tiêu chuẩn quốc tế.
Chia sẻ dưới góc độ doanh nghiệp, Giám đốc Cấp cao Khối Khách hàng doanh nghiệp, Ngân hàng UOB Việt Nam Lim Dyi Chang cho biết, nhằm tối ưu hóa tác động của các khoản tài trợ xanh, UOB Việt Nam đã và đang tập trung vào 6 ngành có cường độ phát thải carbon cao, gồm: Năng lượng, bất động sản, xây dựng, thép, điện và ô tô. Đồng thời, ngân hàng cung cấp các khoản vay xanh với điều kiện ưu đãi, có thể bao gồm tỷ lệ tài trợ cao hơn, lên đến 70% đối với các dự án đáp ứng tiêu chuẩn bền vững quốc tế. Bên cạnh đó, UOB cũng cung cấp dịch vụ tư vấn nhằm giúp doanh nghiệp hiểu rõ hơn về tài chính xanh và áp dụng các thông lệ bền vững trong quá trình vận hành.
Vẫn theo ông Lim Dyi Chang, Việt Nam có nhiều nguồn tài nguyên năng lượng tái tạo như ánh sáng mặt trời, gió và thủy điện, giúp Việt Nam có lợi thế trong sản xuất năng lượng sạch, thu hút đáng kể dòng vốn xanh. Thêm vào đó, với lực lượng lao động kỹ thuật số trẻ, Việt Nam đã nắm giữ những yếu tố then chốt để thành công trong chuyển đổi xanh.