Điện mặt trời mái nhà khu công nghiệp: Vẫn còn nhiều khó khăn
Được đánh giá là giải pháp hữu hiệu phát triển bền vững, tạo lợi thế thu hút doanh nghiệp lớn ở trong và ngoài nước, nhưng hiện điện mặt trời mái nhà tại các khu công nghiệp, cụm công nghiệp chưa được đầu tư phát triển đúng mực.
Năng lượng sạch giành lợi thế cạnh tranh
Đại diện của Bộ Công thương cho biết, Việt Nam có khoảng 335 khu công nghiệp, khu kinh tế với tổng diện tích đất thuê khoảng 97.800 hecta. Trong số này có 260 khu công nghiệp đang hoạt động với tỷ lệ lấp đầy trên 76%. Các khu công nghiệp, khu kinh tế tiêu thụ khoảng 15% tổng sản lượng điện của cả nước và có xu hướng tăng cao. Đây là những đơn vị có tiềm năng phát thải khí nhà kính rất lớn, ảnh hưởng đến môi trường và an ninh năng lượng quốc gia. Chính vì vậy, việc chuyển đổi sang sử dụng năng lượng tái tạo từ điện mặt trời mái nhà là giải pháp hiệu quả để giảm thiểu phát thải khí nhà kính, tiết kiệm chi phí năng lượng và tăng cường tính cạnh tranh cho các doanh nghiệp.
Và trong quy hoạch điện VIII, Chính phủ cũng đã chủ trương phát triển điện mặt trời mái nhà tại các khu công nghiệp nhằm tăng nguồn cung điện tại chỗ, góp phần tăng năng lực cung ứng cho hệ thống điện địa phương và khu vực. Theo tính toán, tổng công suất tăng thêm từ nguồn điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu có đấu nối hay liên kết với lưới điện quốc gia trên cả nước đến năm 2030 dự kiến sẽ là 2.600 MW.
Còn theo giới chuyên gia tài chính và môi trường, nhằm đảm bảo mục tiêu sản xuất xanh, thân thiện với môi trường, nhất là các doanh nghiệp sản xuất sản phẩm, hàng hóa xuất khẩu sang Mỹ, EU, Nhật Bản... thì những sản phẩm đó cần có chứng nhận sử dụng năng lượng xanh, năng lượng tái tạo. Do đó hiện nay, các doanh nghiệp trong và ngoài các khu công nghiệp nói riêng và doanh nghiệp ngoài khu công nghiệp đều có nhu cầu sử dụng năng lượng sạch để giành lợi thế cạnh tranh khi xuất khẩu. Tuy nhiên, việc sử dụng năng lượng tái tạo gặp nhiều khó khăn, như chi phí đầu tư ban đầu cao, thời gian hoàn vốn dài, nguồn cung không ổn định...
Đại diện của Tổng công ty IDICO cho biết, sử dụng năng lượng xanh từ hệ thống điện mặt trời mái nhà đang là một lựa chọn đối với doanh nghiệp. Và để đáp ứng như cầu của nhà đầu tư và xu thế phát triển nguồn năng lượng xanh, cũng như khai thác lợi thế sẵn có từ các khu công nghiệp đang hoạt động, Công ty cổ phần IDERGY (Tổng công ty IDICO sở hữu 99,99%) được thành lập vào tháng 9/2022. Mục tiêu tới năm 2026, IDERGY sẽ phát triển được 100 - 120 MWp điện mặt trời mái nhà trong các khu công nghiệp của IDICO, đáp ứng nhu cầu sử dụng năng lượng sạch của các nhà máy trong khu công nghiệp và phù hợp với định hướng phát triển bền vững của Tổng công ty IDICO. Cuối năm 2023, IDICO đã hợp tác với Cơ quan Phát triển quốc tế Hoa Kỳ (USAID) đưa ra các giải pháp phát triển năng lượng xanh trong các khu công nghiệp.
Cần cơ chế rõ ràng
Chia sẻ dưới góc độ doanh nghiệp về những vấn đề pháp lý cho điện mặt trời mái nhà, đại diện Khu công nghiệp Deep C Hải Phòng cho biết, Quyết định 13/2020/QĐ-TTg và Thông tư 18/2020/TT-BCT đều cho phép các đơn vị đầu tư điện mặt trời mái nhà lắp đặt tại công trình xây dựng và giá mua bán cũng như hợp đồng mua bán điện được phép do bên mua và bên bán tự thỏa thuận. Nhưng hiện nay, quy mô điện mặt trời mái nhà bị giới hạn trong phạm vi 1 MW hoặc 1,25 MWp, nên không phát huy được hết tiềm năng mái nhà, hoặc phải phân tách quy mô đầu tư, dẫn đến phát sinh thủ tục hành chính và chi phí đầu tư.
Đơn cử như với ngành dệt may có rất nhiều doanh nghiệp nằm trong khu công nghiệp (trên 1.200 doanh nghiệp, với 610.000 lao động). Song hiện chỉ có khoảng 30 - 50% doanh nghiệp đã lắp đặt điện mặt trời mái nhà. Và các đơn vị lắp đặt gặp một số khó khăn như điều kiện thời tiết, cơ chế về điện mặt trời mái nhà cho doanh nghiệp và khu công nghiệp chưa rõ ràng, doanh nghiệp lúng túng vì chưa được đưa vào đối tượng và phạm vi điều chỉnh... Hiện chưa có khung pháp lý cho phát triển và điều tiết điện mặt trời mái nhà. Quyết định 262/QĐ-TTg phê duyệt kế hoạch thực hiện quy hoạch điện VIII mới chỉ tập trung phát triển nguồn điện gió, năng lượng mới. Còn điện mặt trời mái nhà đến năm 2030 chỉ theo hình thức tự sản tự tiêu.
Đề xuất giải pháp để các nhà máy trong khu công nghiệp tiếp cận được nguồn năng lượng xanh, đại diện Ban Quản lý các Khu công nghiệp tỉnh Bắc Ninh đề xuất, Chính phủ cần hoàn thiện khung pháp lý, ban hành các cơ chế, chính sách rõ ràng, minh bạch và ổn định để khuyến khích đầu tư vào năng lượng tái tạo. Đơn giản hóa các thủ tục hành chính liên quan đến cấp phép, đấu nối, mua bán điện năng lượng tái tạo. Xây dựng các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật cụ thể cho các hệ thống năng lượng tái tạo.
Trong khi đó, theo đại diện Ban Quản lý các Khu công nghiệp Nam Định, cần cung cấp các gói vay vốn ưu đãi, lãi suất thấp cho các doanh nghiệp đầu tư vào năng lượng tái tạo, đồng thời xây dựng các cơ chế khuyến khích tài chính như giảm thuế, phí cho các dự án năng lượng tái tạo và thúc đẩy các quỹ đầu tư xanh, quỹ tín dụng xanh để hỗ trợ tài chính cho các dự án trong khu công nghiệp.