Khẳng định vai trò trung tâm của MTTQ Việt Nam khi sửa đổi Hiến pháp
Việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 là yêu cầu cấp bách để thể chế hóa kịp thời các chủ trương, chính sách lớn của Đảng, Nhà nước đặc biệt là Nghị quyết số 60-NQ/TW ngày 12/4/2025 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII “về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả” và các kết luận của Trung ương, Bộ Chính trị và Ban Bí thư.
Đây là nhấn mạnh của luật sư Nguyễn Văn Hậu - Ủy viên UBTƯ MTTQ Việt Nam, Phó Chủ nhiệm Đoàn Luật sư TPHCM với phóng viên Báo Đại Đoàn Kết.
PV: Sự cần thiết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 lần này, có ý nghĩa quan trọng như thế nào, thưa ông?
Luật sư Nguyễn Văn Hậu: Tôi hoàn toàn nhất trí về sự cần thiết phải sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013. Việc sửa đổi, bổ sung lần này là yêu cầu cấp bách để thể chế hóa kịp thời các chủ trương, chính sách lớn của Đảng, Nhà nước, đặc biệt là Nghị quyết số 60-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII và các kết luận của Trung ương, Bộ Chính trị và Ban Bí thư. Trong thực tiễn hơn 11 năm thi hành Hiến pháp năm 2013 cho thấy, bên cạnh những thành tựu quan trọng, các quy định liên quan đến MTTQ Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội và mô hình tổ chức chính quyền địa phương các cấp đã và đang bộc lộ nhiều hạn chế, bất cập nhất định.
Đối với MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội các cấp, còn có sự trùng lắp, giao thoa về chức năng, nhiệm vụ, đối tượng vận động. Hoạt động giám sát, phản biện xã hội tuy đã được quy định nhưng hiệu quả chưa cao, có lúc còn hình thức, né tránh, thiếu cơ chế theo dõi, đôn đốc thực hiện kiến nghị sau giám sát. Việc tập hợp ý kiến nhân dân có nơi, có lúc chưa kịp thời, sâu sát. Những bất cập này đòi hỏi phải có sự điều chỉnh về mặt Hiến định để tạo cơ sở pháp lý vững chắc để nâng cao vai trò của MTTQ và các đoàn thể chính trị - xã hội. Nhất là, hiện nay MTTQ và các đoàn thể chính trị - xã hội cũng đang tập trung sắp xếp, tinh gọn theo hướng nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động, phù hợp với yêu cầu phát triển đất nước trong giai đoạn mới.
Nhiều ý kiến nhân dân đã góp ý sửa đổi, bổ sung Điều 9 Hiến pháp (khoản 1 Điều 1 Dự thảo), nhằm nâng cao vai trò trung tâm của MTTQ Việt Nam trong giai đoạn mới. Với tư cách là chuyên gia luật, ông đánh giá như thế nào về nội dung góp ý này?
- Việc dự thảo Nghị quyết quy định các tổ chức chính trị - xã hội trực thuộc MTTQ Việt Nam, hoạt động thống nhất và phối hợp dưới sự chủ trì của MTTQ Việt Nam là một thay đổi căn bản, phù hợp với chủ trương tinh gọn bộ máy, khắc phục sự chồng chéo hiện nay. Tôi cho rằng, điều này không chỉ khẳng định vai trò trung tâm của MTTQ Việt Nam, mà còn làm rõ hơn các chức năng, nhiệm vụ cốt lõi như tập hợp, đoàn kết, đại diện, bảo vệ quyền lợi nhân dân, thực hiện dân chủ, giám sát, phản biện xã hội, tham gia xây dựng Đảng và Nhà nước.
Tuy nhiên, để phát huy tối đa sức mạnh tổng hợp mà không làm mất đi tính chủ động, đặc thù của từng tổ chức thành viên, cơ chế “chủ trì” và “thống nhất hành động” cần được cụ thể hóa. Đặc biệt, chức năng giám sát, phản biện xã hội cần có cơ chế đảm bảo hiệu quả thực thi mạnh mẽ hơn, khắc phục các bất cập tồn tại.
Ngoài góp ý sửa đổi, bổ sung Điều 9 Hiến pháp (Khoản 1 Điều 1 Dự thảo), theo ông, cần thêm những quy định cụ thể nào để nâng cao vai trò, vị trí trung tâm của MTTQ Việt Nam trong giai đoạn hiện nay?
- Tôi tán thành với hướng sửa đổi nêu trên tại Dự thảo sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013, đồng thời tôi kiến nghị trong Luật MTTQ Việt Nam (sửa đổi) và các văn bản hướng dẫn cần quy định cụ thể, chi tiết quy chế phối hợp giữa Ban Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam với các tổ chức thành viên cùng cấp. Trong đó, phân định rõ trách nhiệm chủ trì, phối hợp trong từng lĩnh vực. Cần có cơ chế ra quyết định chung đảm bảo nguyên tắc hiệp thương dân chủ đối với những vấn đề liên quan đến nhiều tổ chức.
Quan trọng là phải thiết lập cơ chế pháp lý hữu hiệu để đảm bảo các kiến nghị sau giám sát, phản biện của MTTQ Việt Nam được các cơ quan Nhà nước tiếp thu, giải trình, xử lý nghiêm túc, có thể xem xét bổ sung quy định về trách nhiệm theo dõi, đôn đốc và kiến nghị xử lý trách nhiệm vào Điều 9 Hiến pháp hoặc luật chuyên ngành, cụ thể là Luật MTTQ Việt Nam, Luật Công đoàn...
Việc sửa đổi tại khoản 1 Điều 84 Hiến pháp (Khoản 3 Điều 1 Dự thảo) theo hướng UBTƯ MTTQ Việt Nam có quyền trình dự án luật và pháp lệnh, ông đánh giá như thế nào về hướng sửa đổi, bổ sung này?
- Tôi hoàn toàn tán thành và cho rằng hướng sửa đổi này là phù hợp với chủ trương tập trung đầu mối, đề cao vai trò chủ trì và thống nhất hành động của Mặt trận. Điều này giúp quy trình xây dựng pháp luật được gọn hơn. Ngoài ra, để đảm bảo tiếng nói và các đề xuất chính đáng từ các tổ chức thành viên đại diện cho các giới, các ngành vẫn được xem xét trong quá trình lập pháp, cần thiết lập một cơ chế cụ thể trong Luật MTTQ Việt Nam (sửa đổi). Cơ chế này quy định trách nhiệm của UBTƯ MTTQ Việt Nam trong việc chủ động tiếp nhận, tổng hợp, nghiên cứu các đề xuất, sáng kiến xây dựng luật, pháp lệnh từ các tổ chức thành viên. Khi nhận thấy đề xuất là cần thiết và phù hợp, UBTƯ MTTQ Việt Nam sẽ thực hiện quyền trình dự án luật, pháp lệnh theo thẩm quyền.
Trân trọng cảm ơn ông!