Số hóa để tạo công bằng trong tiếp cận dịch vụ y tế
Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức trong lĩnh vực y tế: dân số già hóa nhanh, gánh nặng bệnh không lây nhiễm gia tăng, chênh lệch trong tiếp cận dịch vụ y tế giữa các vùng miền.
Gánh nặng ngày một lớn
Những con số được công bố gần đây cho thấy, hệ thống y tế Việt Nam đang đứng trước sức ép lớn hơn bao giờ hết. Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), Việt Nam thuộc nhóm quốc gia có tốc độ già hóa dân số nhanh nhất châu Á. Dự báo đến năm 2050, người từ 60 tuổi trở lên sẽ vượt mức 25% dân số. Trong khi đó, tỷ lệ mắc các bệnh không lây nhiễm như tim mạch, tiểu đường, ung thư, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính… đang chiếm tới 77% tổng gánh nặng bệnh tật trong nước.
Điều này đồng nghĩa với việc mô hình bệnh tật đang thay đổi nhanh chóng, từ bệnh nhiễm trùng sang bệnh mạn tính, đòi hỏi hệ thống y tế không chỉ chú trọng chữa bệnh mà còn phải chuyển hướng sang chăm sóc sức khỏe toàn diện, liên tục và dự phòng từ sớm.
Không chỉ vậy, sự phân hóa trong tiếp cận dịch vụ y tế giữa thành thị và nông thôn vẫn còn khá rõ. Ở nhiều địa phương vùng sâu, vùng xa, tình trạng thiếu bác sĩ, thiếu thuốc thiết yếu, hạn chế trong chẩn đoán và điều trị vẫn là thực tế dai dẳng.
Trong khi đó, cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư cũng đang có những tác động sâu sắc đến ngành Y tế nước nhà, đặc biệt là quá trình chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo. Đây không chỉ là xu thế tất yếu, mà còn là yêu cầu bắt buộc để ngành y tế phát triển bền vững, công bằng và hội nhập quốc tế.
Hiện nay, 100% cơ sở khám, chữa bệnh trong cả nước triển khai hệ thống thông tin bệnh viện. Nhiều đơn vị đã áp dụng các giải pháp y tế số như sổ sức khỏe điện tử tích hợp trên ứng dụng VNeID, khám chữa bệnh từ xa (telemedicine), đơn thuốc điện tử, ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong chẩn đoán và điều trị, thậm chí sử dụng robot trong phẫu thuật.
Tuy vậy, tiến trình chuyển đổi số trong ngành vẫn đối mặt với nhiều thách thức lớn: hạ tầng công nghệ chưa đồng bộ, thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao, và những bất cập tồn tại ở y tế cơ sở, y tế dự phòng, hệ thống cung ứng thuốc và trang thiết bị.
Hướng đến hệ thống y tế số hóa và công bằng
Để xây dựng một hệ thống y tế bền vững, nhiều chuyên gia cho rằng cần bắt đầu từ ba trụ cột: đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và cơ chế hợp tác hiệu quả.
Ông Vũ Anh Tú - Giám đốc Công nghệ Tập đoàn FPT nhận định: “Công nghệ sẽ tạo ra bước nhảy vọt trong chăm sóc sức khỏe. AI có thể xử lý khối lượng dữ liệu khổng lồ, từ đó cá thể hóa dịch vụ y tế cho từng người dân. Tôi tin rằng có hai lĩnh vực mà Việt Nam có thể làm được và làm nhanh nếu tận dụng tốt công nghệ và dữ liệu. Thứ nhất là lĩnh vực thử nghiệm thuốc mới – nếu Việt Nam xây dựng được hệ thống dữ liệu y tế tập trung và ứng dụng AI vào phân tích, chúng ta hoàn toàn có thể trở thành điểm đến cho các trung tâm thử nghiệm thuốc hiện đại. Điều này sẽ giúp rút ngắn thời gian nghiên cứu, giảm chi phí và tăng khả năng tiếp cận thuốc mới cho người dân. Thứ hai là phát triển các mô hình khám chữa bệnh kiểu mới – như bệnh viện từ xa, giúp giải quyết bài toán y tế cơ sở và nâng cao khả năng tiếp cận dịch vụ y tế cho người dân”.
Cuối tuần qua, tại Diễn đàn “Đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực y tế” (Healthcare Innovation Forum 2025), Phó Thủ tướng Lê Thành Long cho biết: “Chăm sóc sức khỏe nhân dân là nhiệm vụ trọng tâm hàng đầu của Đảng và Nhà nước. Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư và chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ, ngành y tế Việt Nam cần có bước chuyển mình toàn diện để phát triển bền vững, công bằng và hội nhập quốc tế”.
Phó Thủ tướng nhấn mạnh một số định hướng lớn cần triển khai trong thời gian tới nhằm từng bước hiện thực hóa mục tiêu phát triển hệ thống y tế hiện đại, công bằng và bền vững. Trước hết, cần đẩy mạnh áp dụng toàn diện các nền tảng y tế số như sổ sức khỏe điện tử, bệnh án điện tử, đơn thuốc điện tử… cùng với việc xây dựng hệ thống liên thông dữ liệu hiệu quả giữa các cơ sở khám chữa bệnh, cơ quan bảo hiểm và cơ quan quản lý chuyên ngành. Song song đó là việc thúc đẩy nghiên cứu, ứng dụng các công nghệ mới như AI, chuỗi khối (blockchain), dữ liệu lớn (Big Data) và Internet vạn vật (IoT) vào quá trình cung cấp và quản lý dịch vụ y tế.
Về nghiên cứu – phát triển, Chính phủ sẽ ưu tiên đầu tư cho các trung tâm nghiên cứu kỹ thuật cao, phòng thí nghiệm hiện đại, đồng thời nâng cao năng lực đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực công nghệ sinh học, cảnh báo sớm dịch bệnh, phát triển thuốc và thiết bị y tế.
Bên cạnh đó, Phó Thủ tướng cho rằng cần tiếp tục mở rộng hợp tác công – tư trong lĩnh vực y tế một cách minh bạch, hiệu quả. Việc tạo điều kiện hình thành các bệnh viện tư nhân, trung tâm nghiên cứu có trình độ kỹ thuật chuyên sâu – không chỉ ở đô thị lớn mà còn tại các vùng sâu, vùng xa, khu vực biên giới, hải đảo – sẽ góp phần rút ngắn khoảng cách trong tiếp cận dịch vụ y tế. Đồng thời, cần đẩy mạnh phát triển hệ thống chăm sóc sức khỏe chuyên biệt cho người cao tuổi, người khuyết tật và trẻ em.
Cuối cùng, hội nhập quốc tế được xác định là một động lực quan trọng. Việc tăng cường hợp tác với các quốc gia có nền y học tiên tiến, đẩy mạnh trao đổi học thuật, liên kết đào tạo nhân lực chất lượng cao và tiếp nhận chuyển giao công nghệ hiện đại sẽ giúp nâng tầm hệ thống y tế Việt Nam trong thời kỳ mới.