Thúc đẩy bình đẳng giới khu vực công: Tăng cường tính minh bạch, trách nhiệm giải trình

Từ nghiên cứu đến công cụ thực tiễn

Từ năm 2020, Chính phủ Australia thông qua Chương trình Aus4Skills đã hỗ trợ Trung tâm Nghiên cứu Giới và Lãnh đạo nữ phối hợp với Đại học New South Wales thực hiện báo cáo nghiên cứu về “Tăng cường cơ hội lãnh đạo cho nữ giới trong chính trị và hành chính công ở Việt Nam”. Báo cáo đã đưa ra khuyến nghị xây dựng một bộ chỉ số toàn diện để đo lường bình đẳng giới trong quy trình công tác cán bộ, bao gồm tuyển dụng, quy hoạch, đào tạo, luân chuyển, đánh giá và bổ nhiệm.

Thực trạng được ghi nhận trong nghiên cứu năm 2024 chỉ rõ thách thức hiện hữu: phụ nữ hiện chỉ nắm giữ 24% vị trí quản lý cấp cao và 37% vị trí quản lý trung cấp trong hệ thống công vụ Việt Nam. Đồng thời, tỷ lệ nữ giới trong các nguồn nhân sự kế cận cho vị trí lãnh đạo còn khiêm tốn. Mặc dù Việt Nam đã xây dựng một khuôn khổ pháp lý và chính sách khá mạnh mẽ về bình đẳng giới, việc triển khai thực tiễn vẫn đối mặt với những rào cản về nguồn lực, cơ chế kiểm tra giám sát và đặc biệt là nhận thức về thiên kiến giới.

Đối mặt với những thách thức này, nhóm nghiên cứu gồm Trung tâm Nghiên cứu Giới và Quyền Phụ nữ thuộc HVCTQGHCM và Đại học Công nghệ Sydney, với sự đồng hành của Chính phủ Australia thông qua VAC, đã phát triển Bộ Chỉ số Bình đẳng giới trong khu vực công. Đây là một công cụ toàn diện, không chỉ đánh giá mức độ tham gia và vai trò lãnh đạo của phụ nữ mà còn giúp xác định các rào cản và cơ hội để thúc đẩy thay đổi chính sách.

5 lĩnh vực và 10 chỉ số cốt lõi

Bộ Chỉ số cho phép đo lường kết quả bình đẳng giới ở tất cả các cấp và cơ quan trong hệ thống chính trị, trong đó, xác định rõ cá nhân chịu trách nhiệm thực hiện bình đẳng giới trong khu vực công; chú trọng đưa ra các biện pháp khen thưởng và kiểm điểm dựa trên kết quả hoạt động, thể hiện nhiều ưu điểm và tính khả thi cao, kỳ vọng sẽ có đóng góp quan trọng vào việc thúc đẩy tính minh bạch và trách nhiệm giải trình, cũng như sẽ trở thành công cụ hỗ trợ Đảng và Nhà nước hiện thực hoá các chỉ tiêu về công tác cán bộ nữ.

Bộ Chỉ số được phát triển sau quá trình tham chiếu và rà soát các bộ chỉ số quốc tế nổi bật. Từ hơn 60 chỉ báo ban đầu, nhóm nghiên cứu đã chọn lọc 10 chỉ số chính, chia theo 5 lĩnh vực đang là rào cản lớn đối với sự phát triển của phụ nữ trong khu vực công: Quy trình công tác cán bộ; Môi trường làm việc; Gánh nặng chăm sóc không lương; Định kiến xã hội và văn hóa; Tự chủ thân thể và cơ chế phòng ngừa quấy rối.

Mỗi chỉ số đều đáp ứng 5 tiêu chí: tính phù hợp, rõ ràng về khái niệm, phản ánh thay đổi xã hội, có thể đo lường và so sánh theo thời gian. Bên cạnh phần chỉ số định lượng, bộ công cụ được bổ sung một bảng câu hỏi gồm 47 nội dung phục vụ phỏng vấn sâu các bên liên quan. Cách tiếp cận này giúp làm rõ thêm những rào cản "vô hình" trong môi trường làm việc, như định kiến giới, kỳ vọng truyền thống hay hạn chế trong tiếp cận cơ chế khiếu nại.

Bộ Chỉ số được kỳ vọng trở thành thước đo khách quan, giúp hệ thống chính trị Việt Nam tiếp cận các vấn đề về bình đẳng giới bằng dữ liệu rõ ràng, có cơ sở. Công cụ này hỗ trợ việc ra quyết định dựa trên bằng chứng, góp phần giúp các cơ quan từ trung ương đến địa phương xác định rào cản cụ thể và xây dựng các giải pháp can thiệp phù hợp.

Tăng cường tính minh bạch, trách nhiệm giải trình

PGS. TS Dương Trung Ý, Phó Giám đốc Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, nhấn mạnh vai trò chiến lược của Bộ Chỉ số: "Đây là một công cụ đột phá, giúp nhận diện rõ các rào cản và thúc đẩy bình đẳng giới trong công tác cán bộ, hướng tới xây dựng đội ngũ lãnh đạo nữ ngày càng vững mạnh trong hệ thống chính trị."

Ông cũng cam kết Học viện sẽ chủ động tích hợp kết quả nghiên cứu và Bộ Chỉ số vào các chương trình đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, cũng như các nghiên cứu lý luận, nhằm hiện thực hóa bình đẳng giới trong khu vực công và tư vấn chính sách, góp phần xây dựng nền công vụ Việt Nam chuyên nghiệp, hiện đại, dân chủ và công bằng.

Bà Gillian Bird, Đại sứ Australia tại Việt Nam đánh giá cao giá trị của Bộ Chỉ số. Bà chia sẻ: "Chính phủ Australia tự hào hỗ trợ các hoạt động hợp tác giữa Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh và các cơ sở nghiên cứu của Australia. Những hoạt động này minh chứng cho sự quan tâm đặc biệt của cả Australia và Việt Nam đối với vấn đề bình đẳng giới, cam kết thúc đẩy sự tham gia của phụ nữ vào các vị trí lãnh đạo, tăng cường trao quyền kinh tế cho phụ nữ và giải quyết các thách thức liên quan đến giới.” Đại sứ Bird khẳng định Bộ Chỉ số sẽ là "bước khởi đầu quan trọng nhằm tăng cường tính minh bạch và trách nhiệm giải trình đối với cam kết của Việt Nam trong thúc đẩy vai trò lãnh đạo của phụ nữ và bình đẳng giới, đồng thời là nền tảng thiết yếu để Việt Nam hiện thực hóa các mục tiêu phát triển kinh tế lớn của mình".

Trong giai đoạn tiếp theo, với sự đồng hành của Đại học Griffith và hỗ trợ từ Chính phủ Australia, phương pháp luận của Bộ Chỉ số sẽ được hoàn thiện và triển khai thí điểm tại các cơ quan trọng điểm bao gồm Bộ Ngoại giao, Bộ Xây dựng, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh và TP Hồ Chí Minh. Hoạt động này là bước tiến quan trọng nhằm kiểm nghiệm tính khả thi và hiệu quả của công cụ trong bối cảnh thực tiễn của Việt Nam, mở rộng phạm vi thu thập dữ liệu và củng cố thêm bằng chứng để xây dựng các chính sách đáp ứng giới hiệu quả hơn trong tương lai.

“

“Bộ Chỉ số bình đẳng giới trong khu vực công do Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh phối hợp nghiên cứu, xây dựng, cung cấp số liệu định lượng và định tính về lãnh đạo nữ và mở ra cách tiếp cận mới nhằm tăng cường trách nhiệm giải trình của các cơ quan công quyền trong thúc đẩy bình đẳng giới thực chất.”

TS Lương Thu Hiền - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Giới và Quyền Phụ nữ (GWR), Phó Viện trưởng Viện Quyền con người, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh.

C.Thúy