Nghệ thuật truyền thống phải tự làm mới mình

PV: Ông đánh giá thế nào về thực trạng của nghệ thuật truyền thống hiện nay, đặc biệt trong bối cảnh một số sân khấu đã phải tạm dừng hoạt động hoặc đóng cửa?

Ông Lương Đức Thắng: Không chỉ riêng loại hình nghệ thuật truyền thống mà nhiều loại hình nghệ thuật khác cũng đứng trước những thách thức lớn khi chúng ta bước vào thời kỳ hội nhập quốc tế. Cùng với sự gia tăng về công nghệ thì các loại hình giải trí, các loại hình nghệ thuật mới cũng tác động không nhỏ đến thị hiếu của công chúng.

Điều đó cho thấy, mỗi một đơn vị nhà hát, đặc biệt là những nhà hát truyền thống phải nỗ lực hơn nữa, để thích nghi trong môi trường hội nhập. Phải tự đổi mới về tư duy, phương thức dàn dựng, kịch bản, đổi mới cách thức trong liên kết, liên doanh với các trường học, địa phương; các đơn vị du lịch để tuyên truyền, quảng bá những giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc thông qua các loại hình nghệ thuật truyền thống.

Có ý kiến cho rằng, một trong những nguyên nhân khiến sân khấu truyền thống ngày càng thưa vắng khán giả là do cơ sở hạ tầng, trang thiết bị của nhiều nhà hát đã xuống cấp, không còn phù hợp với nhu cầu thưởng thức hiện đại. Ông nhìn nhận như thế nào về vấn đề này?

Điều này hoàn toàn chính xác. Có nhiều cơ sở vật chất, các thiết chế văn hóa đã được đầu tư xây dựng nhưng qua một thời gian dài sử dụng, cùng với việc chưa có được nguồn lực đầy đủ nên đã xuống cấp. Qua khảo sát của Cục Nghệ thuật biểu diễn cũng cho thấy, nhiều sân khấu, thiết bị âm thanh, ánh sáng… được đầu tư từ lâu không còn phù hợp với điều kiện thực tế ngày nay, làm giảm đi nhiều chất lượng nghệ thuật biểu diễn.

Thời gian qua, có nhiều đoàn công tác liên ngành đi kiểm tra thực tế cơ sở vật chất tại các nhà hát, trung tâm văn hóa tại trung ương và địa phương để kịp thời đưa ra các giải pháp đầu tư, nâng cấp, sửa chữa, xây mới các thiết chế, đáp ứng các tiêu chí, tiêu chuẩn đảm bảo phục vụ thị hiếu khán giả ngày một tốt hơn.

Vậy với vai trò quản lý nhà nước, Cục Nghệ thuật biểu diễn có kế hoạch cụ thể nào để thúc đẩy đầu tư, cải thiện điều kiện hoạt động cho các đơn vị sân khấu truyền thống, thưa ông?

Dưới góc độ cơ quan quản lý nhà nước, hàng năm chúng tôi đều có những kiểm tra, đánh giá, cũng như tham mưu đề xuất với Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch về những hạn chế, bất cập trong công tác quản lý nhà mước về Nghệ thuật biểu diễn, trong đó có những bất cập về cơ sở vật chất của các nhà hát hiện nay.

Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch cũng giao đơn vị chuyên môn rà soát, thống kê số lượng các công trình nhà hát cần đầu tư xây dựng, sửa chữa, nâng cấp, xây mới với quan điểm đầu tư có trọng tâm, trọng điểm, đầu tư cái nào dứt điểm cái đó, không đầu tư dàn trải gây lãng phí nguồn lực Nhà nước.

Thưa ông, bên cạnh điều kiện vật chất thì chính sách đãi ngộ và cơ chế dành cho văn nghệ sĩ - đặc biệt là nghệ sĩ hoạt động trong lĩnh vực truyền thống cũng đang là một điểm nghẽn khiến nhiều người tâm tư?

Trong giai đoạn vừa qua, đúng là có tình trạng ở một số nơi, công tác đào tạo bồi dưỡng chưa được quan tâm kịp thời, chế độ đãi ngộ đối với các nghệ sĩ, diễn viên còn rất thấp, chưa tương xứng với những công sức luyện tập và sáng tạo; chưa khuyến khích được những nghệ sĩ trẻ tham gia học tập, giao lưu, hợp tác quốc tế...

Để nghệ thuật truyền thống có sự thay đổi và phát triển, cần phải có những cơ chế đặc thù trong công tác đào tạo, bồi dưỡng và đãi ngộ. Cùng với đó, các nhà hát truyền thống cũng phải thay đổi về tư duy nhận thức để bắt kịp xu thế phát triển thời đại. Cần phải tạo ra nhiều sản phẩm có chất lượng cao, sáng tạo để đáp ứng nhu cầu thị hiếu khán giả; đẩy mạnh hơn nữa công tác xúc tiến, quảng bá các loại hình nghệ thuật truyền thống bằng nhiều hình thức như giao lưu, phối hợp cùng tạo ra một sản phẩm sân khấu chung, vở diễn chung.

Bên cạnh đó, có thể kết hợp với các tour du lịch trong và ngoài nước để tổ chức những buổi biểu diễn các trích đoạn tiêu biểu của Tuồng, Chèo, Cải lương. Việc lồng ghép nghệ thuật truyền thống vào hoạt động du lịch không chỉ góp phần quảng bá văn hóa dân tộc, mà còn tạo điều kiện để các loại hình này tiếp cận gần hơn với công chúng trong và ngoài nước.

Trong bối cảnh công nghệ phát triển nhanh chóng và cách tiếp cận nghệ thuật của khán giả cũng thay đổi, Cục Nghệ thuật biểu diễn có chiến lược dài hạn nào nhằm giúp sân khấu truyền thống chuyển mình, vừa thích ứng linh hoạt với thời đại số, vừa giữ gìn được cốt lõi bản sắc dân tộc?

Đất nước ta không thể đứng ngoài xu hướng chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ trên toàn cầu. Các cấp, các ngành đều đang tiếp cận và thích nghi với những thành tựu công nghệ mới. Ngành văn hóa - thể thao và du lịch cũng đã chủ động cử cán bộ tham gia các khóa đào tạo về công nghệ nhằm ứng dụng vào môi trường số hiện nay.

Tuy công nghệ không thể thay thế con người, nhưng nếu biết kết hợp giữa công nghệ hiện đại với tinh hoa nghệ thuật truyền thống, chúng ta hoàn toàn có thể tạo ra những giá trị nghệ thuật mới mẻ và hiệu quả. Điều quan trọng là cần đổi mới tư duy, nhận thức và cách làm - bắt đầu từ chính những người làm công tác quản lý, nghệ sĩ, diễn viên. Khi đó, nghệ thuật truyền thống Việt Nam sẽ có cơ hội bứt phá mạnh mẽ, lan tỏa những giá trị văn hóa đặc sắc của dân tộc đến đông đảo công chúng trong và ngoài nước.

Trân trọng cảm ơn ông!

Phạm Sỹ (thực hiện)