Phòng, chống sốt xuất huyết: Cần biện pháp tổng lực

Cao điểm dịch sốt xuất huyết

Theo Bộ Y tế, từ đầu năm đến giữa tháng 6/2025, cả nước ghi nhận 22.974 ca mắc SXH, trong đó có 5 ca tử vong tại Bình Dương, Bình Thuận, Khánh Hòa, Ninh Thuận và TPHCM. Bước vào mùa mưa – cao điểm dịch, Bộ Y tế cảnh báo nguy cơ bùng phát trên diện rộng nếu các địa phương không thực hiện nghiêm túc các biện pháp phòng, chống. Đồng thời, lưu ý nguy cơ “dịch chồng dịch” khi bệnh tay chân miệng và Covid-19 cũng có dấu hiệu gia tăng.

Tại Đồng Nai, đến thời điểm này đã ghi nhận 246 ca nhập viện do SXH, tăng gần 31% so với tuần trước. Từ đầu năm đến nay, toàn tỉnh có hơn 3.500 ca mắc, tăng gần 2.400 ca so với cùng kỳ năm ngoái. TPHCM cũng ghi nhận mức tăng hơn 131,2% so với cùng kỳ năm 2024, với nhiều điểm nguy cơ dịch lan rộng nhanh chóng.

Theo ThS.BS Võ Hải Sơn - Phó Cục trưởng Cục Phòng, chống bệnh (Bộ Y tế): “Hiện nay, chu kỳ dịch SXH đang rút ngắn, có năm chỉ 2 năm đã quay lại đỉnh dịch. Tình hình này đòi hỏi các địa phương phải chủ động kiểm soát từ sớm, từ xa để ngăn bùng phát diện rộng”.

Các chuyên gia nhận định đây là những dấu hiệu rõ ràng cho thấy dịch bệnh không chỉ diễn biến phức tạp về quy mô mà còn tiềm ẩn nguy cơ gia tăng số ca nặng và tử vong nếu người dân vẫn còn tâm lý chủ quan, đặc biệt trong bối cảnh cùng lúc nhiều dịch bệnh truyền nhiễm đang cùng lưu hành.

Biến chứng nguy hiểm

SXH Dengue không chỉ là bệnh sốt thông thường mà tiềm ẩn nhiều biến chứng nguy hiểm, có thể diễn tiến nhanh nếu không được theo dõi sát. PGS.TS Đỗ Duy Cường – Viện trưởng Viện Y học Nhiệt đới (Bệnh viện Bạch Mai) cảnh báo: Nhiều bệnh nhân nhập viện muộn khi đã sốc, tụt huyết áp, chân tay lạnh, mạch yếu. Lúc này điều trị rất khó khăn và nguy cơ tử vong cao. Đáng lo là nhiều người vẫn nhầm với cúm hoặc sốt virus nên chủ quan.

Thực tế điều trị cho thấy nhiều ca SXH diễn tiến nhanh dù bệnh nhân trước đó hoàn toàn khỏe mạnh. Tại Bệnh viện Bệnh nhiệt đới TPHCM, một nam thanh niên nhập viện với triệu chứng sốt 3 ngày, không chảy máu hay đau bụng, nhưng chỉ sau 6 giờ đã chuyển sang sốc, suy gan, rối loạn đông máu và phải lọc máu liên tục. Chi phí điều trị ước tính gần 500 triệu đồng, chưa kể nguy cơ di chứng mạn tính sau hồi phục.

Không chỉ tốn kém về kinh tế, SXH nặng còn để lại các di chứng kéo dài hàng tháng sau khỏi bệnh như rối loạn giấc ngủ, đau khớp, mệt mỏi, rụng tóc, trầm cảm nhẹ. Điều này không chỉ làm giảm chất lượng cuộc sống mà còn gây thêm gánh nặng cho hệ thống y tế và xã hội trong bối cảnh dịch bệnh lây lan nhanh.

Chủ động phòng bệnh

Trong bối cảnh dịch SXH đang mở rộng cả về không gian lẫn thời gian lưu hành, việc kiểm soát không thể dừng ở phản ứng tình thế, mà phải trở thành một chiến lược dài hạn.

Tại tọa đàm mới nhất với chủ đề Hướng tới không còn ca tử vong do SXH, ThS.BS Võ Hải Sơn - Phó Cục trưởng Cục Phòng, chống bệnh (Bộ Y tế) nhấn mạnh: “Nếu chỉ làm truyền thông một chiều, hoặc chỉ trông chờ vào hệ thống y tế, chúng ta sẽ không đủ nguồn lực. Người dân phải là chủ thể trong công tác phòng bệnh. Diệt lăng quăng phải diễn ra thường xuyên, không chỉ trong các đợt cao điểm. Hộ dân phải được giám sát, hỗ trợ, nhắc nhở có hệ thống”.

Song song đó, các chuyên gia cũng khuyến nghị việc đưa tiêm vaccine phòng SXH vào chiến lược hỗ trợ cộng đồng có nguy cơ cao. Theo BS Bạch Thị Chính – Giám đốc Y khoa Hệ thống VNVC, vaccine Qdenga (đã được cấp phép sử dụng tại Việt Nam từ 2023) có hiệu quả bảo vệ tới 80%, giúp giảm tỷ lệ nhập viện gần 90%. Đây là giải pháp bổ sung, đặc biệt hữu ích với những người thường xuyên đi lại, sống ở vùng dịch lưu hành quanh năm hoặc có nguy cơ cao diễn biến nặng.

Tiêm chủng không thể thay thế các biện pháp cơ bản như diệt muỗi, loại bỏ nơi sinh sản của lăng quăng và cải thiện vệ sinh môi trường. Tuy nhiên, ở nhiều nơi, công tác kiểm tra và xử lý dụng cụ chứa nước vẫn mang tính phong trào, thiếu liên tục, thiếu lực lượng chuyên trách. SXH không còn là vấn đề của riêng ngành y tế, càng không thể kiểm soát bằng các biện pháp đơn lẻ, ngắn hạn. Với tốc độ lây lan nhanh, chu kỳ dịch ngắn và ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, phòng chống SXH đòi hỏi sự chủ động, lâu dài và phối hợp đồng bộ của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội.

Đức Trân