Tiểu thương loay hoay với công nghệ số

Lo gặp rắc rối từ hóa đơn điện tử

Từ ngày 1/6, các hộ kinh doanh có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm thuộc 6 nhóm ngành nghề sẽ bắt buộc phải xuất hóa đơn điện tử từ máy tính tiền kết nối với cơ quan thuế theo Nghị định 70 của Chính phủ, sửa đổi, bổ sung Nghị định 123. Đây là bước đi quan trọng trong tiến trình minh bạch hóa hoạt động kinh doanh nhỏ lẻ. Tuy nhiên, thực tế triển khai tại nhiều chợ truyền thống lại cho thấy không ít khó khăn, đặc biệt từ nhóm tiểu thương lớn tuổi.

Tại chợ An Đông (quận 5, TPHCM), một tiểu thương hơn 60 tuổi chuyên bán giày dép chia sẻ: “Tôi bán hàng mấy chục năm nay quen tay quen mắt, nay nghe nói phải dùng máy tính tiền, xuất hóa đơn điện tử thì rất lo. Tôi không rành công nghệ, làm sai thì sợ bị phạt. Mong nhà nước có hướng dẫn cụ thể, dễ hiểu thì mới dám làm”.

Nhiều tiểu thương khác tại các chợ lớn như Bình Tây, Tân Định, Hòa Hưng… cũng có chung mối bận tâm. Đa phần tiểu thương quen với sổ tay ghi chép, giao dịch tiền mặt, “bán buổi sáng, cộng sổ buổi chiều”. Nay chuyển sang hệ thống điện tử có kết nối với cơ quan thuế, đòi hỏi thao tác trên máy tính, điện thoại thông minh, sử dụng phần mềm, tài khoản ngân hàng, mã QR… khiến không ít người cảm thấy bị “đuối sức”.

Một số hộ kinh doanh còn lo lắng rằng khi áp dụng công nghệ, họ sẽ bị kiểm soát chặt hơn, mất đi sự linh hoạt vốn có trong kinh doanh nhỏ lẻ. Sự thay đổi quá nhanh, thiếu đồng bộ trong hướng dẫn cũng là nguyên nhân khiến một bộ phận tiểu thương ngần ngại chuyển đổi. Thêm vào đó, nhiều người vẫn nhầm lẫn giữa các khái niệm: hộ kinh doanh bắt buộc chuyển đổi thành doanh nghiệp, hóa đơn điện tử là dành cho công ty, hay hóa đơn điện tử chỉ dùng cho bán hàng online… Những thông tin mơ hồ này khiến họ hoang mang chưa dám bắt tay vào triển khai. Bà Nguyễn Cẩm Chi – Giám đốc Khối tư vấn phát triển bền vững, MCG Management Consulting thông tin, cả nước hiện có khoảng 5,2 triệu hộ kinh doanh, tạo ra 8–9 triệu việc làm và đóng góp gần 30% ngân sách nhà nước. Đây là lực lượng đóng góp lớn trong nền kinh tế, nhưng cũng là nhóm dễ bị tổn thương nếu quá trình chuyển đổi số diễn ra không có lộ trình hỗ trợ phù hợp.

Hộ kinh doanh cũng cần số hóa

Ở góc độ quản lý, ông Nguyễn Nam Bình – Chi cục trưởng Chi cục Thuế khu vực 2 cho hay, tại TPHCM việc triển khai hóa đơn điện tử nhận được sự ủng hộ tích cực từ người dân và cộng đồng DN. Không ít tiểu thương dù còn e dè nhưng khi thấy được những lợi ích dài lâu đã bắt đầu chủ động tìm hiểu, sử dụng. Ngành thuế TPHCM khẳng định, việc áp dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền là yêu cầu bắt buộc, không thể trì hoãn. Nếu muốn tiếp tục kinh doanh thì phải chuyển đổi. Việc bán hàng không hóa đơn, không chuyển khoản nghĩa là tự rút khỏi cuộc chơi. Việc kê khai đầy đủ không chỉ giúp tuân thủ pháp luật, mà còn tạo công bằng trong kinh doanh, giảm rủi ro pháp lý cho chính người bán. Theo hướng dẫn của ngành thuế, máy tính tiền ở đây không đơn thuần là máy POS, mà là hệ thống thiết bị có chức năng tính tiền, lưu trữ giao dịch, tạo và gửi hóa đơn ngay lập tức. Việc sử dụng thiết bị này vừa phục vụ giám sát, vừa giúp tiểu thương quản lý doanh thu, tồn kho, tài chính… một cách bài bản, tiết kiệm thời gian.

Mong muốn “nâng cấp” tiểu thương chợ truyền thống, bà Phan Thị Thắng – Thứ trưởng Bộ Công thương cho rằng, các hộ bán hàng truyền thống đang đứng trước cơ hội để “lột xác” nếu biết tận dụng công nghệ. “Từ thói quen “tiền mặt là vua”, nay đã có thanh toán QR, ví điện tử, chuyển khoản 24/7… Những công cụ này không chỉ thuận tiện mà còn giúp tiểu thương bước vào nền kinh tế số mà không bị bỏ lại phía sau. Tiểu thương chợ truyền thống hôm nay, nếu chịu học và áp dụng công nghệ, chính là doanh nhân số của ngày mai”- bà Thắng nhấn mạnh. Để hiện thực hóa điều này, Bộ Công thương đã chỉ đạo Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số triển khai nhiều chương trình hỗ trợ tại chỗ như: đào tạo kỹ năng sử dụng máy tính tiền, sử dụng mã QR, bán hàng online, quản lý tài chính bằng phần mềm...

Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số cho biết, đơn vị sẽ nâng cao nhận thức số, xóa bỏ rào cản tâm lý “mình không biết công nghệ”, giúp từng người bán ở chợ nhỏ có thể vươn ra thị trường rộng lớn hơn, sánh bước cùng các hình thức kinh doanh hiện đại. Với sự hỗ trợ đúng lúc và đúng cách, chính những sạp hàng truyền thống lại đang trở thành điểm sáng trong bản đồ số của thương mại Việt Nam.

Thanh Giang