Dấu ấn minh họa Thành Chương

Báo chí Việt Nam ghi nhận sự đồng hành của không chỉ các nhà văn, nhà thơ mà còn của các họa sĩ. Nhiều họa sĩ tên tuổi đã góp phần không nhỏ để báo giấy đến gần với công chúng. Ngược dòng thời gian, lật mở những trang báo văn nghệ hồi những năm 70-80 của thế kỷ trước, dễ dàng gặp lại tranh của họa sĩ Nguyễn Sáng, Nguyễn Gia Trí, Tô Ngọc Vân, Bùi Xuân Phái, Nguyễn Thụ, Văn Cao, Văn Đa… Đến thập niên 1990, minh họa trên báo chí được tiếp nối với những tên tuổi như họa sĩ Thành Chương, Phạm Minh Hải, Đặng Xuân Hòa, Đỗ Phấn… và trẻ hơn là Hoàng Phượng Vỹ, Hà Trí Hiếu, Đào Quốc Huy…

Trong đó, họa sĩ Thành Chương được nhiều người đánh giá có nhiều sáng tạo độc đáo, thậm chí, theo nhà thơ Nguyễn Quang Thiều - Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam, Thành Chương đã mang tới một cuộc cách mạng về minh họa trên Báo Văn nghệ.

Trong thời gian làm việc ở Báo Văn nghệ, Thành Chương đã biến tranh minh họa trở thành một nghệ thuật thực sự có giá trị, không chỉ là những hình ảnh đơn thuần minh họa cho bài viết. Ban đầu, tranh minh họa được xem là để hỗ trợ, minh họa cho tác phẩm. Nhưng Thành Chương cố gắng làm khác đi, vượt lên để biến tranh minh họa thoát khỏi giới hạn của một công cụ hỗ trợ bài viết, mà trở thành một tác phẩm phái sinh từ văn học, báo chí. Thậm chí, qua bố cục và màu sắc, họa sĩ biến minh họa trên báo chí là điểm thu hút độc giả dừng lại, nhìn ngắm, tưởng tượng sau đó mới đọc tác phẩm trên tờ báo đó.

Sự sáng tạo của ông đã làm cho các bức tranh trở nên có hồn, mang tính biểu cảm sâu sắc, vượt ra ngoài những khuôn khổ thông thường. Các tác phẩm minh họa của ông không chỉ là những bức tranh đơn giản mà còn chứa đựng nhiều thông điệp. Điều này giúp tranh minh họa trên báo chí trở thành một phần không thể thiếu trong việc chuyển tải thông điệp đến độc giả.

Họa sĩ Thành Chương kể rằng, ngày trước mọi thứ khó khăn. Thời của các họa sĩ đi trước khó khăn nhiều, đến thời của Thành Chương khó khăn vẫn còn. Cha ông – nhà văn Kim Lân có khuyên con trai, hãy xác định vẽ minh họa cho báo chí là một công việc của người họa sĩ, để rèn luyện và phấn đấu. “Con phải thấy tự hào với việc vẽ minh họa của mình. Hãy coi mỗi số báo là một cuộc triển lãm tranh. Thay vì bày triển lãm ở một chỗ, cùng lắm chỉ hơn trăm người đến xem, thì minh họa trên báo chí đến được với ngàn vạn người trên cả nước” – họa sĩ Thành Chương nhắc lại lời dặn của cha.

Bây giờ, lật mở các tờ báo văn nghệ thập niên 1990-2000 như Văn nghệ, Văn nghệ Trẻ, Văn nghệ Quân đội, Tác phẩm mới, Văn nghệ Công an… mới thấy sức vẽ của Thành Chương khủng khiếp thế nào. Ông không chỉ vẽ minh họa cho truyện ngắn mà còn vẽ minh họa cho bút ký, thơ và cả truyện dịch nước ngoài… Đề tài nào, tác giả nào ông cũng tìm ra cách để vẽ khác biệt.

Và không chỉ xác định minh họa báo chí là một nhánh quan trọng làm nên sự nghiệp hội họa đa dạng và độc đáo của mình, họa sĩ Thành Chương còn có công dìu dắt nhiều họa sĩ trẻ bước vào “nghiệp” vẽ minh họa cho báo chí như họa sĩ Phạm Hà Hải chẳng hạn. Ông đã trao đi những kinh nghiệm quý báu, những cơ hội cộng tác, và định hướng cho họa sĩ trẻ phát triển, đồng thời kiến tạo một thế hệ họa sĩ minh họa tài năng kế thừa.

Dù đã bước vào tuổi “xưa nay hiếm”, Thành Chương vẫn tiếp tục vẽ và đóng góp cho báo chí với những bức minh họa mang đậm dấu ấn cá nhân. Bước vào phòng vẽ của ông, thấy vẽ vẫn là một sự say mê bất tận. Với ông, dù họa sĩ vẽ tranh sáng tác hay vẽ minh họa cho một tác phẩm cụ thể, dù vẽ tranh tỏ hay tranh bé, thì vẫn phải vẽ bằng cảm xúc bằng sự rung động và chứa đựng được ý đồ nghệ thuật, chuyển tải được tinh thần của thời đại.

Có cảm giác sức sáng tạo của Thành Chương không hề bị giảm sút theo thời gian. Điều này thể hiện qua những tác phẩm ông tạo ra mỗi khi được mời tham gia vẽ minh họa cho sách báo. Họa sĩ Hoàng Phượng Vỹ cho rằng, tính mô-đéc trong tác phẩm của họa sĩ Thành Chương – dù ở tác phẩm hội họa hay minh họa sách báo – luôn hiện hữu, khiến ngay cả người trong nghề cũng phải thừa nhận.

Thư hoàng