Cơ hội mới cho ngành năng lượng

Tháo gỡ điểm nghẽn để bứt phá

Quy hoạch điện VIII (điều chỉnh), đặt mục tiêu đến năm 2030, tổng công suất nguồn toàn hệ thống ước đạt trên 183.000MW. Quy hoạch cũng đặt mục tiêu phát triển mạnh mẽ năng lượng tái tạo với tỷ lệ điện tái tạo không tính thủy điện, dự kiến chiếm 28 - 36%. Để hoàn thành các mục tiêu đặt ra tại Quy hoạch điện VIII (điều chỉnh), tổng vốn đầu tư cho ngành điện giai đoạn 2026-2030 sẽ cần khoảng 136 tỷ USD, trung bình là 27 tỷ USD mỗi năm.

TS Ngô Đức Lâm - nguyên Phó Viện trưởng Viện Năng lượng, Bộ Công thương cho rằng một mình Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) không thể gánh vác được khối lượng đầu tư khổng lồ này và đây chính là lúc doanh nghiệp (DN) trong nước cần và có thể vào cuộc từ đầu tư, thi công đến vận hành, cung cấp thiết bị, dịch vụ kỹ thuật…

Cùng quan điểm, ông Phạm Anh Cường - Giám đốc điều hành Hệ sinh thái khởi nghiệp BestB chia sẻ, khởi nghiệp trong ngành năng lượng không chỉ là cơ hội đầu tư mà còn là giải pháp căn cơ cho phát triển bền vững. Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp trong lĩnh vực năng lượng, đặc biệt là năng lượng tái tạo. Tuy nhiên, bên cạnh tiềm năng tài nguyên và nhân lực, hệ sinh thái khởi nghiệp này còn tồn tại nhiều điểm nghẽn cần tháo gỡ để có thể bứt phá.

Từ thực tiễn quốc tế và bối cảnh nội tại, có thể thấy rằng việc phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp năng lượng tại Việt Nam cần những giải pháp đồng bộ - từ chính sách hỗ trợ, hạ tầng thử nghiệm đến sự tham gia chủ động của nhà đầu tư mạo hiểm và cộng đồng khoa học.

Để DN trong nước thực sự có vị thế trong chuỗi cung ứng năng lượng, cần tập trung vào hoàn thiện thể chế, môi trường đầu tư. Theo đó, chính sách phải đi trước, bảo đảm sự đồng bộ giữa Trung ương và địa phương, giữa ngành năng lượng với tài chính, đất đai, môi trường, lao động…

Bên cạnh đó, DN cũng cần được hỗ trợ về công nghệ, tài chính và hợp tác quốc tế để tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị. Chính phủ cần có chính sách khuyến khích nghiên cứu, chuyển giao công nghệ và phát triển sản phẩm “Make in Vietnam” (làm tại Việt Nam) cho ngành năng lượng tái tạo.

Còn theo PGS.TS Ngô Trí Long - nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả thì mặc dù chủ trương xã hội hóa ngành năng lượng đã rõ nhưng hệ thống luật pháp liên quan vẫn thiếu đồng bộ. Một số điều khoản trong Luật Đầu tư, Luật Đất đai, Luật Điện lực chưa kịp điều chỉnh theo thực tế mới.

Thúc đẩy phát triển năng lượng tái tạo

Trưởng ban Điện lực, Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam (TKV) Trần Văn Giang cho biết, hiện công nghệ sản xuất tại TKV có hai chức năng chính: khai thác, chuẩn bị năng lượng sơ cấp và sản xuất điện để bán lại cho EVN. Về việc chuyển đổi nguyên liệu, theo quy định của Chính phủ, đến năm 2050, các DN sẽ không được sử dụng than để phát điện. Đây là một thách thức rất lớn đối với TKV.

Để chuẩn bị cho lộ trình này, TKV đã làm việc với các đối tác nước ngoài nhằm tìm giải pháp chuyển đổi. Trước mắt, tập đoàn đang thực hiện đốt kèm gỗ với tỷ lệ ban đầu 5%, sau đó từng bước tăng lên, kết hợp với các loại nguyên liệu khác để giảm dần sự phụ thuộc vào than. Đồng thời, TKV cũng đang nghiên cứu công nghệ đốt than kèm amoniac và hydro. Ngoài ra, DN đang tiếp xúc với các đối tác Nhật Bản để tìm hiểu khả năng phối hợp sử dụng các chất đốt thay thế.

Song song với đó, TKV cũng từng bước tham gia vào quá trình chuyển đổi năng lượng. Tại khu vực Tây Nguyên, tập đoàn đã và đang thử nghiệm sử dụng pin năng lượng mặt trời nhằm ưu tiên dùng điện sạch, tăng tỷ trọng năng lượng tái tạo và nâng cao giá trị sản phẩm nhôm. TKV cũng triển khai lắp đặt pin mặt trời nổi trên lòng hồ, sử dụng điện sạch cho nhu cầu nội bộ, hướng tới tham gia chuỗi cung ứng năng lượng toàn cầu.

Ông Phan Xuân Thủy - Phó Tổng Giám đốc TKV cho biết, trong 6 tháng năm 2025, lượng than cung cấp cho các nhà máy nhiệt điện đạt khoảng 22,37 triệu tấn, tương đương 52,3% kế hoạch cả năm và 54,8% tiến độ theo hợp đồng đã ký. So với biểu đồ cấp than do Bộ Công thương ban hành, con số này đạt 96,78%, giảm khoảng 723 nghìn tấn so với cùng kỳ năm 2024.

Nói về tình hình đầu tư xây dựng các dự án, tại diễn đàn sử dụng năng lượng tiết kiệm hiệu quả sáng ngày 26/6, ông Võ Quang Lâm - Phó Tổng giám đốc EVN nhấn mạnh, năm 2025, tập đoàn xác định nhiệm vụ bảo đảm cung ứng điện là ưu tiên hàng đầu trong bối cảnh nhu cầu sử dụng điện tiếp tục tăng cao. Do đó công tác đầu tư xây dựng năm 2025 tiếp tục được EVN đẩy mạnh. Toàn tập đoàn đã hoàn thành 172 dự án lưới điện 500-110kV. Trong đó lưới điện 110kV hoàn thành 168 dự án, đạt 168% so với kế hoạch 6 tháng đầu năm. Công tác giải ngân ước đạt 49.440 tỷ đồng, bằng 45,1% kế hoạch.

T. Hằng-P.Vân