Dựng lại niềm tin từ văn hóa kinh doanh tử tế
Trong bối cảnh hàng loạt vụ việc sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng kém chất lượng bị phát hiện thời gian qua, câu chuyện về văn hóa kinh doanh một lần nữa được đặt ra với nhiều trăn trở. Không chỉ là vấn đề pháp lý, đó còn là thước đo đạo đức và trách nhiệm xã hội của người làm kinh tế.
Liên quan đến vấn đề này, PGS.TS Bùi Hoài Sơn- Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục Quốc hội đã có những chia sẻ với phóng viên Báo Đại đoàn kết nhằm tạo ra một môi trường kinh doanh trung thực, có trách nhiệm.
PV: Thưa ông, thời gian gần đây, cơ quan chức năng liên tục phát hiện và xử lý nhiều tổ chức, cá nhân có hành vi sản xuất, kinh doanh hàng giả, hàng kém chất lượng. Mặc dù pháp luật hiện hành đã có quy định khá đầy đủ và rõ ràng, nhưng vì chạy theo lợi nhuận, không ít người vẫn cố tình vi phạm. Phải chăng mức chế tài hiện nay chưa đủ sức răn đe?
PGS.TS Bùi Hoài Sơn: Theo tôi, đây là một chủ đề vô cùng thiết thực và cấp bách, đó là xây dựng văn hóa kinh doanh để lấy lại niềm tin của người tiêu dùng. Đây không chỉ là một vấn đề kinh tế hay pháp lý, mà sâu xa hơn, là một vấn đề văn hóa – đạo đức trong hành xử của doanh nghiệp và người làm kinh tế.
Câu hỏi về tình trạng sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng kém chất lượng mặc dù pháp luật đã có chế tài rõ ràng, là một câu hỏi rất đáng suy ngẫm. Tôi cho rằng, vấn đề không chỉ nằm ở mức độ nghiêm khắc của chế tài – dù rõ ràng rằng vẫn còn cần phải tiếp tục hoàn thiện, nâng cao tính răn đe và hiệu lực thực thi – mà cốt lõi sâu xa hơn chính là sự suy thoái trong văn hóa kinh doanh, sự thiếu hụt đạo đức trong hoạt động sản xuất, phân phối và tiêu dùng.
Có thể nói, khi mục tiêu tối thượng của một số cá nhân, tổ chức chỉ còn là lợi nhuận, mà không còn là sự phát triển bền vững, là trách nhiệm với cộng đồng, với xã hội, thì văn hóa kinh doanh sẽ trở nên lệch chuẩn. Những người làm ăn chân chính bị cạnh tranh không lành mạnh, người tiêu dùng thì mất niềm tin, và cả xã hội bị tổn thương. Đây không chỉ là hành vi vi phạm pháp luật, mà là sự bào mòn lòng tin – một thứ "vốn xã hội" rất quý giá của nền kinh tế.
Văn hóa kinh doanh, suy cho cùng, là cái gốc để dựng nên niềm tin, là “trái tim” của thương hiệu và là nền móng cho uy tín doanh nghiệp. Một nền văn hóa kinh doanh lành mạnh phải đặt chữ Tín lên hàng đầu, biết tôn trọng pháp luật, coi trọng đạo lý, và lấy sự hài lòng, sự an toàn của khách hàng làm thước đo cho sự thành công. Khi một xã hội đề cao những giá trị như trung thực, minh bạch, tử tế trong kinh doanh, thì những hành vi gian dối sẽ tự nhiên bị đẩy ra ngoài lề.
Vậy theo ông, đâu là nguyên nhân cốt lõi của tình trạng này?
Nguyên nhân sâu xa, theo tôi, không chỉ là ở cá nhân doanh nghiệp, mà còn ở môi trường tổng thể – bao gồm giáo dục đạo đức kinh doanh, vai trò định hướng của truyền thông, trách nhiệm nêu gương của các tập đoàn lớn, và đặc biệt là hiệu lực quản lý của Nhà nước. Khi các yếu tố này cùng đồng bộ, cùng chuyển động theo một hướng tích cực, thì văn hóa kinh doanh sẽ trở thành “sức mạnh mềm” nâng đỡ cho một nền kinh tế không chỉ tăng trưởng, mà còn phát triển bền vững và nhân văn.
Vì vậy, trong lúc chúng ta siết chặt hơn các chế tài, thì cũng rất cần đầu tư cho những “hàng rào mềm” – đó là giáo dục liêm chính trong kinh doanh, tôn vinh doanh nhân tử tế, và lan tỏa những tấm gương thực hành đạo đức nghề nghiệp. Muốn lấy lại niềm tin của người tiêu dùng, không có cách nào khác ngoài việc khôi phục lại niềm tin vào con người – vào phẩm giá, trách nhiệm và văn hóa của người làm kinh tế Việt Nam hôm nay.
Trong bối cảnh kinh tế thị trường nhiều cạnh tranh và biến động, theo ông, doanh nghiệp cần làm gì để xây dựng một văn hóa kinh doanh tử tế, minh bạch và bền vững?
Vấn đề cốt lõi trong hành trình phát triển của doanh nghiệp là: Làm thế nào để xây dựng một nền văn hóa kinh doanh tử tế, minh bạch và bền vững trong thị trường đầy cạnh tranh và biến động?
Trong mọi hoàn cảnh, kể cả khi thị trường thuận lợi hay gặp khó khăn thì điều giữ cho doanh nghiệp đứng vững không chỉ là vốn, là công nghệ hay quy mô, mà chính là văn hóa nội tại – thứ tạo nên bản sắc và niềm tin. Trong bối cảnh kinh tế thị trường ngày càng khốc liệt, với sự đòi hỏi cao từ người tiêu dùng, sự giám sát chặt chẽ từ truyền thông và xã hội, thì việc xây dựng văn hóa kinh doanh không còn là chuyện "nên làm", mà là một yêu cầu sống còn đối với mọi doanh nghiệp.
Vậy doanh nghiệp cần làm gì, thưa ông?
Trước hết, doanh nghiệp cần bắt đầu từ bên trong, bằng việc xây dựng một hệ giá trị cốt lõi rõ ràng – nơi đề cao sự trung thực, trách nhiệm, liêm chính và hướng đến con người. Thứ hai, tính minh bạch phải được thực thi không chỉ trên giấy tờ mà trong mọi hành vi ứng xử với khách hàng, đối tác, cổ đông và cộng đồng. Thứ ba, phát triển bền vững không chỉ là mục tiêu xanh, mà là một cam kết dài hạn với sự phát triển chung của xã hội.
Và cuối cùng, tôi tin rằng doanh nghiệp cần xem văn hóa kinh doanh không phải là phần "trang trí" bên ngoài, mà là trụ cột chiến lược bên trong. Một chiến lược kinh doanh đúng đắn luôn đi kèm một nền văn hóa vững chắc. Khi có được niềm tin của người tiêu dùng – thông qua sự tử tế và minh bạch – thì doanh nghiệp không chỉ có khách hàng, mà còn có được một cộng đồng ủng hộ, một thị trường bền vững và một tương lai vững vàng.
Xin cảm ơn ông về cuộc trao đổi!