Di sản điện ảnh: Cầu nối văn hóa Việt Nam - Mỹ

Sáng ngày 8/8, tại Hà Nội, Viện Phim Việt Nam tổ chức Hội thảo "Di sản điện ảnh trên hành trình hợp tác văn hóa Việt Nam – Mỹ". Đây là một trong những hoạt động nổi bật trong chuỗi chương trình kỷ niệm 50 năm Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 – 30/4/2025).

Phát biểu chỉ đạo tại hội thảo, PGS.TS Tạ Quang Đông Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho biết, Trong dòng chảy xuyên suốt của lịch sử, văn hóa luôn là nhịp cầu nối bền chặt và sâu sắc giữa các quốc gia, dân tộc. Nghệ thuật điện ảnh, một thành tổ quan trọng của văn hóa, với sức lan tỏa mạnh mẽ, khả năng lưu giữ ký ức và phản ánh chân thực đời sống, đã và đang đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đầy sự hiểu biết, tôn trọng và hợp tác giữa các quốc gia. Đặc biệt, trên hành trình hợp tác văn hóa Việt Nam – Mỹ từ sau những năm nỗ lực tái thiết, khắc phục hậu quả chiến tranh để đưa đất nước bước vào thời kỳ đổi mới, hội nhập, diện ảnh đã trở thành một kênh giao lưu hữu hiệu, mở ra không gian đối thoại và thầu cảm giữa hai nền văn hóa tưởng chừng rất khác biệt.

“Với tinh thần làm việc thẳng thắn, nghiêm túc, cởi mở và xây dựng, Hội tháo kỳ vọng sẽ đón nhận được nhiều khuyến nghị, sáng kiến, đề xuất giải pháp khả thi cho việc nâng tầm hiệu quả công tác bảo quản, lưu trữ, khai thác, phố biên, quảng bá, lan tỏa giá trị nhân văn của di sản điện ảnh Việt Nam trên trường quốc tế, đặc biệt là di sản điện ảnh chiến tranh cách mạng, góp phần thúc đẩy sự kết nối giữa các nền văn hóa hướng tới một tương lai phát triển bền vững trong kỷ nguyên đất nước vươn mình”, Thứ trưởng Tạ Quang Đông nhấn mạnh.

Hội thảo được tổ chức nhằm khẳng định điện ảnh là một phần quan trọng của di sản văn hóa, gắn bó chặt chẽ với lịch sử, ký ức và quan hệ đối ngoại. Những tư liệu quý giá từ kho lưu trữ phim, bao gồm các đoạn phim, clip, hình ảnh... được trình chiếu, không chỉ giúp công chúng hình dung rõ hơn về cuộc chiến đấu anh dũng vì độc lập dân tộc, mà còn khơi dậy truyền thống yêu nước, ý chí quyết thắng và khát vọng hòa bình của nhân dân Việt Nam.

Phát huy giá trị di sản điện ảnh

Hội thảo diễn ra với hai phiên chuyên đề. Phiên thứ nhất mang tên “Di sản điện ảnh – Giá trị nghệ thuật, lưu trữ, khai thác, phổ biến phim”, tập trung vào giá trị của các tác phẩm điện ảnh, đặc biệt là phim về đề tài chiến tranh cách mạng. Qua tham luận và tọa đàm, các chuyên gia điện ảnh nhấn mạnh vai trò của Viện Phim Việt Nam trong việc bảo quản, số hóa và phổ biến những thước phim quý. Đồng thời, công tác hồ sơ phim mục và chiến lược gìn giữ di sản phim ảnh cũng được bàn luận như một phần không thể thiếu trong việc giữ gìn ký ức lịch sử cho các thế hệ mai sau.

Tham luận tại hội thảo, TS Hà Thành Vân, Trung tâm Xúc tiến Văn hoá nghệ thuật Việt Nam cho rằng, di sản điện ảnh Việt - Mỹ, từ những thước phim chiến tranh đầy đối kháng cho đến các tác phẩm đồng sáng tạo trong kỷ nguyên toàn cầu hóa, chính là minh chứng sống động cho khả năng đối thoại ký ức, giao lưu văn hóa và tái thiết bản sắc trong một thế giới hậu xung đột. Điện ảnh, với đặc tính thị giác, ghi chép thời gian và khả năng tạo cảm xúc tập thể, đã không chỉ phản ánh quá khứ mà còn góp phần định hình tương lai quan hệ văn hóa giữa hai quốc gia.

“Tuy nhiên, để quá trình hợp tác này trở thành một hành trình bền vững và mang tính di sản lâu dài, cần có những chính sách và hoạt động cụ thể nhằm kiến tạo nền tảng học thuật, lưu trữ và sáng tạo”, TS Hà Thành Vân nhấn mạnh.

Khi nói về nguồn lực để bảo tồn và phát huy giá trị di sản điện ảnh trong thời kỳ cách mạng công nghiệp lần thứ 4, ThS Nguyễn Thúy Hà – Phó Viện trưởng Viện Phim Việt Nam cho rằng, để bảo tồn và phát huy các giá trị của các di sản văn hoá nghệ thuật nói chung và di sản điện ảnh nói riêng cần có một hành lang pháp lý chuẩn cũng như hoàn thiện các cơ chế quản lý di sản tạo điều kiện thuận lợi cho công tác bảo vệ duy trì và phát huy giá trị di sản. Trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0, số hóa tiến tới chuyển đổi số những di sản điện ảnh được coi là xu hướng tất yếu, đây cũng là giải pháp căn cơ duy nhất để tối ưu hóa khả năng phục hồi, lưu trữ, bảo tồn và phát huy giá trị di sản theo hướng bền vững. Song, để thực hiện công tác này một cách đồng bộ nhằm tạo thuận lợi trong khai thác, chia sẻ, sửdụng dữ liệu số lĩnh vực di sản điện ảnh, sẽ cần sự vào cuộc quyết liệt của các các bộ, ngành và đơn vị liên quan.

Cầu nối văn hóa Việt Nam - Mỹ

Phiên thứ hai với chủ đề “Điện ảnh – Cầu nối thúc đẩy giao lưu văn hóa Việt Nam – Mỹ” đi sâu vào vai trò của điện ảnh trong quá trình hàn gắn hậu quả chiến tranh, thiết lập và phát triển quan hệ song phương. Những thước phim, bản nhạc, bài thơ… tái hiện tinh thần đấu tranh vì độc lập dân tộc, đồng thời thể hiện khát vọng hòa bình, đã trở thành chất liệu kết nối giữa hai nền văn hóa. Các chuyên gia nhấn mạnh, điện ảnh không chỉ phản ánh hiện thực lịch sử, mà còn có sức mạnh lan tỏa giá trị nhân văn, thúc đẩy sự thấu hiểu lẫn nhau giữa nhân dân hai nước.

ThS Hoàng Dạ Vũ, Phó viện trưởng Viện Sân khấu – Điện ảnh cho rằng, trên hành trình hơn 70 năm phát triển, điện ảnh Việt Nam đã để lại nhiều dấu ấn sâu đậm, đặc biệt là trong việc phản ánh chiến tranh dưới lăng kính nhân văn, hòa giải và hướng thiện. Những tác phẩm như Cánh đồng hoang, Hà Nội mùa đông năm 46, Đừng đốt, Ký ức Điện Biên, hay gần đây là Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối đã góp phần làm giàu thêm kho tàng di sản văn hóa dân tộc, đồng thời trở thành cầu nối quan trọng trong hoạt động ngoại giao văn hóa.

Cũng theo ThS Hoàng Dạ Vũ, trong bối cảnh toàn cầu hóa, việc bảo tồn và phát huy những giá trị đó không chỉ giúp Việt Nam khẳng định bản sắc trên trường quốc tế, mà còn tạo ra nền tảng vững chắc cho mối quan hệ hữu nghị, hợp tác với các quốc gia, đặc biệt là Hoa Kỳ. Điện ảnh, với khả năng lay động cảm xúc con người vượt qua mọi ranh giới địa lý và chính trị, sẽ tiếp tục là sứ giả của hòa bình, là tiếng nói nhân văn nối kết quá khứ và hiện tại, ký ức và tương lai.

Hội thảo thu hút sự tham gia của nhiều đại biểu có chuyên môn sâu như đại diện lãnh đạo Cục Điện ảnh, Cục Di sản văn hóa, các đạo diễn, nghệ sĩ nhân dân, nhà sản xuất phim, cùng các giáo sư, tiến sĩ và chuyên gia nghiên cứu điện ảnh. Đây là dịp để cùng chia sẻ góc nhìn đa chiều, từ đó đề xuất giải pháp nhằm phát huy giá trị của di sản điện ảnh trong bối cảnh mới.

Thông qua hội thảo, Viện Phim Việt Nam không chỉ gửi gắm thông điệp gìn giữ ký ức bằng hình ảnh, mà còn đề cao vai trò của điện ảnh như một nhịp cầu gắn kết quá khứ – hiện tại – tương lai, giữa Việt Nam và bạn bè quốc tế, trong đó có nước Mỹ. Một lần nữa, nghệ thuật thứ bảy khẳng định sức mạnh mềm đặc biệt trong công cuộc phát triển văn hóa, hòa giải và hợp tác vì một thế giới hòa bình.

Phạm Sỹ