Giám sát trong kỷ nguyên mới

Hoạt động giám sát đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh quan tâm từ năm 1946. Lúc sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng đã đi giám sát nhiều cuộc ở nhiều nơi, nhất là những địa bàn quan trọng về kinh tế - xã hội.

Giám sát không chỉ là chỉ ra những bất cập trong việc thực hiện chính sách pháp luật, mà còn chỉ ra trách nhiệm, những lỗ hổng trong thực hiện chính sách pháp luật. Từ đó, đưa ra những kiến nghị, giải pháp để kịp thời khắc phục những hạn chế, những quy định lỗi thời, hay việc thực thi pháp luật chưa tốt. Hậu quả của nó khiến người dân, doanh nghiệp không thụ hưởng được những chính sách tốt đẹp, chưa kể những bất cập, kẽ hở, nảy sinh trong quá trình thực thi chính sách cần sớm phải được khắc phục.

Kết quả giám sát của Quốc hội qua đó giúp Chính phủ, các Bộ, ngành, địa phương có cơ sở rà soát, chỉnh lý, hoàn thiện pháp luật. Giám sát để thúc đẩy tiến độ xây dựng, ban hành văn bản quy định chi tiết. Theo nhìn nhận của Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tú: Hoạt động giám sát còn giúp nâng cao trách nhiệm các cơ quan trong quy trình soạn thảo, thẩm định, thẩm tra và ban hành văn bản quy phạm pháp luật, tăng cường tính công khai, minh bạch và phối hợp hiệu quả giữa các cơ quan trong xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật.

Cũng phải nhìn nhận rõ hơn rằng, kết quả giám sát văn bản quy phạm pháp luật hiện nay cũng chính là nguồn “đầu vào” tin cậy cho công tác lập pháp, lập quy, là cơ chế hữu hiệu bảo đảm kỷ luật, kỷ cương, minh bạch, hiệu quả trong tổ chức thi hành pháp luật.

Ngày 6/8, lần đầu tiên, Ủy ban Thường vụ Quốc hội tổ chức Diễn đàn của Quốc hội về hoạt động giám sát. Đây là một sự đổi mới không ngừng hoạt động của Quốc hội nhằm đánh giá về hoạt động giám sát của Quốc hội thời gian qua. Từ đó có các giải pháp, đề xuất, kiến nghị, nâng cao hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội. Nó cũng thể hiện rõ chức năng nhiệm vụ quan trọng của Quốc hội, đúng với tinh thần “đúng vai, thuộc bài” mà lâu nay cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng từng nhiều lần đề cập.

Trong 3 điểm nghẽn lớn nhất hiện nay là thể chế, hạ tầng và nhân lực thì thể chế đang là “điểm nghẽn của điểm nghẽn”. Nếu gỡ được điểm nghẽn này, mọi nguồn lực kiến tạo cho phát triển sẽ được khơi thông. Muốn vậy, rất cần giám sát để nhìn ra các điểm nghẽn đó để kịp thời sửa đổi. Bởi vậy, Tổng Bí thư Tô Lâm đã đặt ra yêu cầu đối với Quốc hội. Đó là, thực hiện tốt hơn nữa chức năng giám sát tối cao và quyết định những vấn đề quan trọng của đất nước. Cần sớm nghiên cứu, xác định rõ phương pháp, hình thức giám sát tối cao của Quốc hội phù hợp với thực tiễn, tránh trùng dẫm với hoạt động của các cơ quan Nhà nước khác, gây lãng phí.

Thời gian gần đây, giám sát của Quốc hội đã tạo sự chuyển biến mạnh mẽ. Không chỉ sau giám sát mà trong khi đoàn giám sát bắt đầu vào cuộc thì phía đối tượng chịu sự giám sát đã có sự “chuyển mình”. Năm 2024, khi Quốc hội đang tiến hành giám sát tối cao việc thực hiện chính sách, pháp luật về quản lý thị trường bất động sản và phát triển nhà ở xã hội từ năm 2015 đến hết năm 2023 thì Chính phủ đã nghiên cứu, có nhiều chính sách để phát triển nhà ở xã hội.

Gần đây nhất, trong tháng 7/2025, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về kết quả giám sát chuyên đề “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về phát triển và sử dụng nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao” giai đoạn 2021-2024. Trong đó, chỉ ra trong bối cảnh bước vào kỷ nguyên mới, yêu cầu về nhân lực cao hơn, đất nước ta đang đứng trước nguy cơ thiếu hụt nhân lực chất lượng cao, nhất là chuyên gia đầu ngành, “tổng công trình sư” trong các lĩnh vực khoa học, công nghệ, lĩnh vực kinh tế mới, nhân lực phục vụ công nghiệp quốc phòng, an ninh và các lĩnh vực quan trọng khác như luật, trí tuệ nhân tạo, bán dẫn, khí tượng thủy văn.

Ngay sau đó, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã chỉ đạo có cơ chế đãi ngộ đặc biệt để thu hút tổng công trình sư, nhân tài khoa học công nghệ. Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng, Bộ Nội vụ đang xây dựng dự thảo Nghị định quy định việc tuyển chọn, sử dụng tổng công trình sư, kiến trúc sư trưởng về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Tại dự thảo này, Bộ Nội vụ đề xuất: Tổng công trình sư được hưởng lương chuyên gia cao cấp bậc 3, tương đương chức danh bộ trưởng, kèm cơ chế hợp đồng, thưởng và miễn thuế thu nhập.

Nói vậy để thấy, giám sát không chỉ nêu ra các hạn chế, bất cập nhằm “bịt lỗ hổng” mà trong bối cảnh hiện nay, giám sát còn kiến tạo cho phát triển. Thể hiện tinh thần Quốc hội luôn đồng hành cùng Chính phủ để “vướng đâu gỡ đó”, “tắc đâu thông đó”, kịp thời tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc, tất cả phục vụ cho sự phát triển của đất nước, đồng hành cùng người dân, doanh nghiệp.

Trong bối cảnh hiện nay, khi yêu cầu quản lý nhà nước trong thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp đang đặt ra những vấn đề mới. Điều đó đặt ra yêu cầu giám sát của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội phải đi vào thực chất hơn nữa. Xã hội vận động không ngừng, và kinh tế - xã hội chuyển biến liên tục đòi hỏi các luật, nghị định, thông tư phải được điều chỉnh kịp thời cho phù hợp tình hình thực tiễn. Vì thế, theo chỉ đạo của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn: Tới đây, cần chú trọng giám sát thường xuyên và giám sát đột xuất để kịp thời phát hiện và tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc.

Cũng xin nói thêm rằng, chiều 5/8, tại phiên họp chuyên đề của Ban Chỉ đạo Trung ương về hoàn thiện thể chế, pháp luật, Tổng Bí thư Tô Lâm, Trưởng ban Chỉ đạo đã đề nghị, Đảng ủy Quốc hội, Đảng ủy Chính phủ chỉ đạo bổ sung 25/47 luật vào Chương trình lập pháp năm 2025 của Quốc hội, thông qua tại Kỳ họp thứ 10 Quốc hội khóa XV để giải quyết ngay những vấn đề vướng mắc liên quan đến luật.

Quan trọng hơn hết, Tổng Bí thư chỉ đạo, Đảng ủy Chính phủ chỉ đạo Đảng ủy Bộ Tài chính tiếp tục nghiên cứu, đề xuất giải pháp cụ thể, nhất là việc khẩn trương sửa đổi, bổ sung, ban hành mới các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan để hoàn thiện khung pháp lý đồng bộ, khả thi, sát thực tế, phù hợp với quy luật thị trường, đồng thời bảo đảm vai trò dẫn dắt, định hướng, giám sát, kiến tạo của Nhà nước trong huy động hiệu quả mọi nguồn lực, tạo động lực đột phá, phục vụ mục tiêu tăng trưởng kinh tế 2 con số giai đoạn 2026 - 2030.

Từ những bất cập qua giám sát để sửa đổi, bổ sung hoàn thiện và ban hành mới mới góp phần tạo khung pháp lý để kiến tạo cho phát triển, tăng trưởng 2 con số để đất nước tự tin vững bước bước vào kỷ nguyên mới-kỷ nguyên thứ 3, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam.

Việt Thắng