Dịch virus Chikungunya lan rộng tại nhiều quốc gia: Hơn 240.000 ca mắc, 90 người tử vong

Diễn biến dịch bệnh đang đặt ra cảnh báo y tế toàn cầu trong bối cảnh biến đổi khí hậu và các yếu tố môi trường tạo điều kiện thuận lợi cho muỗi truyền bệnh sinh sôi và lan rộng.

Chikungunya là một bệnh truyền nhiễm do virus cùng tên gây ra, lây qua vết đốt của muỗi vằn Aedes – cũng là loài trung gian truyền các bệnh nguy hiểm như sốt xuất huyết, sốt vàng da và Zika. Tên gọi “chikungunya” có nguồn gốc từ ngôn ngữ Kimakonde (Tanzania), mang ý nghĩa “cong người lại” – mô tả triệu chứng đặc trưng là đau khớp nghiêm trọng khiến người bệnh khó vận động.

Thông thường, bệnh nhân có thể hồi phục sau khoảng 1 tuần. Tuy nhiên, các cơn đau khớp có thể kéo dài hàng tháng, thậm chí nhiều năm sau khi khỏi bệnh. Hiện chưa có thuốc điều trị đặc hiệu hay vaccine phổ biến, dù tỷ lệ tử vong vẫn ở mức thấp. Các nhóm nguy cơ cao bao gồm trẻ nhỏ, người cao tuổi và người có bệnh nền.

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), đợt bùng phát năm nay có khởi điểm từ đầu năm và đang lan rộng khắp các khu vực nhiệt đới. Một trong những điểm nóng dịch bệnh nghiêm trọng nhất là La Réunion – hòn đảo thuộc Pháp tại Ấn Độ Dương, nơi ghi nhận hơn 54.000 ca mắc và 12 ca tử vong tính đến giữa tháng 7, mức cao nhất kể từ đại dịch năm 2006.

Ngoài ra, virus đã lan sang nhiều quốc gia châu Phi như Madagascar, Somalia và Kenya – những nơi có thời tiết ẩm ướt và hệ thống kiểm soát muỗi chưa hiệu quả. Tại Ấn Độ, đặc biệt là thành phố Mumbai, dịch đang bùng phát mạnh trong tháng 7 với số ca gia tăng liên tục. Hệ thống y tế tại đây đang chịu áp lực lớn, đặc biệt trong bối cảnh dân cư đông đúc và điều kiện vệ sinh chưa đồng đều.

Tại Trung Quốc, thành phố Phật Sơn (tỉnh Quảng Đông) đang trải qua đợt bùng phát lớn nhất kể từ năm 2008, với khoảng 7.000 ca nhiễm được ghi nhận. Trường hợp đầu tiên được xác định là ca bệnh “nhập khẩu” không rõ nguồn gốc, cho thấy tính chất phức tạp của đợt dịch. Hồng Kông cũng đã ghi nhận ca bệnh trở lại sau 6 năm – một bé trai 12 tuổi trở về từ Phật Sơn. Chính quyền đặc khu đã triển khai các biện pháp khẩn cấp như dùng drone kiểm tra điểm nước đọng và thả muỗi “Sterile” có khả năng ngăn chặn muỗi sinh sản.

Tại Singapore, Cơ quan Quản lý Bệnh truyền nhiễm (CDA) cho biết Singapore có nguy cơ lây truyền virus chikungunya trong bối cảnh số ca nhiễm tại nước này đang gia tăng. CDA cho biết sự hiện diện của muỗi Aedes, cũng như các du khách mang virus chikungunya, là những yếu tố tạo ra nguy cơ lây lan dịch bệnh này. Theo thống kê tuần của CDA về bệnh truyền nhiễm, tổng cộng đã phát hiện 17 ca nhiễm virus chikungunya từ đầu năm, tính đến ngày 2/8. Con số này gấp hơn hai lần so với 8 ca được báo cáo trong cùng kỳ năm ngoái và cao hơn con số 15 ca được phát hiện trong cả năm 2024. CDA cho biết trong số 16 trường hợp nhiễm virus chikungunya được báo cáo tính đến cuối tháng 7/2025, có 13 người gần đây đã đi du lịch đến các khu vực bị ảnh hưởng ở nước ngoài. 3 trường hợp nhiễm bệnh trong nước còn lại mang tính chất riêng lẻ.

CDA cho biết họ sẽ xem xét nhu cầu bổ sung các biện pháp y tế nếu có thông tin mới cho thấy nguy cơ đối với sức khỏe cộng đồng gia tăng. Hiện tại, có khoảng 72.000 bẫy Gravitrap được lắp đặt khắp các khu nhà ở tại Singapore, được sử dụng để chống muỗi Aedes. Người dân được khuyến cáo sử dụng thuốc chống muỗi, đặc biệt là vào lúc bình minh và hoàng hôn, và đảm bảo nơi làm việc hoặc nhà ở không có muỗi Aedes sinh sản.

Trước đây, có hai thời điểm Singapore bùng phát dịch bệnh này nghiêm trọng. Theo Trung tâm Quốc gia về bệnh truyền nhiễm ở Singapore, nước này đã ghi nhận 718 trường hợp nhiễm virus chikungunya năm 2008. Năm 2013, số ca nhiễm lại tăng vọt, lên tới 1.059 ca so với 22 ca trong năm 2012.

Châu Âu và châu Mỹ hiện cũng ghi nhận nhiều ca bệnh nhập khẩu, trong đó Pháp có hơn 800 ca kể từ đầu tháng 5. Ở châu Mỹ, Brazil đang là quốc gia có số ca chikungunya cao nhất thế giới với hơn 185.000 ca tính đến giữa tháng 7, tiếp theo là Bolivia, Argentina và Peru.

Trước diễn biến phức tạp, nhiều quốc gia đã áp dụng các biện pháp khẩn cấp như phun thuốc diệt muỗi, tăng cường giám sát y tế, cách ly ca bệnh và nâng cao ý thức cộng đồng về việc loại bỏ nơi muỗi sinh sản. Giới chuyên môn khuyến cáo người dân nên mặc quần áo dài tay, sử dụng màn chống muỗi và thuốc xua muỗi, đồng thời loại bỏ hoàn toàn nước đọng quanh nhà.

Hiện chưa có phương pháp đặc hiệu. Việc chữa trị chủ yếu nhằm giảm nhẹ triệu chứng như đau, sốt và mất nước. Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ (CDC) lưu ý không nên sử dụng thuốc kháng viêm không steroid (NSAIDs) nếu chưa loại trừ sốt xuất huyết, do nguy cơ làm tăng xuất huyết nội tạng. Trong khi đó, WHO cảnh báo rằng biến đổi khí hậu tiếp tục là yếu tố thúc đẩy các đợt dịch tương lai, đặc biệt tại các khu vực có khí hậu nhiệt đới và bán nhiệt đới.

M.K