Chuyển đổi vì sản phẩm Việt bền vững: Bài 1: Cú hích tiêu dùng định hình thị trường mới
Chuyển đổi xanh giờ đây không chỉ là lựa chọn mang tính đạo đức kinh doanh, mà đã trở thành điều kiện sống còn trong một thế giới gắn liền với trách nhiệm bảo vệ môi trường. Doanh nghiệp Việt Nam, nếu không muốn bị bỏ lại phía sau, phải bắt tay hành động ngay từ hôm nay. Hành trình này không hề dễ dàng, nhưng với sự đồng hành của Nhà nước, sự chủ động từ phía doanh nghiệp và sự hưởng ứng của người tiêu dùng, mục tiêu phát triển bền vững sẽ không còn là chuyện quá xa vời.
Việc xanh hóa sản phẩm Việt không chỉ vì chiến lược xuất khẩu mà đang trở thành lợi thế cạnh tranh ngay tại thị trường nội địa. Cú hích định hình thị trường xanh chính là, hiện có đến gần 70% người tiêu dùng sẵn sàng chi trả cao hơn cho sản phẩm xanh, thân thiện môi trường…
Người Việt ưu tiên sản phẩm xanh
Kết quả khảo sát gần đây từ Trung tâm Nghiên cứu kinh doanh và hỗ trợ doanh nghiệp (BSA) cho thấy, sự thay đổi rõ nét hành vi mua sắm tại Việt Nam. Ông Võ Minh Quân – đại diện BSA cho biết, có tới 67% người tiêu dùng ưu tiên sản phẩm đạt nhãn xanh và 50% chọn hàng làm từ nguyên liệu tái chế. Điều đáng chú ý, hơn một nửa số người tham gia khảo sát xem hành vi tiêu dùng xanh như một cách thể hiện trách nhiệm xã hội. Những yếu tố như độ an toàn, chất lượng, nguồn gốc thân thiện môi trường thậm chí còn vượt lên trên cả giá bán hay chương trình khuyến mãi trong quyết định mua hàng. Một khảo sát của Deloitte cũng phản ánh sự chuyển dịch này với khoảng 50% người tiêu dùng quan tâm đến rác thải, kinh tế tuần hoàn và sản phẩm thân thiện với môi trường. Cụ thể, 68% sẵn sàng giảm dùng nhựa và 75% chấp nhận dùng đồ tái chế là minh chứng cho sự dịch chuyển đáng kể về thái độ.
Theo bà Hồ Thị Quyên - Phó Giám đốc Trung tâm Xúc tiến Thương mại và Đầu tư TPHCM, với quy mô dân số hơn 100 triệu người, trong đó khoảng 70% đang trong độ tuổi lao động, thị trường nội địa Việt Nam mở ra cơ hội rất lớn cho các doanh nghiệp Việt, đặc biệt trong ngành thực phẩm và hàng tiêu dùng. Người tiêu dùng không chỉ quan tâm đến giá cả, mà còn đặt niềm tin vào chất lượng, nguồn gốc xuất xứ rõ ràng, sự minh bạch thông tin và tính bền vững của sản phẩm.
“Trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt, việc làm đúng ngay từ khâu lựa chọn nguyên liệu sạch, áp dụng quy trình sản xuất chuẩn mực, cho đến sử dụng bao bì sáng tạo và thân thiện với môi trường chính là chìa khóa để sản phẩm Việt khẳng định vị thế và chinh phục lòng tin thị trường”, bà Quyên nhấn mạnh. Theo Tổng cục Thống kê và Bộ Công Thương, tốc độ tăng trưởng trung bình của các dòng sản phẩm xanh tại Việt Nam đạt trên 15%/năm kể từ năm 2021. Điều đó cho thấy xu hướng tiêu dùng xanh đang không còn là khái niệm mơ hồ mà dần định hình hành vi mua sắm của người dân, nhất là trong bối cảnh hậu Covid-19 và áp lực từ khủng hoảng môi trường toàn cầu.
Trong bối cảnh hiện nay, việc xanh hóa sản phẩm không chỉ còn là chiến lược xuất khẩu mà đang trở thành lợi thế cạnh tranh ngay tại thị trường nội địa. Thương hiệu nào chứng minh được cam kết môi trường một cách thuyết phục qua thiết kế, chất liệu, quy trình sản xuất sẽ chiếm được niềm tin và lòng trung thành của nhóm người tiêu dùng thế hệ mới: quan tâm đến sức khỏe, công bằng xã hội, môi trường...
Sản xuất xanh dẫn dắt mua sắm bền vững
Xu hướng tiêu chuẩn xanh được củng cố bởi thực tế ở các thị trường tiêu dùng. Bà Vũ Kim Hạnh – Chủ tịch Hội Doanh nghiệp Hàng Việt Nam chất lượng cao (DN HVNCLC) kể lại kinh nghiệm khi mang sản phẩm Việt sang hội chợ thực phẩm tại Thái Lan. “Khi đem hàng Việt đi chào hàng ở các nước, lúc nào người tiêu dùng cũng hỏi, sản phẩm có chứng nhận môi trường không? Nếu không có, họ lập tức quay đi” - bà Hạnh chia sẻ. Cũng theo bà Hạnh, các báo cáo quốc tế gần đây đều nhấn mạnh hai mối quan tâm hàng đầu của người tiêu dùng toàn cầu là sức khỏe cá nhân và sức khỏe hành tinh. Việc chuyển từ đạm động vật sang đạm thực vật, hay sử dụng vật liệu tái chế, là những biểu hiện của thói quen bền vững.
Faslink – một DN hoạt động trong ngành thời trang chọn con đường đi ngược với thói quen tiêu dùng thông thường. Nghĩa là không khuyến khích khách hàng mua nhiều. Bà Nguyễn Bích Diền - Phó Tổng Giám đốc Công ty Faslink chia sẻ: “Chúng tôi hướng khách hàng đến việc mua ít hơn, nhưng chọn sản phẩm có chất lượng, độ bền cao, thiết kế tối giản để dùng dài lâu và dễ tái chế”. Triết lý này xuất phát từ nhận thức sâu sắc về tác động môi trường của ngành dệt may. Với các sản phẩm làm từ sợi lá dứa hay vật liệu tái chế, Faslink kỳ vọng thay đổi thói quen “mua nhiều, dùng nhanh” bằng tư duy tiêu dùng có trách nhiệm. Tuy nhiên, bà Diền cũng thừa nhận, giá thành của sản phẩm xanh trong giai đoạn hiện tại vẫn cao. Nguyên nhân nằm ở khâu nghiên cứu và phát triển công nghệ vật liệu, cũng như quy mô sản xuất chưa đủ lớn để tối ưu chi phí. “Chúng tôi chấp nhận đi từng bước để tạo thị trường và lan tỏa giá trị, thay vì chạy theo giá rẻ,” bà Nguyễn Bích Dền nói.
Ông Võ Văn Luật – Quản lý Chi nhánh miền Nam của Fuwa Biotech cho biết, DN sản xuất các sản phẩm tẩy rửa từ enzyme sinh học chiết xuất từ vỏ dứa là một sáng kiến tiêu biểu cho kinh tế tuần hoàn. Dù sản phẩm có chất lượng, an toàn và thân thiện môi trường, nhưng vẫn gặp trở ngại lớn ở giá cả và thói quen tiêu dùng truyền thống. Ông Luật kỳ vọng có thêm nhiều diễn đàn kết nối, các buổi chia sẻ để cộng đồng hiểu rõ giá trị thực sự của sản phẩm xanh từ lợi ích cho sức khỏe cá nhân đến bảo vệ môi trường chung.
“Muốn người tiêu dùng chọn sản phẩm xanh, DN không thể chỉ bán sản phẩm mà còn phải kể được câu chuyện xanh của mình”, ông Võ Văn Luật nói. Bàn về điều kiện phát triển xanh, ông Nguyễn Văn Được – Chủ tịch UBND TPHCM nhấn mạnh: “Nhận thức của người dân phải là nền tảng cho quá trình chuyển đổi xanh. Bởi lẽ, chuyển đổi xanh phải bắt đầu từ những công dân, những cộng đồng dân cư với thói quen tiêu dùng bền vững, lối sống thân thiện với môi trường”.
Hỗ trợ từ nhà bán lẻ
Một thị trường tiêu dùng xanh không chỉ mang lại lợi nhuận, còn minh chứng cho năng lực nội tại và bản lĩnh hội nhập của sản phẩm Việt Nam. Khi lựa chọn tiêu dùng xanh trở thành lựa chọn đúng đắn và dễ dàng thì xanh sẽ không còn là xu hướng mà là lối sống mới.
Trong hành trình phát triển bền vững, doanh nghiệp cần hơn cả là sự đồng hành của người tiêu dùng thông thái và sự hỗ trợ từ các nhà phân phối chiến lược. Minh chứng rõ nét là chiến dịch “Tiêu dùng xanh” do Saigon Co.op triển khai suốt hơn một thập kỷ qua. Vào tháng 6 hàng năm – thời điểm cao trào của chiến dịch doanh số các sản phẩm thân thiện môi trường tăng mạnh 50-60% tại hơn 800 điểm bán trên toàn hệ thống. Không chỉ tạo sức bật doanh số, chiến dịch còn lan tỏa mạnh mẽ đến cộng đồng, từ hơn 1 triệu lượt tham gia năm 2010 đến trên 7 triệu lượt vào năm 2024. Điều này cho thấy khi được khuyến khích đúng cách, người tiêu dùng hoàn toàn có thể hành động mạnh mẽ vì môi trường.
Ông Nguyễn Ngọc Thắng – Phó Tổng Giám đốc Saigon Co.op cho rằng: “Mấy chục năm qua, hệ thống siêu thị luôn là điểm đến quen thuộc của người tiêu dùng về sản phẩm chất lượng, nay lại có thêm phần xanh hóa. Ngoài các tiêu chí chung, DN sản xuất phải hướng đến bảo vệ môi trường, bảo vệ người tiêu dùng. DN Việt đang có sự chuyển mình rất lớn về vấn đề này”.
Tương tự, bà Nguyễn Thị Ngọc Huệ - Giám đốc Cấp cao khối chiến lược nguồn nhân lực, thương hiệu và nhà cung cấp cũng khẳng định: “Người tiêu dùng Việt Nam ngày càng lựa chọn các sản phẩm xanh trong giỏ hàng nhiều hơn và chấp nhận chi trả sản phẩm có giá cao hơn một chút”. Theo bà Huệ, Aeon Việt Nam cam kết chung tay vì mục tiêu phát triển bền vững. Với mục tiêu trên, từ năm 2014, nhà bán lẻ này triển khai 100% túi ni lông thân thiện môi trường tại các trung tâm bách hóa tổng hợp và siêu thị của hệ. Ngoài ra, từ năm 2019, ngừng kinh doanh các sản phẩm nhựa dùng một lần, bao gồm các sản phẩm như ống hút nhựa, ly, tô, đĩa nhựa, ... thay vào đó là giới thiệu các sản phẩm với công năng tương tự nhưng làm từ vật liệu thân thiện với môi trường như giấy, bột gạo, bột bắp, bã mía,… Bên cạnh những kế hoạch hỗ trợ phát triển sản phẩm xanh trên thị trường từ các nhà cung cấp. Rất nhiều đơn vị đã có các chương trình như: Chiến dịch tiêu dùng xanh, Ngày hội tiêu dùng xanh, Phiên chợ xanh tử tế,... Trong đó, Phiên chợ xanh tử tế diễn ra liên tục và trở thành điểm đến hấp dẫn của người dân với những sản phẩm xanh hóa, sản phẩm tiêu biểu, sản phẩm đặc sản vùng miền,...
Bà Vũ Kim Hạnh – Chủ tịch Hội DN HVNCLC
Chuyển đổi xanh không còn là lựa chọn, mà là con đường bắt buộc để doanh nghiệp phát triển bền vững trong bối cảnh biến đổi khí hậu và khủng hoảng tài nguyên ngày càng nghiêm trọng. Các mô hình tuần hoàn, sản phẩm tái chế, giải pháp xanh sẽ không chỉ nằm trên giấy, đang dần dần bước vào cuộc sống thường nhật. Từng cá nhân, từng doanh nghiệp đều có thể đóng góp vào hành trình xanh hóa Việt Nam.
(Còn nữa)