Mùa này nhãn có ngọt thơm

Được mùa, rớt giá

Bước vào vườn nhãn rộng gần 2 héc ta ở dưới chân đê sông Hồng, thuộc thôn Nễ Châu, xã Tân Hưng, chúng tôi thấy chủ vườn Bùi Văn Nghị đang ngồi một mình trong nhà, trầm ngâm nhìn ra vườn nhãn trĩu quả. Hỏi chuyện thu hoạch nhãn, ông Nghị tỏ ý không vui, vì như lời ông: “Vắng vẻ thế này, có ai mua đâu?”. Ông cho hay, trước đây, vào mùa thu hoạch, vườn nhà ông nườm nượp thương lái vào ra, năm nay ông chưa bán được 1kg nào. Nguyên nhân, theo lão nông có hơn 40 năm trồng nhãn, cây nhãn giờ phát triển ở khắp nơi, nhất là ở các tỉnh miền núi phía Bắc, thơm ngon không kém, thị trường do vậy bị bão hòa. “Mới đầu mùa mà các cơ sở thu mua làm long nhãn chỉ trả 6 - 7 nghìn đồng/kg; nhãn ngon, làm quà cũng không quá 15 nghìn đồng/kg” - ông Nghị than thở.

Cách vườn nhà ông Nghị về phía nam không xa, gia đình bà Hoàng Thị Thạo ở thôn Lê Lợi, xã Tân Hưng có gần trăm gốc nhãn. Giữa tháng 8, đang mùa thu hoạch nhưng bà Thạo vẫn dọn bàn ra gầm cầu Hưng Hà ngồi bán nước. “Từ đầu vụ đến hôm qua tôi mới có khách ở Hải Phòng gọi điện đặt mua 150kg nhãn. Tôi hái, gửi đi rồi. Mấy bữa trước, hàng xóm bán được 30 - 35 nghìn đồng/kg. Hôm qua tôi bán giá chỉ còn một nửa, 15 nghìn đồng/kg. Trừ công thuê hái mấy trăm nghìn, tôi thu chưa được 2 triệu đồng. Vắng khách, chẳng có việc gì làm nên tranh thủ ra gầm cầu bán nước giải khát, được đồng nào hay đồng ấy”- bà Thạo lý giải. Theo bà Thạo, nếu chỉ có khách mua ăn tươi thì số lượng bán được chẳng đáng bao nhiêu. Người trồng nhãn ở Hưng Yên phải trông chờ, phụ thuộc vào các cơ sở chế biến long nhãn thu mua số lượng lớn, chính vì vậy giá cả khá bấp bênh. “Những năm trước, tầm này, gầm cầu kín ô tô, xe máy thùng xốp từ các tỉnh về thu mua nhãn, mùa nhãn năm nay vắng tanh đến lạ”- bà Thạo nói.

Tìm hiểu tại các hợp tác xã (HTX), nhà vườn trồng nhãn quy mô lớn, thông tin chúng tôi nhận được cũng không mấy tích cực. Sau nhiều năm theo đuổi các giống nhãn đại trà, từ năm 2022, ông Bùi Xuân Tám, thôn Nễ Châu, xã Tân Hưng chọn hướng đi vào “thị trường ngách”, bằng cách tập trung phục hồi giống nhãn cùi cổ chất lượng cao, hướng đến nhóm khách hàng mua làm quà tặng, quà biếu. Mùa nhãn năm nay, nhà vườn của ông Tám có 250 gốc nhãn loại này, chỉ khoảng 2 tuần nữa sẽ bước vào cao điểm thu hoạch. Ông Tám chia sẻ: “Năm 2024, mỗi 1kg nhãn cùi cổ ông bán giá 120 nghìn đồng. Năm nay khắp nơi được mùa, giá nhãn các loại đều giảm nhanh, tôi chỉ mong bán được 90 nghìn đồng/kg là mừng rồi”.

Đến HTX cây ăn quả đặc sản Quyết Thắng, xã Tân Hưng, nằm ngoài đê sông Hồng, chúng tôi gặp Giám đốc HTX Trần Văn Mý đang rảnh rỗi ngồi uống trà. “Những năm trước, từ đầu tháng 8, ô tô, xe máy đỗ kín trong sân, ngoài ngõ, tôi ghi chép sản lượng xuất bán mỏi tay. Năm nay vắng vẻ quá”- ông Mý phân trần. HTX Quyết Thắng (17 thành viên) là một trong những HTX ở tỉnh Hưng Yên tiên phong thực hiện sản xuất nhãn theo quy trình VietGap và đã được cấp mã vùng trồng phục vụ xuất khẩu. Hiện HTX liên kết với gần 200 hộ trồng nhãn theo quy trình trên, với diện tích hơn 30 ha.

Theo ông Mý, năm nay thời tiết thuận lợi, cả nước cùng được mùa nhãn nên tại Hưng Yên hoạt động thu mua trầm lắng hẳn. Mặc dù đã được cấp mã vùng trồng, từng có sản phẩm xuất khẩu nhưng vì nhiều lý do, lượng nhãn xuất khẩu mới chỉ mang tính “tượng trưng”, không thường xuyên nên HTX Quyết Thắng không hy vọng tiêu thụ được nhiều sản phẩm bằng con đường này. “Chúng tôi vẫn phải trông chờ chính vào thị trường trong nước, trọng tâm là cung cấp cho các cơ sở chế biến long nhãn. Nhưng năm nay thì không có nhiều hy vọng được giá, vì khắp nơi cùng được mùa” - ông Mý nhìn nhận.

Tìm hướng đi mới

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Hưng Yên, năm 2025 toàn tỉnh có khoảng 5.000 ha nhãn. Thời tiết năm nay cơ bản thuận lợi nên tỷ lệ nhãn ra hoa, đậu quả ước đạt trên 95% diện tích. Dự kiến sản lượng cả năm đạt 50 nghìn tấn quả, tăng từ 20 - 25% so với năm trước. Theo ông Nguyễn Văn Tráng - Phó Giám đốc Sở này, những năm qua sản phẩm nhãn của tỉnh phải cạnh tranh đầu ra với nhiều vùng nhãn khác trên cả nước, nhất là với tỉnh Sơn La - thủ phủ cây ăn quả ở miền núi phía Bắc hiện nay. Để hóa giải tình trạng “được mùa mất giá”, tỉnh định hướng phát triển thành vùng nhãn đặc sản; tập trung vào những giống nhãn chất lượng, giá trị kinh tế cao như cùi cổ, đường phèn; chuyển đổi dần từ canh tác theo quy trình VietGap sang phương pháp hữu cơ; cơ cấu lại mùa vụ theo hướng “rải vụ”, không dồn vào một vụ để có thể cung cấp sản phẩm quanh năm. Tỉnh đặt trọng tâm vào thị trường trong nước, hướng đến nhóm khách hàng trung lưu, mua nhãn đặc sản làm quà biếu, quà tặng; tiêu thụ trong các siêu thị; đẩy mạnh hoạt động quảng bá sản phẩm trên các nền tảng mạng xã hội, giao dịch qua các kênh thương mại điện tử.

Đi theo hướng này, hiện nay các giống nhãn chất lượng cao như đường phèn, cùi cổ được nhiều hộ nông dân, nhà vườn, HTX trong tỉnh khôi phục, đưa vào trồng. Phương pháp sản xuất hữu cơ cũng đang được bà con nhân rộng, từ bỏ việc sử dụng thuốc hóa chất, chỉ dùng chế phẩm từ gừng, tỏi, ớt pha với nano bạc để phun bảo vệ thực vật; phân bón là ngô, đậu, cá… được ngâm, ủ vi sinh. “Làm theo phương pháp này tốn nhiều công sức hơn. Song, ngành Nông nghiệp và bà con nông nông dân trong tỉnh đều nhận thức được, chỉ có chuyển đổi như vậy mới đưa quả nhãn của mình thực sự thành đặc sản, đáp ứng các yêu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng và có thể thích ứng, đủ sức cạnh tranh trên thị trường” - ông Tráng nhìn nhận.

Cùng với thị trường trong nước, tỉnh xác định xuất khẩu nhãn là hướng đi quan trọng. Đến nay tỉnh đã cấp mã số cho hàng chục vùng trồng, với tổng số 218 ha diện tích để phục vụ xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc, Úc, Mỹ, Nhật Bản. Tuy nhiên, theo ông Tráng, hướng đi này hiện chưa thực sự thuận lợi, hiệu quả. “Đến nay ở tỉnh chưa có doanh nghiệp xuất khẩu hoa quả. Việc xuất khẩu phụ thuộc vào các doanh nghiệp ở phía nam, đến nay cũng chỉ có một số doanh nghiệp đặt cơ sở 2 tại tỉnh Hải Dương cũ, liền kề. Đây là một hạn chế, bất lợi của tỉnh. Trên thực tế, số lượng sản phẩm nhãn các doanh nghiệp xuất khẩu thu mua ở miền Bắc nói chung, ở Hưng Yên nói riêng những năm trước cũng không nhiều” - ông Tráng thông tin.

Mặt khác, cũng theo ông Tráng, để xuất khẩu được, sản phẩm phải đáp ứng rất nhiều quy định ngặt nghèo; chi phí sản xuất cao hơn. Nhưng giá thành các doanh nghiệp thu mua không cao hơn giá bán trong nước nên các hộ nông dân, nhà vườn, HTX ở tỉnh vẫn chưa mặn mà. Ông Tráng dẫn chứng: “Như năm 2024, có thời điểm giá bán trong nước neo ở mức 16 nghìn đồng/kg nhưng doanh nghiệp xuất khẩu chỉ thu mua với giá 14 nghìn đồng/kg”. Chính vì vậy, ở thời điểm hiện tại, tỉnh Hưng Yên vẫn đẩy mạnh tiêu thụ sản phẩm ở thị trường trong nước, xem đây là thị trường trọng điểm.

TRẦN DUY HƯNG