Giải bài toán ô nhiễm từ rác thải nhựa

Một giải pháp hai mục tiêu

Theo Cục Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), trung bình mỗi năm người Việt Nam thải ra khoảng 1,8 triệu tấn rác nhựa, trong đó phần lớn là túi nilon. Mỗi hộ gia đình tiêu thụ khoảng 1kg túi nilon/tháng và hơn 80% số túi này bị vứt bỏ ngay sau khi sử dụng một lần. Khối lượng chất thải nhựa và túi nilon này chiếm khoảng 8 - 12% tổng lượng rác thải rắn sinh hoạt tại Việt Nam. Tuy nhiên, chỉ khoảng 11 - 12% trong số đó được thu gom và tái chế, phần còn lại chủ yếu bị chôn lấp, đốt hoặc thải trực tiếp ra môi trường ảnh hưởng lớn rất lớn đến môi trường.

Trong khi đó, theo giới chuyên gia, mỗi năm ngành sản xuất xi măng với hơn 80 lò nung clinker cần tiêu thụ khoảng 10 triệu tấn than. Thực trạng này đang gây áp lực lớn lên nguồn tài nguyên và phát thải khí nhà kính. Do vậy, việc sử dụng rác thải nhựa làm nhiên liệu đốt đầu vào cho nhà máy xi măng đang được cho là hiệu quả, khi mà cùng lúc thực hiện 2 mục tiêu, giảm lượng than tiêu thụ và giảm rác thải nhựa.

Về vấn đề này, ông Hoàng Thành Vĩnh, chuyên gia phụ trách kinh tế tuần hoàn của Chương trình Phát triển của Liên hợp quốc (UNDP) thông tin, để làm clinker, làm xi măng, cần phải sử dụng than để đốt lò. Vậy thay vì đưa than, người ta đưa chất thải nhựa không tái chế vào làm nhiên liệu. Ví dụ, bình thường phải dùng 1.000 tấn than để đốt lò thì nhà máy chỉ dùng 700 tấn than còn lại là 300 tấn rác thải nhựa.

Ông Vĩnh cho biết thêm, hiện giải pháp này đang được UNDP thí điểm tập trung với loại chất thải nhựa không thể tái chế ở các làng nghề với khoảng 200 tấn.

Nhận diện những khó khăn

Đầu tháng 8/2025, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã ban hành tiêu chuẩn kỹ thuật quốc gia mới về đồng xử lý chất thải trong lò xi măng, trong đó có rác thải nhựa. Theo PGS.TS Lương Đức Long - Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Xi măng Việt Nam, hiện điểm nghẽn lớn nhất là chuỗi cung ứng nguồn rác thải nhựa không ổn định và không đồng nhất. Theo đó, rác thải nhựa phải được phân loại và tiền xử lý để đáp ứng yêu cầu kỹ thuật của lò nung, trong khi nhiều nơi còn thiếu đơn vị chuyên trách khâu này. Ngoài ra, cơ chế chi trả chi phí xử lý rác khi đưa vào quá trình sản xuất xi măng vẫn chưa rõ ràng, khiến doanh nghiệp (DN) chưa mạnh dạn đầu tư thiết bị, dây chuyền tiền xử lý.

Theo ông Hoàng Thành Vĩnh, hiện nhà máy xi măng còn phải bỏ tiền ra để mua chất thải công nghiệp. Trong khi đó đối với rác thải hiện nay, sự hỗn tạp của rác mang đến nhiều khó khăn cho các nhà máy xi măng. Các nhà máy xi măng phải tốn công để sơ chế và tiền xử lý trước khi đưa vào lò nung, dẫn đến chi phí bị nâng cao. Chính vì điều này mà hiện nay, phần lớn nhà máy xi măng nhắm đến dòng rác thải công nghiệp.

Theo giới chuyên gia kinh tế, ngành xi măng của Việt Nam đang sản xuất 100 triệu tấn xi măng mỗi năm và sử dụng khoảng 10 triệu tấn than, điều này đồng nghĩa với khoản chi phí cho nhiên liệu khá lớn. Chính vì vậy, giải pháp sử dụng rác thải nhựa không tái chế làm nhiên liệu đốt được kỳ vọng có thể áp dụng rộng rãi nhằm giải quyết cả bài toán kinh tế cho DN, cũng như vấn đề rác thải cho làng nghề. Lớn hơn là giải quyết bài toán khí hậu Việt Nam và nhiều quốc gia cùng cam kết.

MINH QUÂN