Đồng bộ giải pháp nâng cao hiệu quả dân số và phát triển
Quyết định số 1745 ngày 15/8/2025 của Thủ tướng Chính phủ về thực hiện Kết luận số 149 của Bộ Chính trị đã đề ra 5 nhóm giải pháp trọng tâm nhằm chuyển mạnh từ kế hoạch hóa gia đình sang dân số và phát triển toàn diện.
Từ kế hoạch hóa gia đình đến nhiệm vụ chiến lược
Trong nhiều thập kỷ, chính sách dân số Việt Nam tập trung vào kế hoạch hóa gia đình và kiểm soát quy mô nhằm phù hợp với điều kiện kinh tế – xã hội. Tuy nhiên, hiện nay, dân số Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức như: mức sinh chênh lệch giữa các vùng, già hóa dân số nhanh, mất cân bằng giới tính khi sinh và yêu cầu nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trong bối cảnh hội nhập. Trước tình hình đó, cần chuyển trọng tâm từ “dân số - kế hoạch hóa gia đình” sang “dân số và phát triển”, coi dân số là yếu tố then chốt trong chiến lược phát triển quốc gia.
.jpg)
Kết luận số 149 ngày 10/4/2025 của Bộ Chính trị và Kế hoạch thực hiện vừa được Thủ tướng Chính phủ ban hành đã khẳng định rõ: Công tác dân số là nhiệm vụ chiến lược, vừa cấp thiết, vừa lâu dài, gắn chặt với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Không chỉ dừng ở việc điều chỉnh mức sinh, chính sách dân số hiện nay còn bao trùm cả những yếu tố then chốt như cơ cấu dân số vàng, chất lượng dân số, chăm sóc sức khỏe người cao tuổi, thích ứng với già hóa, kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh, quản lý di cư, lồng ghép dân số trong phát triển kinh tế - xã hội của từng địa phương và cả nước.
Các chuyên gia y tế và dân số đều chung nhận định rằng công tác dân số hiện nay có tác động đa chiều tới sự phát triển bền vững. PGS.TS Nguyễn Đức Vinh - Viện trưởng Viện Xã hội học (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam) cho rằng: “Dân số là chất lượng nguồn nhân lực, là sức khỏe và trí tuệ của cả một thế hệ. Nếu không kịp thời thay đổi cách tiếp cận, chúng ta sẽ phải trả giá bằng sự tụt hậu trong năng lực cạnh tranh quốc gia.”
Trong khi đó, GS.TS Nguyễn Đình Cử - chuyên gia về dân số phân tích: “Điểm mấu chốt hiện nay là gắn dân số với phát triển. Chính sách dân số không thể tách rời các lĩnh vực giáo dục, lao động, an sinh xã hội. Đây là yêu cầu để hiện thực hóa mục tiêu phát triển bền vững”.
Rõ ràng, công tác dân số đã vượt ra khỏi phạm vi của một chương trình y tế đơn ngành. Đó là vấn đề chiến lược, đòi hỏi sự tham gia đồng bộ của toàn bộ hệ thống chính trị và cộng đồng. Việc Chính phủ ban hành Kế hoạch thực hiện Kết luận 149 không chỉ mang ý nghĩa quán triệt, thống nhất hành động, mà còn là lời khẳng định: dân số là yếu tố trung tâm, vừa là mục tiêu, vừa là động lực của sự phát triển đất nước trong giai đoạn mới.
Từ khuôn khổ chính sách đến thực tiễn triển khai
Kế hoạch thực hiện Kết luận số 149 được cụ thể hóa trong Quyết định số 1745 của Thủ tướng Chính phủ đã xác định rõ năm nhóm giải pháp then chốt. Đây không chỉ là định hướng chính sách mà còn là bước đi thiết thực nhằm nâng cao chất lượng dân số và gắn kết chặt chẽ công tác dân số với sự phát triển đất nước trong giai đoạn mới.
Trước hết, công tác tuyên truyền, quán triệt được coi là nền tảng quan trọng. Bên cạnh đó, việc tăng cường sự lãnh đạo của Đảng và đưa công tác dân số vào các nghị quyết, kế hoạch phát triển ở mọi cấp là một yêu cầu then chốt. Bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ và Chủ tịch UBND các tỉnh, thành phố phải coi dân số là một nội dung không thể tách rời trong chương trình công tác.
Một trụ cột quan trọng khác là đổi mới nội dung và phương thức truyền thông. Quyết định 1745 nhấn mạnh yêu cầu tận dụng tối đa công nghệ số, mạng xã hội và các nền tảng truyền thông mới để tiếp cận từng nhóm đối tượng.
Đặc biệt, hoàn thiện khung pháp lý là nhiệm vụ không thể chậm trễ. Bộ Y tế được giao chủ trì xây dựng Dự án Luật Dân số, dự kiến trình Quốc hội xem xét vào kỳ họp thứ 10 khóa XV, đồng thời tham mưu sửa đổi Luật Người cao tuổi và các chính sách liên quan đến mức sinh, kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh.
Cuối cùng, phát triển mạng lưới dịch vụ và củng cố nguồn lực được xem là điều kiện trực tiếp để chính sách đi vào cuộc sống. Quyết định 1745 đặt ra yêu cầu mở rộng dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản, tầm soát trước sinh và sơ sinh, xây dựng hệ thống chăm sóc người cao tuổi, phát triển chuyên ngành lão khoa và đào tạo nhân lực chuyên sâu.
Năm nhóm giải pháp được xác định trong Quyết định 1745, từ tuyên truyền, lãnh đạo chính trị, truyền thông số, hoàn thiện pháp luật đến phát triển dịch vụ, cho thấy một tầm nhìn đồng bộ và lâu dài. Đây là bước đi cụ thể hóa tinh thần của Kết luận 149, khẳng định rằng công tác dân số và phát triển là nhiệm vụ chiến lược, cần sự vào cuộc quyết liệt của toàn hệ thống chính trị và sự đồng hành của toàn xã hội.