Khuyến khích hộ kinh doanh nâng lên mô hình doanh nghiệp
Có ba giải pháp khuyến khích hộ kinh doanh từng bước nâng lên mô hình doanh nghiệp (DN) mà không tạo áp lực về thủ tục, chi phí, thuế. Trong đó, cho phép chuyển đổi trực tiếp mà không cần giải thể hộ kinh doanh trước, giúp rút ngắn thời gian và giảm chi phí hành chính.
Bỏ thuế khoán từ năm 2026
Từ ngày 1/6/2025, bắt đầu áp dụng chính sách hóa đơn điện tử kết nối với cơ quan thuế cho các hộ kinh doanh có doanh thu lớn, tiến tới xóa bỏ hoàn toàn cơ chế thuế khoán từ ngày 1/1/2026. Đây là bước đi chiến lược nhằm minh bạch hóa, chống thất thu thuế, là nền tảng để hiện thực hóa mục tiêu 2 triệu DN.
Thực tế cho thấy quá trình chuyển đổi đang đối diện với những rào cản không nhỏ, không chỉ nằm ở kỹ thuật, mà còn nằm sâu trong tâm lý. Đó là nỗi lo về chi phí đầu tư ban đầu, sự bỡ ngỡ với công nghệ và trên hết là tâm lý e ngại rằng sự minh bạch sẽ đi kèm với gánh nặng bị soi xét hay truy thu thuế.
Bà Nguyễn Thái Trang, một tiểu thương có 32 năm kinh doanh tại chợ sỉ An Đông (phường An Đông, TP.HCM) cho biết, nỗi lo lớn nhất không chỉ nằm ở việc làm quen công nghệ mà còn là chi phí đầu tư ban đầu.
“Để đáp ứng quy định, chúng tôi phải sắm sửa nhiều thiết bị như laptop, máy in mã vạch, máy in A4 để làm giấy đi đường cho hàng hóa… chứ không chỉ là một chiếc điện thoại. Với ki-ốt chỉ rộng 2 m², thuê thêm kế toán lương 8-9 triệu/tháng là quá sức” - bà Trang nói và chỉ ra một nghịch lý lớn người bán sỉ đang bị “kẹp giữa” hai cơ quan quản lý.
Bà nói, với cơ quan thuế, họ chỉ quan tâm đầu ra - bán bao nhiêu đóng thuế bấy nhiêu, nhưng đơn vị quản lý thị trường lại chỉ quan tâm đầu vào, tức hàng này từ đâu tới.
Chưa kể đặc thù của bán sỉ là bán gối đầu, bao đổi trả, hàng chuyển đi nhiều khâu trung gian, nhưng quy định lại buộc phải xuất hóa đơn ngay tại thời điểm bán, kể cả khi tiền chưa về, dẫn đến áp lực dòng tiền rất lớn.
Sau 32 năm kinh doanh, tôi chưa bao giờ bế tắc như hiện tại khi mắc kẹt giữa các chính sách quản lý.
Còn bà Trần Thị Thu Thùy, một tiểu thương có 39 năm kinh doanh ở chợ An Đông, chia sẻ rằng rào cản lớn nhất với với các tiểu thương lớn tuổi là công nghệ. “Lộ trình bỏ thuế khoán chỉ còn vài tháng là quá nhanh, rất áp lực. Việc thao tác trên máy tính, phần mềm là rất khó”- bà Thùy bày tỏ.
Bà dẫn chứng một thực tế: “Vừa qua có hơn 1.000 hộ mua một phần mềm kế toán giá 1-2 triệu nhưng không ai biết dùng hết, không dám và không đủ chức năng để tự làm. Điều này gây lãng phí lớn trong thời buổi kinh doanh khó khăn”.
Bà Thùy cũng nêu lên sự bất hợp lý trong việc áp thuế. “Hơn 10 năm nay, tôi đóng mức thuế 5.175.000 đồng/tháng, dù nhiều lần xin giảm nhưng không được. Mức này tương đương một ngày tôi phải thu được hơn 11 triệu đồng, trong khi thực tế doanh thu một ngày chưa tới 1 triệu đồng” - bà Thùy nói và đề nghị cần phải có sự phân loại và áp thuế theo đúng doanh thu thực của DN.
Lộ trình thách thức nhưng đầy triển vọng
Theo luật sư Đỗ Ngọc Anh - Phó viện trưởng Viện Khoa học Pháp lý và Phát triển DN (trực thuộc Hiệp hội DN nhỏ và vừa Việt Nam), chuyển đổi từ hộ kinh doanh lên DN là một hành trình nhiều thách thức cũng đầy triển vọng.
Nhiều quốc gia trên thế giới đã thành công trong việc khuyến khích cá nhân kinh doanh (tương tự hộ kinh doanh tại Việt Nam) chuyển đổi thành DN chính thức nhờ khung pháp lý đơn giản, thủ tục nhanh chóng và ưu đãi hấp dẫn.
Tại Trung Quốc, từ năm 2020 đã ban hành Luật DN cá thể, cho phép DN do một cá nhân làm chủ, chịu trách nhiệm vô hạn, nhưng được sử dụng địa chỉ nhà làm trụ sở, ký hợp đồng lao động và tham gia bảo hiểm xã hội cho người lao động, đồng thời áp dụng chế độ thuế cá nhân đơn giản. Luật này đã khuyến khích hàng triệu hộ kinh doanh chuyển đổi, giúp họ tiếp cận vốn tín dụng dễ dàng hơn và mở rộng quy mô, góp phần vào sự bùng nổ kinh tế số tại quốc gia này.
Còn tại Singapore, Chính phủ triển khai gói Start-up Booster với ba thành phần: miễn giảm một phần thuế trong 3 năm đầu, cung cấp dịch vụ tư vấn pháp lý miễn phí, hỗ trợ vay vốn ưu đãi và kết nối với các quỹ đầu tư mạo hiểm... “Việt Nam có thể học hỏi để hoàn thiện khung pháp lý, như áp dụng đăng ký trực tuyến toàn diện, miễn phí cho hộ chuyển đổi, và xây dựng các chương trình đào tạo miễn phí tương tự…” - Luật sư Đỗ Ngọc Anh nói.
Ông Trương Tấn Vũ - Phó Giám đốc Sở Tài chính TP.HCM nhận định, có ba giải pháp căn cơ để khuyến khích hộ kinh doanh từng bước nâng cấp lên mô hình DN mà không tạo áp lực về thủ tục, chi phí, thuế. Thứ nhất, đó là cần tiếp tục đơn giản hóa thủ tục chuyển đổi như xây dựng bộ hồ sơ và quy trình chuyển đổi hộ kinh doanh thành DN rõ ràng, ngắn gọn, dễ thực hiện; Cho phép chuyển đổi trực tiếp mà không cần giải thể hộ kinh doanh trước, giúp rút ngắn thời gian và giảm chi phí hành chính.
Thứ hai, miễn, giảm phí và hỗ trợ tài chính, chẳng hạn như tiếp tục miễn lệ phí đăng ký DN lần đầu, miễn lệ phí công bố nội dung đăng ký DN trong thời gian đầu, miễn phí lệ phí môn bài trong ba năm đầu sau khi chuyển đổi; Nghiên cứu hỗ trợ về giảm tiền sử dụng đất, hỗ trợ vay vốn ưu đãi, hỗ trợ miễn phí tư vấn, đào tạo về thủ tục thuế, kế toán và quản lý DN…
Thứ ba là tăng cường hỗ trợ tư vấn, hướng dẫn thủ tục hành chính, tạo môi trường minh bạch, hỗ trợ khuyến khích dài hạn như tổ chức các khóa đào tạo, hội thảo giúp hộ kinh doanh hiểu rõ lợi ích, trách nhiệm khi chuyển đổi lên DN; Hoàn thiện hành lang pháp lý nhằm bảo vệ quyền lợi của DN chuyển đổi từ hộ kinh doanh, giảm thiểu rủi ro pháp lý, tài chính trong quá trình chuyển đổi…