Trí thức, văn nghệ sĩ góp sức vì một TP Hồ Chí Minh phát triển nhanh, bền vững

Tham dự Hội thảo có ông Dương Anh Đức - Ủy viên Ban Thường vụ, Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Thành ủy; ông Nguyễn Mạnh Cường - Ủy viên Ban Thường vụ Thành ủy, Phó Chủ tịch UBND TP Hồ Chí Minh; và hơn 100 nhà khoa học, nhà nghiên cứu, đội ngũ văn nghệ sĩ tiêu biểu của thành phố.

Phát biểu đề dẫn hội thảo, bà Đinh Thị Thanh Thủy - Phó Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Thành ủy TP Hồ Chí Minh cho biết, sau 50 năm xây dựng và phát triển, TP Hồ Chí Minh đã trở thành đô thị đặc biệt, trung tâm lớn về kinh tế, văn hóa, khoa học công nghệ, đóng góp quan trọng vào thành tựu chung của cả nước. Trong hành trình ấy, đội ngũ trí thức, nhà khoa học, văn nghệ sĩ luôn đồng hành, có nhiều đóng góp quý báu, tạo dấu ấn đậm nét ở nhiều lĩnh vực, được xã hội ghi nhận, quốc tế vinh danh.

Năm 2025 mang ý nghĩa đặc biệt quan trọng, là năm “tăng tốc, bứt phá” để TP Hồ Chí Minh thực hiện thắng lợi kế hoạch 5 năm, đồng thời chuẩn bị cho Đại hội Đảng bộ TP lần thứ XIII và Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIV. Trong bối cảnh thành phố đang vận hành chính quyền 2 cấp, việc phát huy trí tuệ, sáng tạo của giới trí thức và văn nghệ sĩ càng có ý nghĩa then chốt, góp phần xây dựng TP Hồ Chí Minh trở thành đô thị thông minh, hiện đại, giàu bản sắc.

"Những ý kiến hiến kế của đội ngũ trí thức, văn nghệ sĩ sẽ là cơ sở quan trọng để Thành ủy nghiên cứu, ban hành cơ chế, chính sách phù hợp, đưa thành phố phát triển nhanh và bền vững trong thời kỳ mới", bà Thủy nhấn mạnh.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và chuyển đổi số, việc phát huy sức mạnh mềm từ văn hóa được xem là một trong những động lực chiến lược để TP Hồ Chí Minh phát triển nhanh và bền vững. Đây là nội dung chính của tham luận “Phát huy sức mạnh mềm từ văn hóa: trí thức và văn nghệ sĩ trong hành trình phát triển đô thị bền vững ở TP Hồ Chí Minh trong kỷ nguyên mới” do ThS Trương Trần Hoàng Phúc, đại diện nhóm nghiên cứu trình bày tại hội thảo.

Kết quả khảo sát 146 cá nhân trong lĩnh vực văn hóa – giáo dục – truyền thông và 15 phỏng vấn sâu cho thấy, 84,3% ý kiến nhận định vai trò trí thức, văn nghệ sĩ chưa được phát huy tương xứng; 71,3% cho rằng chính sách hiện hành chưa tạo điều kiện để họ gắn bó lâu dài; trong khi 96% bày tỏ mong muốn phát triển nội dung sáng tạo số nếu có hỗ trợ.

Đáng chú ý, mức độ ủng hộ mô hình Hội đồng văn hóa đô thị đạt 4,15/5 điểm, phản ánh kỳ vọng về một thiết chế phản biện và đồng kiến tạo trong hoạch định chính sách văn hóa.

Từ thực tiễn đó, nhóm tác giả đề xuất một số giải pháp: xây dựng quỹ hỗ trợ sáng tạo văn hóa; phát triển các thiết chế văn hóa cộng đồng; đẩy mạnh hợp tác giữa nhà nước – nghệ sĩ – người dân trong quy hoạch đô thị; tăng cường liên kết liên ngành giữa giáo dục, công nghệ và nghệ thuật. Việc thể chế hóa vai trò của trí thức, văn nghệ sĩ không chỉ góp phần lan tỏa giá trị văn hóa, nâng tầm hình ảnh thành phố mà còn tạo nền tảng để TP Hồ Chí Minh trở thành hình mẫu đô thị sáng tạo, nhân văn và giàu bản sắc trong kỷ nguyên mới.

Tại hội thảo, TS Nguyễn Minh Nhựt - Phó Trưởng ban Văn hóa - Xã hội thuộc HĐND TP Hồ Chí Minh cho biết, hiện nay thành phố có nhiều lợi thế trong giao lưu quốc tế, song vẫn còn những hạn chế như: thiếu quỹ hỗ trợ nghệ sĩ, thủ tục hành chính phức tạp, rào cản ngoại ngữ, ứng dụng công nghệ số chưa đồng bộ và cơ chế bảo vệ bản quyền còn bất cập. Thực tế khảo sát cho thấy, chỉ khoảng 5% nghệ sĩ độc lập tiếp cận được nguồn hỗ trợ tài chính, trong khi có đến 70% gặp khó khăn về ngoại ngữ khi tham gia sự kiện quốc tế.

Từ kinh nghiệm của Hàn Quốc, Pháp, Nhật Bản, TS Nhựt và nhóm nghiên cứu của mình đề xuất một số giải pháp thành lập Quỹ Hỗ trợ Nghệ thuật Quốc tế TP Hồ Chí Minh. Đồng thời, thành phố cần đơn giản hóa thủ tục cấp phép hợp tác; đầu tư hạ tầng công nghệ số để quảng bá nghệ thuật; phát triển chương trình đào tạo ngoại ngữ và kỹ năng hội nhập cho nghệ sĩ. Song song đó, cần đẩy mạnh tổ chức các sự kiện nghệ thuật mang tầm khu vực và quốc tế, kết hợp giao lưu trực tiếp với ứng dụng nền tảng số.

Những giải pháp này, nếu được triển khai đồng bộ, sẽ góp phần giúp TP Hồ Chí Minh trở thành trung tâm sáng tạo nghệ thuật của khu vực, đồng thời đưa văn hóa Việt Nam vươn xa hơn trên bản đồ thế giới.

Trao đổi với phóng viên Báo Đại đoàn kết tại hội thảo, TS Nguyễn Thanh Đạt (Trường ĐH Sân khấu - Điện ảnh TP Hồ Chí Minh) cho biết, trong tiến trình thực hiện Chiến lược phát triển điện ảnh Việt Nam đến năm 2030, nguồn nhân lực được xác định là yếu tố then chốt quyết định chất lượng và sự phát triển bền vững của ngành. TS Đạt nhấn mạnh, với vị thế là trung tâm sản xuất, phát hành phim lớn nhất cả nước, TP Hồ Chí Minh đang có nhiều lợi thế để trở thành “thành phố sáng tạo điện ảnh” trong mạng lưới thành phố sáng tạo của UNESCO.

Tuy nhiên, thực trạng đào tạo và phát triển nhân lực điện ảnh hiện nay vẫn còn nhiều hạn chế: đội ngũ giảng viên khan hiếm, cơ sở vật chất lạc hậu, chính sách phát hiện và hỗ trợ tài năng trẻ chưa rõ ràng. Trong khi đó, nhu cầu nhân lực ngày càng lớn, đặc biệt trước sự bùng nổ của thị trường sáng tạo số với các nền tảng như YouTube, TikTok, web-drama.

Để khắc phục, TS Nguyễn Thanh Đạt đề xuất một số giải pháp: đẩy mạnh xã hội hóa đào tạo, gắn kết cơ sở đào tạo với doanh nghiệp điện ảnh; đầu tư đồng bộ cơ sở vật chất, công nghệ số; chuẩn hóa và bồi dưỡng đội ngũ giảng viên; xây dựng cơ chế phát hiện, ươm mầm và hỗ trợ tài năng trẻ. Bên cạnh đó, việc mở rộng hợp tác quốc tế, chuyển giao công nghệ cũng là hướng đi quan trọng để nâng cao chất lượng nhân lực, đáp ứng yêu cầu hội nhập. "Đầu tư phát triển nhân lực điện ảnh không chỉ là nhiệm vụ cấp thiết trước mắt, mà còn là nền tảng để TP Hồ Chí Minh hiện thực hóa mục tiêu trở thành trung tâm sáng tạo điện ảnh hàng đầu khu vực", TS Đạt nhấn mạnh.

Tại hội thảo, PGS.TS Trương Thị Hiền - nguyên Giám đốc Học viện Cán bộ TP Hồ CHí Minh, Chủ tịch Hội Nữ trí thức Thành phố nhấn mạnh: xây dựng TP Hồ Chí Minh trở thành đô thị thông minh, sáng tạo, hội nhập quốc tế không thể thiếu sự đóng góp của đội ngũ trí thức. Theo bà Hiền, thành phố đang là trung tâm kinh tế, khoa học – công nghệ lớn nhất cả nước, chiếm hơn 20% GDP quốc gia, đồng thời cũng đối diện nhiều thách thức trong kỷ nguyên chuyển đổi số. Khoa học, công nghệ và trí thức chính là lực lượng tiên phong tạo ra các giải pháp quản lý đô thị thông minh, phát triển giao thông, y tế, giáo dục, cũng như góp phần nâng cao chất lượng sống cho người dân.

Trong tham luận, Chủ tịch Hội Nữ trí thức TP Hồ Chí Minh cũng cho biết, hiện nay TP Hồ Chí Minh có khoảng 1,6 triệu trí thức, trong đó hơn 18.000 người có học hàm, học vị cao. Đây là nguồn lực quan trọng để triển khai các dự án nghiên cứu, ứng dụng công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo, Internet vạn vật, dữ liệu lớn, blockchain…Tuy nhiên, chính sách đãi ngộ, môi trường làm việc và cơ chế hợp tác vẫn chưa thật sự tạo động lực để đội ngũ trí thức phát huy hết tiềm năng.

Về giải pháp, PGS.TS Trương Thị Hiền đề xuất: đẩy mạnh cải cách hành chính, xây dựng cơ chế thu hút và đãi ngộ trí thức, tăng cường hợp tác giữa trí thức trong nước và trí thức Việt kiều, đồng thời đầu tư hạ tầng nghiên cứu – đổi mới sáng tạo. “Phát huy sức mạnh trí thức chính là chìa khóa để TP Hồ Chí Minh trở thành thành phố thông minh, sáng tạo, hội nhập quốc tế”, bà nhấn mạnh.

Theo bà Đinh Thị Thanh Thủy - Phó Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Thành ủy TP Hồ Chí Minh, hội thảo đã nhận được 113 tham luận, trong đó đã chọn 92 tham luận biên tập thành kỷ yếu. Tại hội thảo, các đại biểu nhà khoa học, nhà nghiên cứu, đại diễn trí thức, văn nghệ sĩ tiêu biểu cũng đã tập trung vào nhiều chủ đề, như: thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao; phát triển khoa học công nghệ gắn với kinh tế tri thức; giải pháp nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho nhân dân; phát triển văn hóa - văn nghệ gắn với bảo tồn, phát huy bản sắc dân tộc.

THÀNH LUÂN