Hòa quyện vào văn hóa dân tộc, lễ Vu lan đã lan tỏa rộng rãi
Trong cuộc trao đổi với phóng viên Báo Đại đoàn kết, Thượng tọa Thích Đức Thiện - Phó Chủ tịch, Tổng Thư ký Hội đồng Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Namđã chia sẻ về ý nghĩa cốt lõi của lễ Vu lan trong giáo lý Phật giáo, giá trị nhân văn mà lễ hội mang lại cho xã hội, cùng những định hướng của Giáo hội nhằm phát huy tinh thần hiếu đạo, từ bi trong nhịp sống hôm nay.
PV: Thưa Thượng tọa, xin ông cho biết ý nghĩa cốt lõi của lễ Vu lan trong giáo lý Phật giáo và giá trị nhân văn mà lễ hội mang lại cho đời sống xã hội hôm nay?
Thượng tọa Thích Đức Thiện: Lễ Vu lan có ý nghĩa thứ nhất là thể hiện tinh thần hiếu đạo. Lễ Vu lan được xem như là dịp để tri ân - báo ân, tạc dạ bốn ân trọng trong cuộc đời - đây là ý nghĩa thứ 2, gồm ơn cha mẹ, ơn thầy bạn, ơn quốc gia và ơn những người đã đem đến cho ta cơm ăn áo mặc. Đó là 4 ân trọng mà cần phải giữ gìn và báo đáp. Ý nghĩa thứ 3 của lễ Vu lan là nguyện cầu và hướng tâm đến những người đang trong hoàn cảnh khổ đau. Ý nghĩa này hòa quyện với truyền thống văn hóa người Việt là cầu nguyện những người mất chưa được siêu thoát. Do đó, người ta còn gọi rằm tháng 7 là ngày xá tội vong nhân.
Cuối cùng, lễ Vu lan còn có ý nghĩa là dịp hướng tâm đến sự tu tập và chuyển hóa. Rằm tháng 7 là lúc kết thúc 3 tháng an cư kiết hạ, chư Tăng cùng ngồi lại chỉ bảo, hướng dẫn cho nhau những điều được và chưa được trong quá trình cùng sống chung, tu tập, nhắc nhở về sự thay đổi để hướng tới những giá trị tốt đẹp hơn.
Có thể thấy mùa Vu lan mang giá trị nhân văn sâu sắc - hướng con người đến sự tri ân, chuyển hoá và nguyện cầu. Tri ân những ơn trọng mà mỗi người đã có trong cuộc đời; tự chuyển hoá để sống tốt, sống thiện lành và đóng góp tích cực cho quê hương, đất nước; nguyện cầu hướng đến đổi thay và phát triển vì lợi ích của sống đông.
Thượng tọa đánh giá như thế nào về sự hưởng ứng và tham gia của đồng bào cả nước đối với lễ Vu Lan trong những năm gần đây?
Hoà quyện vào nền văn hoá của dân tộc, Vu lan báo hiếu đã trở lành nghi thức lễ lan toả rộng rãi và được gọi là “đạo hiếu”. Với người Việt, Vu lan không chỉ là lễ hội của Phật giáo, mà còn là ngọn đuốc trí tuệ thắp sáng tình yêu thương, nhắc nhở con người sống trọn nghĩa vẹn tình vì thế mà tinh thần của lễ hội hiện hữu trong mỗi nếp nhà, suy nghĩ của người dân và cả trong định hướng duy trì lối sống đạo đức của xã hội.
Những năm gần đây, nếu có sự quan sát, chúng ta dễ dàng nhận thấy, mùa Vu lan mang hơi thở của nhịp sống xã hội đương đại. Khi chuông chùa khắp cả nước vang vọng lời kinh mùa báo hiếu; người người không phân biệt thành phần, tuổi tác đã đến các tự viện thành kính cầu nguyện cho tổ tiên, tưởng niệm anh hùng liệt sĩ, đồng bào tử nạn và mong cho mưa thuận gió hoà, quốc thái dân an. Song song đó, nhiều hoạt động văn hoá, tâm linh, xã hội được các tự viện, đoàn thể và cộng đồng tổ chức, thu hút đông đảo người dân tham gia làm khơi dậy tứ trọng ân trong mỗi người: ân cha mẹ sinh thành, ân quốc gia chở che, ân Tam bảo soi lối và ân chúng sinh đồng hành.
Mùa Vu lan năm nay, Giáo hội Phật giáo Việt Nam gửi gắm những thông điệp trọng tâm nào, đặc biệt với giới trẻ?
Mùa Vu lan - báo hiếu năm 2025 diễn ra đúng vào dịp Tết Độc lập; thời gian cả nước trọng thể Kỷ niệm 80 năm ngày Quốc khánh 2/9. Chính vì lẽ đó, để tổ chức trang nghiêm Đại lễ Vu lan - Báo hiếu Phật lịch 2569 - Dương lịch 2025, phục vụ nhu cầu tâm linh, tín ngưỡng cho đồng bào Phật tử và nhân dân, Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam (GHPGVN) đề nghị Ban Trị sự GHPGVN các tỉnh, thành phố; các chùa, cơ sở tự viện; Tăng ni, tín đồ, cư sĩ Phật tử tổ chức Đại lễ Vu lan báo hiếu tại các cơ sở tự viện của GHPGVN; tưởng niệm, tri ân, cầu siêu anh linh anh hùng liệt sĩ.
Một trong những điều đặc biệt lưu ý khi tổ chức các lễ hội cần đảm bảo trang nghiêm, tiết kiệm; không để xảy ra các hình thức dịch vụ và các nghi lễ không phù hợp với chính pháp, nghi lễ truyền thống; thực hiện tốt công tác phòng cháy chữa cháy.
Xin cảm ơn Thượng tọa!
Điều làm nên nét đẹp trọn vẹn của mùa Vu Lan báo hiếu năm nay chính là sự nảy nở của những hạt giống yêu thương được gieo trồng trong thế hệ trẻ. Rất nhiều người trẻ tìm đến tìm hiểu, tu tập, thực hành Phật pháp tại các ngôi chùa trên cả nước. Và dịp Vu lan này, các bạn trẻ đã tích cực tham gia các buổi lễ để lắng nghe pháp thoại, cài hoa hồng tri ân cha mẹ và học cách gieo hạt yêu thương bằng những việc làm giản dị.