An toàn thực phẩm học đường: Không chỉ là bữa ăn bán trú
Năm học mới bắt đầu, cùng với niềm vui khai giảng là nỗi lo cũ: liệu bữa ăn của học sinh có thực sự an toàn? Thực tế cho thấy, nếu không có sự vào cuộc nghiêm túc của toàn hệ thống, không chỉ suất ăn bán trú trong trường, mà cả hàng quán trôi nổi quanh cổng trường cũng tiềm ẩn nguy cơ ngộ độc.
Còn nhiều khoảng trống giám sát
Năm học 2025 – 2026 vừa khởi động, hàng triệu học sinh trên cả nước trở lại lớp với niềm vui khai giảng. Song, cùng với niềm vui ấy, vấn đề an toàn thực phẩm (ATTP) trong trường học một lần nữa được đặt ra. Câu hỏi không mới nhưng chưa bao giờ bớt nóng: bữa ăn học đường và thực phẩm quanh cổng trường liệu có thực sự an toàn?
Tại tọa đàm “Bảo đảm ATTP và chất lượng bữa ăn học đường” vừa được tổ chức ở Hà Nội, các chuyên gia, nhà quản lý đã cùng chỉ ra một thực tế: bức tranh ATTP học đường vẫn còn nhiều khoảng trống.
Ông Vũ Cao Cương - Phó Giám đốc Sở Y tế Hà Nội cho biết, hiện nay có 3 hình thức tổ chức bữa ăn bán trú trong nhà trường: trường tự nấu, đơn vị cung ứng suất ăn sẵn, hoặc nhà thầu đưa thực phẩm tới để chế biến tại bếp ăn của trường. Dù đã có nhiều văn bản chỉ đạo về tăng cường kiểm soát ATTP, nhưng “việc truy xuất nguồn gốc hiện vẫn chủ yếu dừng ở hóa đơn, chứng từ, chưa tới tận vùng trồng trọt, chăn nuôi, khiến chất lượng thực phẩm đầu vào khó được bảo đảm tuyệt đối.
Theo ông Đặng Thanh Phong - Chi cục trưởng Chi cục ATTP Hà Nội, một bữa ăn an toàn chỉ có thể có được nếu có sự vào cuộc đồng bộ từ chính quyền, ban giám hiệu, phụ huynh đến đơn vị cung ứng. Chỉ cần một khâu lỏng lẻo, cả hệ thống sẽ bị ảnh hưởng, và đối tượng chịu hậu quả đầu tiên chính là học sinh. Ông Phong nhấn mạnh thêm vai trò giám sát của hiệu trưởng và ban phụ huynh học sinh trong việc kiểm tra nguyên liệu, quy trình chế biến hàng ngày.
Thực tế cho thấy, nhiều học sinh có thói quen ăn vặt tại các hàng rong, quán nước trước giờ vào lớp hoặc sau giờ tan học. Đây là những sản phẩm không rõ nguồn gốc, chế biến thiếu vệ sinh, tiềm ẩn nguy cơ ngộ độc cao. Có thể nhận thấy, bức tranh ATTP học đường hiện nay là một vòng tròn chưa khép kín. Trong trường, các bếp ăn tập thể vẫn còn bất cập về nguồn cung và giám sát. Ngoài cổng trường, hàng quán tự phát vẫn tồn tại, khó kiểm soát. Cả hai nguy cơ này kết hợp lại khiến học sinh – đối tượng vốn có hệ tiêu hóa và miễn dịch còn non nớt trở thành nhóm dễ tổn thương nhất.
Bà Hoàng Thị Minh Thu - nguyên Phó Chi cục trưởng Chi cục ATTP Hà Nội cho rằng: Nếu chúng ta chỉ tập trung vào bữa ăn bán trú mà bỏ quên thực phẩm ngoài cổng trường thì sẽ bỏ sót một nguồn rủi ro lớn. Ngộ độc thực phẩm có thể xuất phát từ một gói snack hay một cốc nước pha chế không bảo đảm vệ sinh mà các em mua trước giờ vào lớp.
Phó Giám đốc Sở Y tế Hà Nội Vũ Cao Cương cho biết: “Các quầy hàng, gánh rong bán đồ ăn cho học sinh liên tục thay đổi, nguồn gốc không rõ ràng, chính quyền cơ sở dù đã nỗ lực nhưng rất khó kiểm soát triệt để”.
Như vậy, nguy cơ mất ATTP đối với học sinh không chỉ nằm trong bữa ăn bán trú mà còn đến từ những món ăn vặt rẻ tiền, nhiều màu sắc, vốn luôn hấp dẫn trẻ nhỏ.
Cần giải pháp toàn diện
Để giải quyết triệt để vấn đề ATTP học đường, các chuyên gia cho rằng không thể chỉ tập trung vào bữa ăn bán trú trong nhà trường. Cần một hệ thống giải pháp đồng bộ, siết chặt từ khâu cung ứng đến chế biến, đồng thời quản lý chặt chẽ khu vực xung quanh trường học.
Từ góc độ cơ quan chuyên môn, ông Đặng Thanh Phong chỉ rõ, muốn có bữa ăn an toàn, khâu nguyên liệu đầu vào là cực kỳ quan trọng. Nhà trường, phụ huynh phải cùng giám sát thường xuyên, định kỳ và đột xuất. Việc giám sát trực tiếp của ban phụ huynh học sinh và hiệu trưởng nhà trường mỗi ngày là yếu tố quan trọng để đảm bảo sự minh bạch và tạo niềm tin cho xã hội. Nếu phát hiện đơn vị cung cấp không tuân thủ quy trình, cần có biện pháp xử lý ngay, kể cả tạm dừng hợp tác.
Không chỉ siết chặt bên trong nhà trường, vấn đề quản lý khu vực cổng trường cũng cần được quan tâm đặc biệt. Theo bà Hoàng Thị Minh Thu, nếu chỉ quản lý trong khuôn viên trường mà bỏ ngỏ bên ngoài thì công tác bảo đảm ATTP sẽ không bao giờ trọn vẹn. Chính quyền cơ sở cần mạnh tay hơn với tình trạng hàng rong quanh cổng trường, đồng thời phối hợp nhà trường tuyên truyền, giáo dục học sinh thay đổi thói quen ăn vặt thiếu an toàn.
Giải pháp bền vững, theo các chuyên gia, phải được xây dựng trên nền tảng 3 yếu tố: cơ chế – công nghệ – cộng đồng. Về cơ chế, cần thực thi nghiêm Luật ATTP, tăng cường thanh tra, xử phạt nghiêm các vi phạm, đồng thời xem xét đưa ATTP học đường thành tiêu chí đánh giá chất lượng giáo dục. Về công nghệ, nên mở rộng ứng dụng hệ thống truy xuất nguồn gốc thực phẩm, quản lý chuỗi cung ứng qua mã QR để phụ huynh, nhà trường cùng giám sát. Về cộng đồng, cần phát huy vai trò giám sát xã hội, tăng cường truyền thông đến phụ huynh và học sinh để nhận thức ATTP không chỉ là trách nhiệm của nhà trường mà là trách nhiệm chung.
Nhìn rộng hơn, bảo đảm ATTP học đường không phải là nhiệm vụ theo mùa hay theo đợt cao điểm, mà phải là công việc thường xuyên, liên tục. Rõ ràng, công tác này chỉ hiệu quả khi có sự chủ động từ tất cả các đơn vị, từ chính quyền đến nhà trường và phụ huynh.