Xu hướng tiêu dùng: Yếu tố bền vững ngày càng được chú trọng
Tại Diễn đàn Tiếp thị và tiêu dùng Việt Nam do Viện Nghiên cứu Chiến lược Thương hiệu và Cạnh tranh tổ chức diễn ra Hà Nội ngày 11/9, nhiều ý kiến nhấn mạnh: Xu hướng tiêu dùng đã thay đổi rõ nét theo hướng “xanh, sạch, an toàn”.
Theo TS Võ Trí Thành - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược Thương hiệu và Cạnh tranh, mặc dù nền kinh tế Việt Nam đã và đang thể hiện sự phục hồi ấn tượng với mức tăng trưởng GDP đáng kể, như năm 2024 đạt 7,09% và mục tiêu năm 2025 là trên 8%. Hết tháng 8, mức tăng trưởng tổng bán lẻ nếu trừ yếu tố giá cả thì chỉ tăng khoảng 7,2%.
“Chúng ta vẫn nhận thấy một tâm lý tiêu dùng khá dè dặt trong xã hội. Sự tăng trưởng 7,2% trong tổng mức bán lẻ hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng có vẻ cao, nhưng nếu nhìn kỹ hơn, thì đây vẫn chưa phản ánh đúng tiềm năng, đặc biệt khi so với tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế. Lý do chính cho hiện tượng này chính là yếu tố niềm tin. Niềm tin của người tiêu dùng vào sự ổn định của thị trường và thu nhập tương lai vẫn chưa hoàn toàn được củng cố. Dịch bệnh Covid-19 đã tác động sâu sắc đến thói quen chi tiêu, khiến người dân trở nên thận trọng hơn và ưu tiên những khoản chi cần thiết” - ông Thành phân tích.
Cũng theo ông Thành, xu hướng tăng cường tiết kiệm và đầu tư phòng thủ thay vì chi tiêu ngày càng rõ nét. Dù lãi suất ngân hàng ở mức thấp, người dân vẫn gửi tiền tiết kiệm rất nhiều. Điều này cho thấy một sự thay đổi trong hành vi tài chính, nơi việc tích lũy và bảo toàn tài sản được ưu tiên hơn việc chi tiêu. Đặc biệt, sau những biến động của đại dịch, tâm lý "tiền phòng thủ" trở nên rõ nét. Trong khi đó, người tiêu dùng Việt Nam cũng đang hình thành những phong cách sống và giá trị mới. Tiêu dùng không chỉ đơn thuần là câu chuyện về thu nhập hay tăng trưởng, mà còn là sự phản ánh của thái độ và phong cách sống. Rất nhiều người, đặc biệt là giới trẻ, đang hướng tới một cuộc sống "xanh, sạch, an toàn".
Số liệu từ Bộ Công thương cho thấy nhu cầu tiêu dùng sản phẩm xanh tại Việt Nam tăng trưởng trung bình 15% mỗi năm giai đoạn 2021 - 2023, minh chứng cho xu hướng tiêu dùng xanh đang ngày càng trở nên phổ biến. Xu hướng tiêu dùng mới mở ra cánh cửa mới cho doanh nghiệp (DN) nhưng đồng thời cũng là thách thức không nhỏ, nhất là với DN vừa và nhỏ. Áp lực cạnh tranh trên thị trường nội địa ngày càng gay gắt với sự hiện diện của nhiều thương hiệu quốc tế. Bên cạnh đó, các DN còn phải đáp ứng yêu cầu ngày càng cao từ thị trường xuất khẩu về tiêu chuẩn chất lượng, quy trình sản xuất xanh và năng lực đổi mới sáng tạo.
Vì vậy, vai trò của Nhà nước trong kích cầu, như giảm thuế VAT, chương trình khuyến mại quốc gia, là rất cần thiết. Về phía DN, cần phải giữ thị phần trong nước, vừa đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế về chất lượng, sản xuất xanh, chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo – những trụ cột chiến lược để xây dựng một thị trường tiêu dùng thông minh, bền vững và có trách nhiệm.
Gợi mở những giải pháp, ông Tạ Hoài Nam - Giám đốc Thương mại xã hội của Tập đoàn Novaon cho rằng, thương mại xã hội là chìa khóa bứt phá doanh thu cho DN. Shopee, TikTok Shop là 2 nền tảng hiện được người tiêu dùng ưu tiên lựa chọn mua sắm online, dẫn đầu trong đóng góp tăng trưởng năm 2025. Thị trường đang chuyển dịch rõ rệt theo hướng nội dung giải trí kết hợp thương mại và trải nghiệm người dùng. Theo ông Nam, nếu trước kia trong xu hướng mua sắm trực tuyến, nữ giới chiếm phần lớn thì hiện nay xu hướng này đã thay đổi. Với sức hấp dẫn từ thương mại điện tử, tỷ lệ nam giới tham gia mua sắm trên thương mại xã hội ngày càng gia tăng. Điều này cho thấy, tiềm năng từ thương mại xã hội là rất lớn nếu DN biết nắm bắt.
Còn ông Nguyễn Viết Thịnh - Tổng Giám đốc CGS Việt Nam cho biết, người tiêu dùng ngày càng chú trọng yếu tố bền vững trong mua sắm. Do vậy, DN cần tập trung xây dựng chuỗi cung ứng bền vững tích hợp các yếu tố môi trường, xã hội và tài chính trong toàn bộ quá trình cung ứng sản phẩm đến tay người tiêu dùng.
“Chuỗi cung ứng là trung tâm tạo niềm tin, không chỉ là sản phẩm xanh mà các sản phẩm được làm ra đều được người tiêu dùng đánh giá cao” - ông Thịnh nhấn mạnh.
Còn theo TS Võ Trí Thành, để tiêu dùng trở thành động lực của tăng trưởng cần tổng hòa các giải pháp. Chúng ta cũng không thể bỏ qua những khó khăn mà các DN nhỏ và vừa cũng như các hộ kinh doanh đang đối mặt trong việc tiếp cận nguồn vốn, tín dụng.
“Mặc dù Việt Nam vẫn là một thị trường tiêu dùng hấp dẫn đối với cả nhà đầu tư lớn và nhỏ, nhưng việc duy trì và thúc đẩy sức mua là vô cùng quan trọng. Ở đó, vai trò của Chính phủ trong việc kích cầu tiêu dùng trở nên cấp thiết” - ông Thành nhấn mạnh.