Lằn ranh mong manh giữa làm đẹp và hiểm họa

Những mũi tiêm làm đẹp chứa chất độc

Trường hợp đầu tiên là nữ bệnh nhân 34 tuổi ở Hà Nội. Chị tiêm botox tại nhà qua một người quen trên mạng, vào vùng cằm và trán. Hai ngày sau, bệnh nhân bắt đầu đau rát họng, khó nuốt, yếu cơ, rồi nhanh chóng chuyển sang liệt toàn thân, không đi lại được, khó thở. Khi đến Bệnh viện Bạch Mai, chị vẫn tỉnh táo nhưng toàn thân bất động, phải đặt ống nội khí quản và thở máy. Các bác sĩ chẩn đoán: ngộ độc botulinum – một biến chứng nghiêm trọng của tiêm thẩm mỹ trái phép.

Bệnh nhân 38 tuổi ở Hưng Yên được người không có chuyên môn tiêm 3 loại botulinum vào tay, xương đòn và hàm. Sau tiêm, chị sụp mi, nuốt nghẹn, khó thở, yếu tứ chi, gần như liệt toàn thân, hồi phục rất chậm. Cả hai ca bệnh đều có điểm chung: người tiêm không chứng chỉ, cơ sở không phép, thuốc không rõ nguồn gốc – 3 yếu tố biến thủ thuật làm đẹp thành thảm kịch.

Botulinum – hoạt chất có trong botox – vốn được biết đến là chất độc thần kinh mạnh nhất từng được ghi nhận, chỉ cần một liều cực nhỏ cũng có thể gây tử vong. Trong y học, botulinum toxin type A được ứng dụng hạn chế trong điều trị thần kinh, phục hồi chức năng và thẩm mỹ xóa nếp nhăn. Nhưng sự khác biệt giữa một phương pháp điều trị hiệu quả và một thảm họa y khoa nằm ở 3 yếu tố then chốt: người thực hiện phải là bác sĩ chuyên khoa được cấp phép, cơ sở phải được Bộ Y tế cho phép, và thuốc phải là sản phẩm nhập khẩu hợp pháp, bảo quản nghiêm ngặt, dùng đúng liều.

Khi 3 yếu tố trên không được bảo đảm, botulinum phát huy mặt trái khủng khiếp: gắn chặt vào synap thần kinh, cắt đứt đường dẫn truyền, khiến cơ thể mất khả năng vận động, hô hấp và sinh hoạt.

TS.BS Nguyễn Trung Nguyên - Giám đốc Trung tâm Chống độc (Bệnh viện Bạch Mai) cảnh báo, tổn thương thần kinh do botulinum không thể hồi phục. Cơ thể phải tự mọc lại đường dẫn truyền mới, quá trình kéo dài từ 2 - 4 tháng hoặc hơn. Trong thời gian đó, bệnh nhân luôn có nguy cơ tử vong do suy hô hấp, viêm phổi, loét do nằm lâu, tắc ruột, nhiễm trùng bệnh viện. Hai ca bệnh điển hình này là lời cảnh báo rằng làm đẹp thiếu hiểu biết, dễ dãi giao phó sức khỏe cho những người không có chuyên môn, đồng nghĩa với việc đánh cược cả mạng sống của mình.

Coi trọng việc làm đẹp an toàn

TS Vũ Thái Hà – Trưởng khoa Nghiên cứu và Ứng dụng công nghệ tế bào gốc (Bệnh viện Da liễu Trung ương) cho biết, hiện nay botulinum toxin (botox) nhóm A được dùng rộng rãi trong y học. Cơ chế của chất này là ngăn chặn luồng thần kinh đến cơ, gây liệt cơ tại chỗ. Chính tác dụng này được ứng dụng để điều trị những bệnh co cơ ngoài ý muốn, đồng thời trong thẩm mỹ da liễu để xóa nhăn vùng trán, mắt, cổ, làm thon gọn khuôn mặt, hoặc kiểm soát tăng tiết mồ hôi.

Theo TS Hà, chỉ hai loại botulinum (A và B) được phép dùng trong y học, trong đó nhóm A có độc lực thấp, chủ yếu gây yếu cơ nơi tiêm. Nếu được thực hiện tại cơ sở y tế được cấp phép, bởi bác sĩ chuyên khoa được đào tạo, botox vẫn là một thủ thuật an toàn.

Vấn đề không nằm ở bản chất của botulinum, mà nằm ở cách sử dụng và ai là người thực hiện. Khi độc tố cực mạnh này rơi vào tay người không có chuyên môn, thuốc trôi nổi không nguồn gốc, liều lượng tùy tiện và môi trường không đảm bảo cấp cứu, thì cái giá phải trả có thể là tính mạng bệnh nhân.

PGS Lê Hữu Doanh – Giám đốc Bệnh viện Da liễu Trung ương cho biết, mỗi tháng bệnh viện tiếp nhận từ 50 - 100 ca tai biến sau làm đẹp không an toàn, trong đó có nhiều trường hợp liên quan đến chất làm đầy, botox và các thủ thuật da liễu khác.

Điều đáng nói là những người thực hiện đa phần không hề có chuyên môn y khoa. Các spa, salon tóc, thậm chí người bán hàng online cũng có thể đứng ra tiêm botox, ngang nhiên cạnh tranh với cơ sở y tế chính quy. Thuốc sử dụng thường không rõ nguồn gốc, không đảm bảo điều kiện bảo quản, thậm chí nhập lậu. Nhiều người hành nghề trái phép còn không nắm được định liều an toàn, và càng không có khả năng cấp cứu khi xảy ra tai biến.

Các chuyên gia cảnh báo: với botulinum - một độc tố thần kinh cực mạnh sai sót dù chỉ rất nhỏ cũng có thể dẫn đến liệt toàn thân, tử vong. TS.BS Nguyễn Trung Nguyên nhấn mạnh: “Người dân tuyệt đối không tiêm botox tại nhà hoặc ở các cơ sở không có giấy phép hành nghề chuyên khoa thẩm mỹ. Một mũi tiêm sai, cái giá không chỉ là sắc đẹp, mà là sự sống”.

Botox không phải “thần dược” vô hại, cũng không phải “tử thần” tuyệt đối. Đó là công cụ y khoa hữu ích nếu nằm trong tay bác sĩ có chuyên môn, nhưng là mối hiểm họa chết người nếu rơi vào tay những người hành nghề bất hợp pháp. Vì thế, cái đẹp chỉ thực sự có giá trị khi gắn liền với sự an toàn. Trách nhiệm này đòi hỏi sự vào cuộc quyết liệt từ các cơ quan quản lý đến sự tỉnh táo của mỗi người dân.

Đức Trân