60 năm ‘Quảng Bình quê ta ơi’

Nhạc sĩ Hoàng Vân tên thật là Lê Văn Ngọ, sinh ngày 24/7/1930 tại Hà Nội trong một gia đình nho học. Ông được xem là một trong những “cây đại thụ” của nền âm nhạc Việt Nam.

Suốt cuộc đời mình, nhạc sĩ Hoàng Vân đã cống hiến và làm việc nghiêm túc, đưa đến cho công chúng những giá trị nghệ thuật lớn lao. Ông là một nhạc sĩ tài năng, sự nghiệp âm nhạc gắn liền với lịch sử dân tộc qua hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, với những tác phẩm đi cùng năm tháng.

Nhạc sĩ Hoàng Vân mất ngày 4/2/2018. Ông đã để lại cho kho tàng âm nhạc Việt Nam khoảng 700 tác phẩm âm nhạc, với nhiều thể loại khác nhau như ca khúc, giao hưởng, hợp xướng và những tác phẩm dành cho thiếu nhi, những bản nhạc phim…

Dù trong những năm tháng rực lửa chiến tranh hay khi đất nước thanh bình, nhạc sĩ Hoàng Vân đều có những ca khúc đi vào lòng người. Cùng với âm hưởng anh hùng ca hào sảng, các sáng tác của nhạc sĩ Hoàng Vân còn thấm đượm chất trữ tình. Trong đó, “Quảng Bình quê ta ơi” được đánh giá là ca khúc viết về vùng miền hay nhất của ông.

Đến nay, ca khúc “Quảng Bình quê ta ơi” được nhạc sĩ Hoàng Vân sáng tác về Quảng Bình vừa tròn 60 năm và trở thành “bài ca đi cùng năm tháng”.

Sinh thời, nhạc sĩ cho biết, năm 1964, ông đi thực tế ở Quảng Bình. Thời gian đầu năm, Quảng Bình vẫn rất thanh bình, bà con nông dân hăng say sản xuất. Đến ngày 5/8/1964, máy bay Mỹ bắt đầu ném bom miền Bắc Việt Nam, trong đó có Quảng Bình. Đợt ném bom đầu tiên, lúc đó, nhạc sĩ Hoàng Vân đang ở trận địa của Hải quân Việt Nam và bài “Quảng Bình quê ta ơi” đã ra đời trong bối cảnh ấy.

Nhạc sĩ Hoàng Vân cho biết, dưới làn bom đạn, người dân Quảng Bình vừa dũng cảm chiến đấu, vừa hăng say lao động sản xuất mà vẫn lạc quan, yêu đời. Chính điều đó đã gây cảm xúc mạnh trong ông và những lời ca, nốt nhạc cứ thế bật nẩy, tuôn trào một cách hết sức tự nhiên, đầy xúc cảm.

Ngay sau khi viết xong bài hát, nhạc sĩ đã ra ngay Hà Nội, dàn dựng và thu tác phẩm này với hợp xướng, dàn nhạc của Đài Tiếng nói Việt Nam tại 58 phố Quán Sứ cùng với ca sĩ Kim Oanh. Đây là ca sĩ đầu tiên đã hát bài này và cũng là ca sĩ hát “Quảng Bình quê ta ơi” mà nhạc sĩ thích nhất. Từ đó “Quảng Bình quê ta ơi” lan rộng khắp cả nước, đặc biệt là với người dân Quảng Bình:

“Nếu ai hỏi vì sao quê hương chúng ta nhiều ngói mới

Rằng: có đằng cay nên chừ mới có ngọt bùi

Nếu ai hỏi vì sao quê hương chúng ta đồng lúa tốt

Có nhớ những ngày cơ cực tối tăm ngày xưa

…

Ơi chị dân quân canh gác ven biển

Ơi anh chiến sĩ canh gác bầu trời

Mỗi ngày quê ta trưởng thành

hạt giống cách mạng đã nảy mầm xanh tươi…”

Theo nhạc sĩ, ông viết “Quảng Bình quê ta ơi” với những cảm xúc đặc biệt, có sự sáng tạo nhất định và quan trọng nhất là bài hát đã sống được trong lòng khán giả.

Cùng với “Quảng Bình quê ta ơi”, nhạc sĩ Hoàng Vân còn là tác giả của những tác phẩm âm nhạc nổi tiếng khác như: “Hò kéo pháo”, “Tôi là người thợ lò”, “Bài ca xây dựng”, “Hát về cây lúa hôm nay”...; và các ca khúc thiếu nhi: "Ca ngợi Tổ quốc", "Mùa hoa phượng nở", "Em yêu trường em", "Con chim vành khuyên", "Bảy sắc cầu vồng", "Đường lên đỉnh Olympia"…

Các ca khúc của ông mang nhiều hình thức và đề tài đa dạng, từ ca khúc nghệ thuật đến ca khúc thời sự, từ tráng ca đến ngợi ca, từ ngành ca đến tình ca, từ tình ca đến du ca, từ dân ca đến những bài hát đậm tình quốc tế năm châu, từ người thợ mỏ đến người nông dân, từ thanh niên tới thiếu nhi.

Tất cả những đề tài tưởng như rất xa rời nghệ thuật đã được hát lên với những cung bậc xúc cảm nhất… Những tác phẩm mà tôn chỉ của nhạc sĩ là sáng tạo, là sự hướng thượng, là cuộc hành trình đi tìm cái đẹp và bao trùm lên tất cả là tình yêu Tổ quốc.

Năm 2000 nhạc sĩ Hoàng Vân đã được nhận Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật.