ADN cổ hé lộ nguồn gốc thật của mèo nhà
Từ lâu, nguồn gốc mèo nhà vẫn là điều gây tranh cãi. Giới khảo cổ từng tin rằng, mèo bắt đầu sống gần con người khoảng 9.500 năm trước ở vùng Levant (Trung Đông ngày nay), khi nông nghiệp phát triển và kho thóc thu hút chuột, kéo mèo rừng tìm đến. Phát hiện bộ xương mèo cổ ở Cyprus từng được xem là bằng chứng quan trọng. Nhưng 2 nghiên cứu ADN cổ mới công bố đã đặt lại toàn bộ giả thuyết này.
Nhóm nghiên cứu quốc tế do giáo sư Greger Larson (Đại học Oxford, Anh) dẫn dắt đã phân tích hơn 100 bộ gen mèo cổ và mèo hiện đại từ châu Âu, Trung Đông và châu Á. Kết quả cho thấy, mèo nhà ngày nay không phải nhóm mèo đầu tiên sống gần con người. ADN của chúng có niên đại muộn hơn đáng kể và khác biệt rõ với các bộ xương từng được cho là mèo nhà cách đây 10.000 năm.
Công bố trên tạp chí Science xác định, mèo nhà có nguồn gốc ở Bắc Phi, xuất phát từ mèo rừng châu Phi (Felis lybica lybica). Từ đây, chúng lan rộng khắp châu Âu khi Đế chế La Mã mở rộng khoảng 2.000 năm trước. Đến năm 730, mèo nhà đã có mặt tại Trung Quốc, nhiều khả năng theo các đoàn thương nhân trên Con đường Tơ lụa.
Nghiên cứu thứ 2 đăng trên tạp chí khoa học Cell Genomics cho thấy, trước khi mèo nhà xuất hiện, cư dân Trung Quốc từng sống chung với một loài mèo hoàn toàn khác: mèo báo (Prionailurus bengalensis). ADN từ 22 mẫu xương 5.000 năm tuổi cho thấy loài mèo nhỏ bản địa này gắn bó với con người từ 5.400 năm trước đến khoảng năm 150 sau Công nguyên. Chúng bắt chuột giỏi, còn con người cung cấp nguồn thức ăn phong phú. Dù vậy, mèo báo không bao giờ được thuần hóa hoàn toàn.
Theo giáo sư Shu-jin Luo (Đại học Bắc Kinh), mối quan hệ “cộng sinh” này kết thúc khi việc chăn nuôi gia cầm chuyển từ thả rông sang nuôi lồng. Mèo báo vốn nổi tiếng trong dân gian là “hổ bắt gà”, thường xuyên tấn công gà. Đồng thời, khí hậu trở nên lạnh và khô hơn sau thời Hán, làm nông nghiệp suy giảm và khiến loài mèo này rút về rừng.
Trong khi đó, các bộ xương mèo phát hiện ở châu Âu trước năm 200 TCN thuộc về mèo rừng châu Âu (Felis silvestris) chứ không phải mèo nhà, dù hình thái 2 loài rất khó phân biệt.
Các chuyên gia nhận định, nguồn gốc mèo nhà vẫn chưa được giải mã đầy đủ do thiếu mẫu vật ADN cổ từ Bắc Phi và Tây Á, những vùng có thể là điểm khởi đầu quá trình thuần hóa. “Giống như tượng nhân sư, mèo luôn giữ bí mật của mình. Chỉ có thêm dữ liệu ADN cổ mới giúp làm sáng tỏ câu chuyện này” - giáo sư Jonathan Losos nhận xét.
