Ấn Độ trong vòng xoáy khí hậu

Khi cái nóng gay gắt bao trùm thủ đô Ấn Độ vào mùa hè năm 2023, Ramesh – một thợ nề 34 tuổi cho biết, anh cảm thấy mệt mỏi nhưng không có lựa chọn nào khác ngoài việc tiếp tục làm việc cực nhọc dưới cái nắng như thiêu đốt để chu cấp cho gia đình.

Ramesh sống với gia đình ở vùng ngoại ô đông đúc phía Tây Delhi - thành phố đã gây chú ý trong những năm gần đây khi nhiệt độ thường xuyên tăng đến mức nguy hiểm. Khi nhiệt độ lên tới 40 độ C vào tháng 6/2023, nó khiến gia đình anh bị ốm. Ramesh cho biết, anh đã vay người thân 35 USD - gần một nửa số tiền lương hàng tháng để mua một chiếc điều hòa cũ cho gia đình. Nó gây ra tiếng ồn, đôi khi thải ra bụi, nhưng họ không thể làm gì nếu thiếu nó.

Theo các chuyên gia khí hậu, đến năm 2050, Ấn Độ sẽ là một trong những nơi đầu tiên có nhiệt độ vượt qua giới hạn khả năng sống sót. Và trong khung thời gian đó, nhu cầu về máy điều hòa không khí (AC) trong nước cũng dự kiến sẽ tăng gấp 9 lần, vượt xa tất cả các thiết bị khác, theo báo cáo gần đây của Cơ quan Năng lượng quốc tế (IEA).

Tình thế khó khăn của Ramesh gói gọn nghịch lý mà quốc gia này đang phải đối mặt: Ấn Độ càng nóng thì người Ấn Độ càng sử dụng nhiều điều hòa nhiệt độ. Và họ càng sử dụng điều hòa thì đất nước sẽ càng nóng hơn.

Ấn Độ thải ra gần 2,4 tỷ tấn carbon dioxide (CO2) mỗi năm dựa trên dữ liệu do Liên minh châu Âu thu thập, đóng góp khoảng 7% lượng khí thải toàn cầu. Trong khi đó, Mỹ đóng góp 13% lượng khí thải CO2 mặc dù chỉ có số dân bằng 1/4 Ấn Độ.

Điều này đặt ra một câu hỏi về sự công bằng: Liệu người dân ở các nước đang phát triển có nên gánh chịu chi phí giảm phát thải, khi nằm trong số những quốc gia ít chịu trách nhiệm nhất về việc gia tăng khí nhà kính?

Ấn Độ đang ở tuyến đầu của cuộc khủng hoảng khí hậu. Đất nước đang ở một vị trí khó khăn trước câu hỏi: Làm thế nào để vừa phát triển kinh tế đồng thời vừa bảo vệ môi trường?

Theo một nghiên cứu năm 2021 về thời tiết khắc nghiệt trên tạp chí Weather and Climate Extremes, trong 5 thập kỷ qua, đất nước này đã trải qua hơn 700 đợt nắng nóng cướp đi sinh mạng của hơn 17.000 người. Chỉ riêng tháng 6/2023, nhiệt độ ở một số vùng trên cả nước đã tăng vọt lên 47 độ C, khiến ít nhất 44 người thiệt mạng và hàng trăm người mắc các bệnh liên quan đến nhiệt.

Báo cáo của Ngân hàng Thế giới, đến năm 2030, Ấn Độ có thể chiếm 34 triệu trong số 80 triệu việc làm toàn cầu bị mất do căng thẳng nhiệt độ. Điều này khiến hàng triệu người gặp rủi ro ở một quốc gia, nơi hơn 50% lực lượng lao động làm việc trong lĩnh vực nông nghiệp. Và khi thu nhập tăng đều đặn, trong khi dân số đô thị bùng nổ, số người sở hữu máy điều hòa đã tăng với tốc độ đáng kể.

Theo IEA, ở Ấn Độ, mức tiêu thụ điện từ hoạt động làm mát bao gồm máy điều hòa nhiệt độ và tủ lạnh đã tăng 21% từ năm 2019 đến năm 2022. Đến năm 2050, tổng nhu cầu điện từ máy điều hòa không khí dân dụng của Ấn Độ sẽ vượt quá tổng lượng điện tiêu thụ của toàn châu Phi hiện nay.

Nhưng nhu cầu này cũng đang làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng khí hậu toàn cầu. Giống như tủ lạnh, nhiều máy điều hòa nhiệt độ ngày nay sử dụng một loại chất làm mát gọi là hydrofluorocarbons, hay HFC, là loại khí nhà kính có hại. Và thậm chí còn rắc rối hơn, máy điều hòa nhiệt độ có xu hướng sử dụng lượng điện lớn, được tạo ra do đốt nhiên liệu hóa thạch.

Diễn đàn Kinh tế thế giới (WEF) ước tính, nếu không được kiểm soát, phát thải khí nhà kính liên quan đến điều hòa nhiệt độ có thể khiến nhiệt độ toàn cầu tăng tới 0,5 độ C vào cuối thế kỷ này.

Ấn Độ hứa sẽ giảm 20-25% nhu cầu năng lượng cho mục đích làm mát vào năm 2038, theo kế hoạch hành động làm mát được công bố vào năm 2019, đồng thời vẫn tập trung phát triển và thực hiện các giải pháp tiết kiệm chi phí phù hợp với mục tiêu kinh tế của mình.

Ông Brian Dean - người đứng đầu bộ phận tiết kiệm năng lượng và làm mát tại Tổ chức Năng lượng bền vững cho tất cả mọi người - gọi đây là “một trong những Kế hoạch hành động làm mát quốc gia toàn diện đầu tiên được phát triển trên toàn cầu”.

Theo bà Leena Nandan - Thư ký Bộ Môi trường, Rừng và Biến đổi khí hậu Ấn Độ, năng lượng tái tạo cũng đang phát triển nhanh hơn ở Ấn Độ so với bất kỳ nền kinh tế lớn nào khác. Dữ liệu cho thấy, nước này đang trên đà đạt được các mục tiêu giảm phát thải. Nói với các phóng viên tại COP28, bà Nandan cho biết, Ấn Độ vẫn chủ động tìm kiếm các giải pháp khí hậu dù không phải là tác nhân chính gây ra cuộc khủng hoảng.

Tuy nhiên trên thực tế, sự bùng nổ máy điều hòa nhiệt độ ở Ấn Độ đã hiện diện ở hầu hết mọi ngóc ngách đô thị của đất nước. Hàng trăm công trường xây dựng nằm rải rác khắp thủ đô, nơi người lao động làm việc cật lực để xây những tòa tháp cao tầng lấp lánh cho tầng lớp trung lưu đang phát triển của New Delhi.

“

Bà Radhika Khosla - Phó Giáo sư tại Trường Doanh nghiệp và Môi trường Smith của Đại học Oxford - cho rằng, các quốc gia không có khả năng làm mát đầy đủ cần được giúp đỡ để đáp ứng chi phí cải thiện năng lượng. Làm mát hiện đang nằm trong chương trình nghị sự toàn cầu. Nhưng công việc trở nên khó khăn khi phải đảm bảo mọi người có thể mát mẻ mà không làm hành tinh nóng lên thêm.